Zasady zwalniania nauczycieli religii

Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym

Zgodnie z art. 23 Karty Nauczyciela, stosunek pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania obligatoryjnie ulega rozwiązaniu w następujących przypadkach:
1) na wniosek nauczyciela,
2) w razie czasowej niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni, przy czym do okresu niezdolności do pracy wlicza się również przypadające w tym okresie przerwy obejmujące dni, w których w szkole, zgodnie z odrębnymi przepisami, nie odbywają się zajęcia (w szczególnie uzasadnionych wypadkach okres nieobecności w pracy może być przedłużony o kolejne 
12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia),
3) w razie orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy,
4) w razie uzyskania negatywnej oceny pracy,
5) w razie cofnięcia skierowania do nauczania religii w szkole na zasadach określonych w odrębnych przepisach. 

Zgodnie z ust. 2 wyżej wspomnianego przepisu, roz-
wiązanie stosunku pracy z nauczycielem religii zatrudnionym na podstawie mianowania następuje odpowiednio:
1) z końcem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez nauczyciela trzymiesięcznego wypowiedzenia,
2) z końcem tego miesiąca, w którym upływa okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy,
3) z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzymał ostateczne orzeczenie lekarskie o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy,
4) z końcem tego miesiąca, w którym upływa trzymiesięczne wypowiedzenie, licząc od otrzymania przez nauczyciela negatywnej oceny pracy,
5) z końcem tego miesiąca, w którym nastąpiło cofnięcie skierowania do nauczania religii.

Poza wyżej wymienionymi przesłankami, rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem religii zatrudnionym na podstawie mianowania może także nastąpić na mocy porozumienia stron lub w razie nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badanie okresowe lub kontrolne, z końcem miesiąca, w którym dyrektor otrzymał o tym informację, za wyjątkiem sytuacji gdy dyrektor szkoły kieruje nauczyciela religii na badanie okresowe lub kontrolne z własnej inicjatywy, co może nastąpić w każdym czasie. Wówczas rozwiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania może nastąpić w razie dwukrotnego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa nauczyciela na badanie. 

Rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę

W przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem nastąpić może jedynie z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, zawsze ze skutkiem na koniec roku szkolnego, o czym stanowi art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela. Pominięcie tego wymogu i rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na czas nieokreślony bez wypowiedzenia i w każdym czasie możliwe jest tylko w razie niezdolności nauczyciela do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż jeden rok, chyba że w szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz leczący stwierdzi możliwość powrotu do pracy w zawodzie nauczyciela. W tym wypadku okres nieobecności w pracy spowodowanej chorobą może być przedłużony do dwóch lat, licząc łącznie okres niezdolności do pracy i urlopu dla poratowania zdrowia.

Zgodnie z art. 27 ust. 3 Karty Nauczyciela, przyczynami obligatoryjnego rozwiązania stosunku o pracę są: 

• orzeczenie przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy,
• uzyskanie negatywnej oceny pracy,
• cofnięcie skierowania do nauczania religii w szkole na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Podobnie jak w przypadku nauczycieli mianowanych, również w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę możliwe jest rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron lub w razie nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badanie okresowe lub kontrolne, z końcem miesiąca, w którym dyrektor otrzymał o tym informację, za wyjątkiem sytuacji gdy dyrektor szkoły kieruje nauczyciela religii na badanie okresowe lub kontrolne z własnej inicjatywy. Wówczas rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić w razie dwukrotnego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa nauczyciela na badanie. 

Przesłanka utraty misji kanonicznej

O ile większość ze wskazanych w przepisach przesłanek obligatoryjnego rozwiązania stosunku pracy nie budzi wątpliwości, to w mojej ocenie omówienia wymaga przesłanka cofnięcia skierowania do nauczania religii w szkole. Jak bowiem wskazywano w poprzednim numerze, do zatrudnienia nauczyciela religii konieczne jest uzyskanie przez niego misji kanonicznej do nauczania religii – skierowania do nauczania religii w szkole. Utrata misji kanonicznej prowadzi do obligatoryjnego rozwiązania zarówno stosunku pracy nawiązanego na podstawie mianowania, jak i na podstawie umowy o pracę. Adekwatnie do powyższego zagadnienie to reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych szkołach i przedszkolach, wskazując w § 5 ust. 2 następująco: „Cofnięcie skierowania jest równoznaczne z utratą uprawnień do nauczania religii w danym przedszkolu lub szkole. O cofnięciu skierowania właściwe władze kościołów lub innych związków wyznaniowych powiadamiają dyrektora przedszkola lub szkoły oraz organ prowadzący. Na okres pozostały do końca roku szkolnego kościół lub inny związek wyznaniowy może skierować inną osobę do nauczania religii, z tym że równocześnie pokrywa on koszty z tym związane”. 

Dodatkowo należy także wspomnieć, że na mocy kanonu 805 Kodeksu prawa kanonicznego ordynariusz miejsca ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub żądania usunięcia, ilekroć wymaga tego dobro religii lub obyczajów. Z tego względu rozwiązanie stosunku pracy z katechetą nie musi być następstwem jedynie utraty misji kanonicznej, ale też może wynikać z decyzji biskupa o usunięciu nauczyciela. Obie te przesłanki wynikające z prawa kanonicznego lub wymagające nadania uprawnień przez władzę kościelną sprawiają kłopoty placówkom szkolnym. Ponieważ o takich przypadkach niewiele lub w ogóle nie mówi prawo państwowe, często nie wiadomo jak rozwiązać stosunek pracy z katechetą nagle usuniętym ze szkoły. Trudności pojawiają się chociażby na etapie przygotowywania świadectwa pracy – dotyczą wskazania trybu i podstawy prawnej rozwiązania stosunku pracy, a także wskazania, czy pracownik wykorzystał pełny, czy skrócony okres wypowiedzenia. W takich sytuacjach daje o sobie znać problem niedostosowania (czy wręcz kolizji) norm prawa państwowego do uprawnień ordynariusza miejsca, jakie przewiduje prawo kanoniczne.

Wygaśnięcie stosunku pracy

Kolejnym rodzajem rozwiązania stosunku pracy między nauczycielem religii a szkołą jest jego wygaśnięcie, które zgodnie z art. 26 Karty Nauczyciela następuje z mocy prawa w następujących przypadkach:

• prawomocnego ukarania w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy oraz karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania lub karą wydalenia z zawodu nauczyciela,
• prawomocnego skazania na karę pozbawienia praw publicznych albo prawa wykonywania zawodu lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych,
• prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

• upływu trzymiesięcznego okresu odbywania kary pozbawienia wolności,
• stwierdzenia, że nawiązanie stosunku pracy nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów albo zostało dokonane z naruszeniem warunków ustawy.

Wygaśnięcie stosunku pracy stwierdza dyrektor szkoły, jeżeli zaś wygaśnięcie stosunku pracy następuje względem dyrektora szkoły, wówczas stwierdzenie wygaśnięcia należy do obowiązków organu prowadzącego szkołę.

Odprawa dla nauczyciela religii

Jednorazowa odprawa w związku z rozwiązaniem stosunku pracy przysługuje jedynie nauczycielowi religii zatrudnionemu na podstawie mianowania. Na podstawie art. 28 Karty Nauczyciela odprawa przysługuje w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia za każdy rok pracy na stanowisku nauczyciela religii, nie więcej jednak niż w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Odprawę wypłaca dyrektor szkoły, który rozwiązał stosunek pracy z nauczycielem religii zatrudnionym na podstawie mianowania.