Uzyskanie pełnoletniości – długo wyczekiwana przez większość uczniów data − w praktyce oznacza, że młody człowiek staje się podmiotem praw i obowiązków, czyli może zawierać umowy i zaciągać zobowiązania bez potrzeby reprezentacji bądź uzyskania zgody rodziców, których władza rodzicielska nad dzieckiem ustaje. Jakie samodzielne uprawnienia w środowisku szkolnym nabywa zatem uczeń w związku z uzyskaniem pełnoletniości?
Autor: Magdalena Mikoś-Korzeń
Adwokat, absolwentka Uniwersytetu Rzeszowskiego na kierunku Prawo i Politologia, doktorantka Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie na kierunku Prawo Kanoniczne. Od 2011 r. pracuje w branży prawnej, w tym od 2015 r. prowadzi Kancelarię Adwokacką obsługując zarówno klientów indywidualnych, jak i biznesowych. Posiada różnorodne doświadczenie zawodowe, m.in. w pracy dla jednostek administracji publicznej, obsłudze projektów unijnych, wspieraniu przedsiębiorczości, współpracy z brytyjską kancelarią prawną. Od 2015 r. publikuje w Monitorze Dyrektora Szkoły.
Początek roku szkolnego, tworzenie planów lekcji, zakup podręczników ponownie przywołują w dyskusji publicznej kwestię nauczania religii i etyki w szkołach. Zwiększający się odsetek społeczeństwa deklarującego ateizm sprawia, że nie brakuje zwolenników uczynienia szkół w całości świeckimi i przeniesienia obowiązku edukowania nowych wyznawców w całości na wspólnoty kościelne. Z drugiej strony nie należy zapominać o głęboko zakorzenionej tradycji chrześcijańskiej w polskim społeczeństwie, głębokim przywiązaniu do obecności wiary katolickiej w każdym aspekcie życia, także w szkole.
Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, odpowiedzialność za bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce oraz w czasie zajęć organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek spoczywa na dyrektorze szkoły lub placówki. Co więcej, zgodnie z art. 6 Karty Nauczyciela, obowiązkiem każdego nauczyciela jest rzetelnie realizować zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Nie są to jednak jedyne i kluczowe unormowania dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej w sytuacji powstania szkody w placówce szkolnej. Zagadnienie odpowiedzialności odszkodowawczej szkoły jest bowiem wielowątkowe i złożone, stąd też wymaga kompleksowego omówienia.
Ledwie okrzepły zmiany w szkolnictwie wprowadzone z początkiem roku szkolnego 2016/2017, a tu od nowego 2017 roku wchodzą w życie kolejne zmiany przepisów. Pora zapoznać się z nimi, aby w nowym roku być na nie przygotowanym.
W grudniowym numerze „Monitora Dyrektora Szkoły” przybliżyliśmy tematykę odpowiedzialności za zdarzenia szkodowe powstałe w szkole. Przypomnienia wymaga, że w czasie obecności dziecka w placówce, a także na zajęciach zorganizowanych poza nią w godzinach lekcyjnych, odpowiedzialność za dziecko ponosi organ prowadzący szkołę. Odpowiedzialność ta obejmuje swym zakresem także szkody wyrządzone uczniowi przez innych uczniów, bowiem wynikają one z braku należytego nadzoru nad uczniami, do którego zobowiązana jest placówka szkolna. Niech ilustracją tego zagadnienia będzie przykład zaczerpnięty z orzecznictwa polskich sądów, który pozwoli zapoznać się z praktyką orzeczniczą w tego typu przypadkach oraz poznać wyjątki od zasady odpowiedzialności szkoły za szkody wyrządzone przez uczniów.
Zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach określenie, kwalifikacji zawodowych nauczycieli religii należy do Konferencji Episkopatu Polski Kościoła Katolickiego oraz właściwych władz zwierzchnich kościołów lub innych związków wyznaniowych w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej. W odniesieniu do nauczania religii katolickiej porozumienie między Konferencją Episkopatu Polski a Ministrem Edukacji Narodowej w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii Kościoła Katolickiego zostało niedawno znowelizowane.
W nawiązaniu do omówionego w poprzednim numerze przykładu orzecznictwa polskich sądów w sprawach o odszkodowanie za szkodę powstałą w szkole wskazać należy, iż nie wszystkie procesy sądowe kończy równie wyważone rozstrzygnięcie. Niekiedy rozstrzygnięcie sądu zaskakuje, zawsze jednak w toku instancyjnym istnieje możliwość odwołania się od zapadłego wyroku. Przed sądem drugiej instancji zaś rozstrzygnięcie może się okazać zgoła odmienne…
No i mamy jasność! W dniu 10 stycznia 2017 r. Prezydent RP po uprzednich konsultacjach ze środowiskiem nauczycielskim podpisał ustawę Prawo oświatowe, przegłosowaną w Sejmie i Senacie RP w grudniu 2016 r. Reforma oświaty w brzmieniu podpisanym przez Prezydenta RP niesie ze sobą transformację dotychczasowego systemu szkolnictwa.
W poprzednim numerze przedstawiono kwestię zatrudniania nauczycieli religii, wskazując, że tak jak każdy nauczyciel, także i nauczyciel religii podlega przepisom Karty Nauczyciela. Nie inaczej jest w przypadku zwalniania nauczycieli religii, bowiem i tutaj zastosowanie znajdują przepisy Karty Nauczyciela.
Ustawa Prawo oświatowe ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 11 stycznia 2017 r. wejdzie w życie z dniem 1 września 2017 r., jednak zmiany przewidywane przez ustawę w zakresie przekształcenia systemu szkół mają kilkuletni termin realizacji. Kilka lat zajmie bowiem odejście od dotychczasowych form kształcenia zawodowego i wprowadzenie nowych szkół branżowych I i II stopnia oraz zreformowanych szkół policealnych i szkół specjalnych przysposabiających do pracy.
Nowo uchwalona ustawa Prawo oświatowe wprowadza zmiany w kształceniu dzieci i młodzieży, ale także rewolucjonizuje przepisy dotyczące kształcenia dorosłych. Z dniem 1 września 2017 r. powstają bowiem nowe szkoły podstawowe, gimnazja i licea dla dorosłych.
W poprzednich numerach ,,Monitora Dyrektora Szkoły” szczegółowo omówiona została odpowiedzialność cywilna nauczycieli, dyrektora szkoły i samej placówki szkolnej za wypadek ucznia w szkole. Analiza przepisów doprowadziła do wniosku, iż w świetle obarczenia organu prowadzącego szkołę odpowiedzialnością za zdarzenie szkodowe odpowiedzialność cywilna nauczyciela i dyrektora szkoły wydaje się zminimalizowana. Nie należy jednak zapominać o tym, że odpowiedzialność nauczyciela i dyrektora nie kończy się jedynie na pieniężnej rekompensacie, sięgać może bowiem aż do odpowiedzialności karnej, ta zaś spoczywa zawsze na osobie, nie na instytucji.