Urlop dyrektorów szkół publicznych

Przepisy regulujące sposób wykorzystania przez dyrektorów urlopu wypoczynkowego

Dyrektorzy szkół, podobnie jak wszyscy pracownicy, mają prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego (art. 152 k.p.). Należy jednak zauważyć, że w przypadku szkoły oraz zatrudnionych w niej nauczycieli (w tym pełniących funkcję dyrektora) zastosowanie znajdują przepisy szczególne zamieszczone w Karcie Nauczyciela. W stosunku do dyrektorów szkół należy zatem w pierwszej kolejności stosować przepisy zawarte w art. 64–67 KN, a dopiero w kwestiach nieuregulowanych w KN zastosowanie znajdą ogólne przepisy dotyczące urlopów wypoczynkowych zawarte w dziale VII k.p. – urlopy pracownicze.

Wymiar urlopu wypoczynkowego

Wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego dyrektorowi szkoły określa art. 64 KN. Jeszcze do końca 2017 r. wynosił on tyle samo co w przypadku wszystkich innych nauczycieli zatrudnionych w placówkach feryjnych i odpowiadał swoim wymiarem okresowi ferii. Począwszy od 1 stycznia 2018 r., brzmienie art. 64 KN
uległo zmianie w ten sposób, że wyodrębniony został ust. 2a skierowany specjalnie do osób zarządzających szkołami. Zgodnie z tym przepisem:

• dyrektorowi szkoły, 
• wicedyrektorowi szkoły, 
• nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, 
• nauczycielowi, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze, 
  – przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów.

Tym samym wymiar urlopu dyrektorów szkół został skrócony, zamiast tego otrzymali oni jednak większą swobodę w planowaniu terminu jego wykorzystania. Była to jedna z przesłanek przyświecających twórcom zmian w przepisach. Dotychczasowa praktyka wskazywała, że dyrektorzy szkół okres ferii często spędzali nie na urlopach wypoczynkowych, lecz w pracy, nadzorując istotne zadania organizacyjne. W celu umożliwienia prawidłowego wykorzystania przysługującego im prawa do urlopu wypoczynkowego ustawodawca stworzył możliwość swobodniejszego doboru terminu jego wykorzystania, w zamian ograniczając wymiar tego urlopu do 35 dni w roku.

Urlop w wymiarze proporcjonalnym

W stosunku do dyrektora szkoły oraz ww. nauczycieli odpowiednie zastosowanie znajduje przepis art. 64 ust. 5a KN, zgodnie z którym w przypadku nawiązania lub ustania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego mają oni prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego okresu, zgodnie z odrębnymi przepisami (art. 64 ust. 5b KN obowiązuje od 15 grudnia 2018 r.).
 

Pewne wątpliwości wzbudzają również sytuacje, gdy pracujący w szkole nauczyciel zaczyna pełnić funkcję dyrektora w trakcie roku kalendarzowego.
 

Kolejna wątpliwość może dotyczyć dyrektorów, którzy obejmują swoją funkcję i zostają zatrudnieni w szkołach, w których dotychczas nie wykonywali obowiązków nauczycielskich.
 

Termin udzielenia urlopu wypoczynkowego dyrektorowi szkoły

W aktualnym stanie prawnym dyrektorzy szkół i ww. grupa nauczycieli powinna wykorzystać urlop w czasie ustalonym w planie urlopów. Szczegółowe regulacje dotyczące planów urlopowych zostały określone w art. 163 k.p. Zgodnie z tymi przepisami urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się części urlopu udzielanego pracownikowi zgodnie z art. 1672 (w trybie „na żądanie”), co oznacza, że w planie urlopowym należy zaznaczyć 31 z 35 dni urlopu przysługujących obecnie dyrektorowi szkoły. Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę. Dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Plan urlopów podaje się do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. W realiach organizacji pracy szkoły należy jednak zwrócić uwagę na specyficzną sytuację prawną dyrektora, który pełni jednocześnie funkcję kierownika zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Z drugiej strony, zgodnie z art. 10 ust. 1pkt 6 ustawy Prawo oświatowe, wykonywanie czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektorów szkół jest zadaniem organu prowadzącego. Tym samym rolą organu prowadzącego szkołę będzie ustalenie planu urlopów dyrektora szkoły.

