Od początku bieżącego roku kalendarzowego sukcesywnie są wprowadzane zmiany przepisów prawnych dotyczących zarówno zasad funkcjonowania systemu oświaty jako całości, jak również zasad funkcjonowania w tym systemie faktycznych realizatorów wszelkich zadań i działań oświatowo‑wychowawczych, czyli samych nauczycieli. Nauczyciele jako praktycznie jedyna grupa zawodowa – z uwagi na jej wyjątkową specyfikę, a zwłaszcza z uwagi na bardzo stresogenne warunki pracy oraz różne wymiary etatu i specyfikę organizacji pracy – są w sposób szczególny uwrażliwieni na zmiany w ich pragmatyce zawodowej. A tymczasem dosłownie w ostatnich dniach wakacji zaserwowano nam aż trzy nowelizacje Karty Nauczyciela. Regulacje zawarte w tych nowelizacjach mają istotny wpływ na funkcjonowanie nauczycieli, w większości rozwiązań już od 1 września. Tylko niektóre z nich wejdą w życie w terminach późniejszych. Dlatego należy bardzo uważnie przeanalizować zmieniające się właśnie regulacje „kadrowo‑zawodowe” dotyczące nauczycieli.
Dział: Temat numeru
W obowiązujących założeniach dotyczących sprawowania nadzoru pedagogicznego opisanych w art. 55 ustawy Prawo oświatowe1 zostało zawarte bardzo wyraźnie wskazane, że ten rodzaj nadzoru polega między innymi na inspirowaniu nauczycieli do poprawy istniejących lub wdrożenia nowych rozwiązań w procesie kształcenia, przy zastosowaniu innowacyjnych działań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kompetencji uczniów. Zapis ten jest merytorycznie skorelowany z art. 45 tej samej ustawy oświatowej, który z kolei opisuje realizację w szkole eksperymentu pedagogicznego. To właśnie eksperyment pedagogiczny i innowacja pedagogiczna stanowią bardzo istotne formy praktycznej realizacji działań innowacyjnych nauczycieli, do których szkoła jest z natury rzeczy powołana.
Likwidacja szkoły zawsze budzi duże emocje, gdyż wiąże się bezpośrednio z interesami nie tylko pracowników szkoły, ale szeroko rozumianej społeczności lokalnej. Likwidacja szkoły publicznej to złożony proces zamknięcia placówki oświatowej, który może odbywać się z różnych powodów. Zazwyczaj na początku to decyzja administracyjna podejmowana przez organy samorządu terytorialnego, takie jak rada gminy czy powiatu – wówczas zastosowanie mają regulacje zawarte w k.p.a.1 . Decyzja o likwidacji szkoły wiąże się z wieloma konsekwencjami zarówno dla uczniów (konieczność zmiany szkoły), jak i dla nauczycieli (możliwość utraty pracy), a także dla społeczności lokalnej. Proces ten powinien być poprzedzony konsultacjami społecznymi oraz uwzględniać różne aspekty społeczne, takie jak dostępność innych placówek w okolicy.
Czas pracy nauczycieli od lat budzi wiele emocji i sporo niezrozumienia. Jest to efektem różnego podejścia i niejednokrotnie nadinterpretowania faktów dotyczących tego bardzo istotnego zagadnienia. Należy jednak zauważyć, że zagadnienie czasu pracy nauczycieli w Polsce regulowane jest przez stosowne przepisy prawa.
W drugiej części naszego artykułu przyglądamy się bliżej wymaganiom i procedurom związanym z postępowaniem egzaminacyjnym na stopień nauczyciela mianowanego i dyplomowanego. W ostatnich latach zmiany w ścieżce awansu budzą wiele emocji – sprawdźmy więc, jakie kryteria i wyniki decydują dziś o sukcesie na kolejnych etapach kariery.
Uzyskiwanie kolejnych stopni awansu zawodowego przez nauczyciela to dla każdego z nich sytuacja i ważna, i sterująca. Awans zawodowy wiąże się z prestiżem zawodowym oraz (a może zwłaszcza) z określoną pozycją w „tabeli wynagrodzeń”, czyli ma wymierny wpływ na uzyskiwane wynagrodzenie zasadnicze. Dlatego awansujący nauczyciel potrzebuje w tej sytuacji realnego wsparcia w swojej szkole lub placówce i to bez względu na stopień awansu, o który się ubiega. Nie chodzi tutaj tylko o mentora (ta rola przypisana jest tylko pierwszemu etapowi awansu zawodowego), a raczej o wsparcie proceduralno-merytoryczne. To jednak wymaga doskonałej znajomości aktualnie obowiązującego w tym zakresie prawa.
