Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym
Urlop wypoczynkowy w Karcie Nauczyciela
Podstawowe kwestie związane z urlopem wypoczynkowym nauczycieli znajdujemy w treści art. 64 Karty Nauczyciela. Wobec nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach, w których nie są przewidziane ferie szkolne, nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów, o czym stwierdza art. 64 ust. 3 Karty Nauczyciela. Prawo do urlopu wypoczynkowego pracownik nabywa na podstawie art. 153 Kodeksu pracy w każdym następnym roku kalendarzowym, chyba że jest to prawo do pierwszego w życiu urlopu, które powstaje z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Z kolei nauczycielom zatrudnionym w szkołach i placówkach feryjnych (a więc w organizacji pracy których przewidziano ferie letnie i zimowe) przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania.
Zgodnie z uregulowaniami zawartymi w treści art. 65 Karty Nauczyciela, nauczyciel zatrudniony w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów – w każdym następnym roku kalendarzowym.
Urlop wypoczynkowy nauczyciela a Kodeks Pracy
W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, że w zakresie nabycia prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego występuje dość istotna różnica między zasadami nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego na gruncie Karty Nauczyciela i na zasadach określonych w Kodeksie pracy.
Z treści art. 64 Karty Nauczyciela wynika bowiem, że tylko w przypadku nauczycieli szkół i placówek feryjnych przepisy Karty Nauczyciela całościowo regulują kwestie nabycia prawa i sposobu realizacji prawa do urlopu wypoczynkowego. W szczególności wyłączność dotyczy realizacji prawa do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie ferii. Konsekwencją przyjętego rozwiązania jest odejście w przypadku nauczycieli od ogólnej zasady udzielania urlopu wypoczynkowego na wniosek pracownika. W takiej sytuacji nie zachodzi więc możliwość stosowania uregulowań Kodeksu pracy dotyczących urlopów wypoczynkowych w zakresie nieuregulowanym treścią Karty Nauczyciela. W efekcie nie może mieć tu także zastosowania art. 1672 Kodeksu pracy (urlop na żądanie), który na zasadzie odesłania z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela dotyczyłby prawa do urlopu na żądanie nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach feryjnych.
Urlop na żądanie w placówkach feryjnych i nieferyjnych
Przyjąć należy, że regulacja art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela w zakresie wymiaru i sposobu udzielania urlopów wypoczynkowych nauczycieli zatrudnionych w szkołach feryjnych ma charakter kompletny. Wskazuje bowiem na ogólny wymiar urlopu oraz czas jego wykorzystania, całkowicie zdeterminowany organizacją roku szkolnego i terminami ferii szkolnych (zimowych i letnich). W związku z tym korzystanie z urlopu na żądanie w szkołach (lub placówkach) feryjnych jest niemożliwe ze względu na sprzeczność tego urlopu z organizacją pracy szkoły i celami wyrażonymi w jej statucie.
Zgodnie z treścią art. 1672 Kodeksu pracy, „pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym”.
Na podstawie przepisów ustawy Karta Nauczyciela stwierdzić należy, iż wymiar urlopu wypoczynkowego, w tym urlopu na żądanie, i sposób jego udzielania zależy od typu szkoły lub placówki, w której nauczyciel jest zatrudniony (feryjna, nieferyjna).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 września 2008 r. (sygn. akt: II PK 26/08) stwierdził, że urlop na żądanie stanowi część urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi, wobec czego ma identyczny do urlopu wypoczynkowego charakter prawny i poza wyjątkami przewidzianymi wyraźnie w ustawie, jak również wynikającymi z charakteru tego uprawnienia, stosuje się do niego wynikające z Kodeksu pracy regulacje urlopowe.
Prawo do urlopu na żądanie realizowane jest na gruncie i w ramach uprawnienia do urlopu wypoczynkowego określonego przepisami Kodeksu pracy. W związku z powyższym, zastosowanie tych przepisów jest możliwe jedynie w odniesieniu do nauczycieli, których uprawnienia dotyczące urlopu wypoczynkowego regulowane są na tej zasadzie. Tak więc nauczyciele szkół i placówek feryjnych także z tego powodu nie mogą korzystać z uprawnienia do urlopu na żądanie, ponieważ kwestie związane z ich urlopem wypoczynkowym nie są regulowane na zasadzie odesłania do norm Kodeksu pracy.