Urlop dyrektora szkoły a współpraca z organem prowadzącym

Jak już wspomniano, czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora szkoły wykonuje organ prowadzący. Oznacza to konieczność ścisłej współpracy z organem prowadzącym w zakresie sposobu wykorzystywania przez dyrektora należnego mu urlopu.
 

Urlop na żądanie

Dotychczas regułą było, że nauczyciele zatrudnieni w placówkach feryjnych, z powodu specyfiki przysługującego im urlopu, nie mają prawa do tzw. urlopu na żądanie. Prawo do niego mają natomiast nauczyciele zatrudnieni w placówkach nieferyjnych. Ponieważ aktualnie sytuacja urlopowa dyrektorów szkół feryjnych przypomina sytuację nauczycieli zatrudnionych w placówkach nieferyjnych, nic już obecnie nie stoi na przeszkodzie, by mogli oni skorzystać z urlopu na żądanie na zasadach określonych w art. 1672–1673 k.p. Wymiar urlopu na żądanie wynosi 4 dni w każdym roku kalendarzowym, przy czym dyrektor powinien zgłosić organowi prowadzącemu chęć skorzystania z urlopu w tym trybie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Należy jednak mieć na uwadze, że pomimo stanowczego brzmienia przepisu (pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu na żądanie pracownika w terminie przez niego wskazanym) w praktyce przyjmuje się, że ostateczna zgoda na udzielenie urlopu na żądanie należy mimo wszystko do pracodawcy, natomiast w przypadku dyrektorów szkół – do organu prowadzącego.

Czas trwania urlopu

Zgodnie z art. 64 ust. 4 KN w ramach przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego co najmniej czterotygodniowego urlopu. Przepis ten nie znajduje obecnie zastosowania w przypadku dyrektorów szkół. W ich przypadku należy obecnie stosować art. 162 k.p., zgodnie z którym przynajmniej jedna z przysługujących dyrektorowi części urlopu wypoczynkowego powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Uznaje się, że jest to minimalny okres, który pozwala na faktyczną regenerację organizmu pracownika. W praktyce oznacza to, że przynajmniej jedna z części urlopu powinna zostać dyrektorowi udzielona na 10 dni roboczych. Pozostałe części urlopu mogą zostać wykorzystane dowolnie, przy czym zgodnie z art. 168 k.p.
urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym w planie urlopów należy dyrektorowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.

Sytuacje uzasadniające przesunięcie urlopu na późniejszy termin

W stosunku do dyrektorów szkół zastosowanie znajdzie obowiązujący od 1 stycznia 2018 r. art. 66a KN. Zawiera on katalog sytuacji, które uzasadniają przesunięcie urlopu wypoczynkowego na późniejszy termin. Odnosi się to do dwóch przypadków:

• sytuacji uzasadniających przesunięcie nierozpoczętego jeszcze urlopu na późniejszy termin (art. 66a ust. 1 KN),
• sytuacji uzasadniających przesunięcie niewykorzystanej części rozpoczętego już urlopu wypoczynkowego na późniejszy termin (art. 66a ust. 2 KN).

W przypadku gdy dyrektor szkoły nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:

• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego,
• urlopu dla poratowania zdrowia,
• urlop wypoczynkowy ulega przesunięciu na termin późniejszy. Zwrot „w szczególności” wskazuje, że również inne okoliczności, które usprawiedliwiają nieobecność dyrektora w szkole (np. konieczność opieki nad chorym dzieckiem), będą przemawiały za przesunięciem urlopu na termin późniejszy.
• Natomiast część urlopu wypoczynkowego niewykorzystaną z powodu:
• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• odbywania ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego,
• urlopu dla poratowania zdrowia,
• udziela się w terminie późniejszym. 

W pozostałych sytuacjach, nieprzewidzianych w art. 66a KN przesunięcie terminu urlopu może nastąpić wyłącznie na wniosek dyrektora umotywowany ważnymi potrzebami, zgodnie z art. 164 § 1 k.p.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy

Dyrektorowi szkoły oraz ww. grupie nauczycieli, w razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu: 

• rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, 
• powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego, przysługuje ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu, nie więcej jednak niż za 35 dni roboczych. Oznacza to, że nie w każdym przypadku ekwiwalent ten będzie się należał.