W aktualnej sytuacji formalno-prawnej polskiej oświaty niezwykle ważnym działaniem, które wynika zarówno ze sprawowania funkcji kierowniczej w szkole lub placówce, jak i z racji sprawowania nadzoru pedagogicznego w obecnej formule, jest KONTROLA. Znaczenia i wartości prawidłowo oraz celowo realizowanej kontroli praktycznie nie da się przecenić. Jej wyniki mogą doskonale służyć zarówno do poprawy funkcjonowania szkoły lub placówki, jak i mieć istotny wpływ na progres jakości jej pracy.
Nowa Minister Edukacji Narodowej pismem z dnia 12 czerwca 2024 r. nr DKOTC-WNP.4092.3.2024.AMA oficjalnie ogłosiła obowiązujące w roku szkolnym 2024/2025 kierunki realizacji polityki oświatowej państwa1. Pismo tego typu sensu stricte nie ma charakteru obowiązującego aktu prawnego, jednak expressis verbis zawiera ono istotne wytyczne stanowiące podstawę do planowania dydaktycznego, opracowywania planów nadzoru pedagogicznego, planów pracy oraz innych dokumentów szkolnych, a zwłaszcza działań nauczycieli oraz dyrektorów szkół i placówek w ramach sprawowanej funkcji kierowniczej.
Jak każdego roku wrzesień jest miesiącem nie tylko rozpoczynającym nowy rok szkolny, ale również miesiącem, w którym dyrektorzy przystępują do finalizowania planowania działań zwłaszcza w obszarze nadzoru pedagogicznego, gdyż do dnia 15 września, zgodnie z obowiązującym prawem, są zobowiązani do przedstawienia radzie pedagogicznej planu nadzoru pedagogicznego na bieżący rok szkolny. Niejednokrotnie pojawia się pytanie, dlaczego każdy dyrektor osobno. Dlatego, że w każdym roku szkolnym formułowane są inne cele nadzoru pedagogicznego wynikające z aktualnej sytuacji panującej w placówce albo ze zmienionych warunków formalno-prawnych obowiązujących w systemie oświaty, a także innych założeń rozwojowych przyjmowanych w różnych i placówkach.
Zmierzający nieuchronnie do końca bieżący rok szkolny to doskonały czas na dokonanie rzetelnych podsumowań i analiz, na podstawie których należy zaplanować działania niezbędne do zrealizowania w nowym roku szkolnym. Rok szkolny w oświacie to specyficzny czas, który wyznacza rytm pracy szkoły i ma istotne znaczenie dla poszczególnych działań kadry zarządzającej i wszystkich pozostałych pracowników szkoły. Jest to również czas, w którym podejmowane są próby wyznaczania kierunków działań w nadchodzącym roku szkolnym, oczywiście na podstawie wyników wcześniej dokonanych sumiennych podsumowań.
Wraz ze zbliżającym się zakończeniem zajęć dydaktycznych dyrektorzy już teraz powinni pomyśleć o przygotowaniu do przeanalizowania realizacji nadzoru pedagogicznego w mijającym roku szkolnym, tak aby czas ten został maksymalnie wykorzystany. Przygotowane właściwie analizy realizacji nadzoru pedagogicznego będą optymalnym materiałem do budowania planu nadzoru pedagogicznego na kolejny rok szkolny. Jednak problem leży w odpowiednim podejściu do zagadnienia nadzoru pedagogicznego. Wydawałoby się, że sprawa jest oczywista dla osób zarządzających szkołami i placówkami oświatowymi, ale ilość błędów (niestety niejednokrotnie powielanych również w publikatorach) wskazuje, że nadzór pedagogiczny jest niewłaściwie rozumiany i to w zupełnej sprzeczności nie tylko z jego istotą, ale również z obowiązującym prawem oświatowym.
Można łatwo zauważyć, że kwestie dyscyplinarne – ze względu na wagę problemu oraz znaczenie tak zawodowe, jak i etyczno-moralne – zawsze wzbudzały i nadal wzbudzają duże emocje, zwłaszcza że potencjalne konsekwencje postępowania dyscyplinarnego mogą być dla nauczyciela bardzo dokuczliwe i niestety długotrwałe. Ich natura jest wyjątkowo delikatna i dlatego interpretacja pewnych sytuacji, do jakich dochodzi w szkole, przedszkolu lub placówce oświatowo-wychowawczej, musi być szczególnie ostrożna i wyważona.