Ważne! Wymiar 4 dni urlopu wypoczynkowego na żądanie nie stanowi urlopu dodatkowego ani uzupełniającego, ale mieści się w ogólnym wymiarze dni urlopowych, jakie przysługują pracownikowi w danym roku kalendarzowym. Należy jednak pamiętać, że w przypadku nauczycieli szkół i placówek feryjnych wymiar urlopu wypoczynkowego określany jest na podstawie art. 64 ust. 3 Karty Nauczyciela, a nie na zasadach ogólnych, o których mowa w art. 154 § 1 Kodeksu pracy.
Co więcej, urlopu na żądanie udziela się w takich samych dniach, jakie dotyczą udzielania urlopu wypoczynkowego. Treść art. 1672 Kodeksu pracy stwierdza bowiem, że mają to być 4 dni urlopu, a nie 4 dni kalendarzowe. Obowiązuje zatem zasada, że urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Urlop wypoczynkowy jest udzielany w wymiarze tylu godzin, ile w danym dniu pracownik powinien przepracować zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Jednakże w przypadku nauczycieli nie obowiązują dobowe normy czasu pracy, gdyż system rozliczania czasu pracy w placówkach nieferyjnych jest tygodniowy.
Uwaga! Do urlopów nauczycieli placówek feryjnych generalnie nie stosuje się przepisów prawa urlopowego zawartych w Kodeksie pracy (z wyjątkiem przepisów o zaokrąglaniu nieprzepracowanych miesięcy i wynikających z wyliczeń dni urlopu – art. 1552a i 1553 Kodeksu pracy). Oznacza to, że:
- wymiar urlopu jest niezależny od wymiaru etatu danego nauczyciela,
- nie przysługuje nauczycielom urlop na żądanie,
- wszyscy nauczyciele danej szkoły wykorzystują urlop w tym samym terminie, a nie w terminie określonym planem urlopów bądź uzgodnionym z pracodawcą.
Praca w zespole szkół a urlop na żądanie
Na podstawie przepisów ustawy Karta Nauczyciela stwierdzić należy, iż wymiar urlopu wypoczynkowego, w tym urlopu na żądanie, i sposób jego udzielania zależy od typu szkoły lub placówki, w której nauczyciel jest zatrudniony (feryjna, nieferyjna).
W szczególności istotna jest organizacja pracy danej szkoły (lub placówki). Dlatego też powstaje pytanie, jak wygląda sytuacja prawna nauczycieli zatrudnionych w zespole szkół w kontekście prawa do urlopu na żądanie. W tym zakresie udzielić należy odpowiedzi, że w ramach jednego zespołu szkół prawo do urlopu na żądanie będzie przysługiwało tylko tym nauczycielom, którzy wykonują pracę w szkole (lub placówce) nieferyjnej, tj. takiej, w której organizacji pracy ferie nie zostały przewidziane.
W ramach jednego zespołu szkół prawo do urlopu na żądanie będzie przysługiwało tylko tym nauczycielom, którzy wykonują pracę w szkole (lub placówce) nieferyjnej, w której organizacji pracy ferie nie zostały przewidziane.
Urlop nauczyciela – przyszłość
Na przestrzeni ostatnich lat pojawiały się różnego rodzaju pomysły oświatowe. I tak w zakresie urlopu wypoczynkowego nauczyciele mieliby uzyskać możliwość planowania urlopów zgodnie z własnymi potrzebami, tj. nauczyciel nie musiałby wykorzystywać przysługującego mu urlopu w okresie ferii i wakacji. Według jednego z pomysłów termin korzystania z urlopu miał być ustalany w planie urlopów opracowanym przez dyrektora szkoły na podstawie wniosków urlopowych składanych przez nauczycieli oraz z uwzględnieniem konieczności zapewnienia prawidłowej organizacji pracy szkoły.
Dla dyrektora szkoły plan urlopów ustalać miał organ prowadzący. Przy czym – odmiennie niż to jest uregulowane w Kodeksie pracy – plan urlopów nauczycieli miał obejmować pełny wymiar urlopu bez możliwości korzystania z urlopu na żądanie. Pomysł miał na celu stworzenie w zapisach Karty Nauczyciela prawnej możliwości braku konieczności korzystania z urlopu w czasie wakacji. Zgodnie z zamierzeniami, dyrektor szkoły miał w zamian oczekiwać dyspozycyjności od nauczycieli, którzy nie zdecydują się na urlop w tym czasie. Konsekwencją tego miała być możliwość zlecania do wykonania w tym czasie przez nauczyciela zadań i czynności, które wynikają z zadań statutowych placówki, bądź zobowiązanie do realizowania czynności związanych z doskonaleniem zawodowym. Póki co, pomysł nie doczekał się jednak ustawowej realizacji.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r., poz. 1379 z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666).
