Tytułem wstępu warto przypomnieć, czym były tzw. „godziny karciane”.
W przypadku nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów były to 2 godziny w tygodniu, a w przypadku nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych 1 godzina, które każdy nauczyciel, niezależnie od swego pensum dydaktycznego, czyli obowiązkowego wymiaru zajęć, musiał poświęcić na zajęcia pozalekcyjne. Za prowadzenie zajęć w ramach godzin karcianych nauczyciele nie otrzymywali dodatkowego wynagrodzenia.
Przepisy art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela często w praktyce prowadziły do sytuacji, w której nauczyciele odsyłani byli do opieki świetlicowej w miejsce pracujących tam na co dzień wychowawców, czyli zamiast prowadzić zajęcia pozalekcyjne z uzdolnionymi uczniami, siedzieli w szkolnej świetlicy i pilnowali czekających na rodziców siedmio- i ośmiolatków. Celem powyższej nowelizacji – jak podaje Ministerstwo Edukacji Narodowej − jest zatem „racjonalizacja czasu pracy nauczycieli i dostosowanie go do realnych potrzeb uczniów konkretnej szkoły, jak również odbiurokratyzowanie pracy nauczycieli”.
W niedalekiej przyszłości będzie można ocenić, na ile nowe przepisy ustawy przyczyniły się do zmiany dotychczasowej sytuacji w polskiej szkole w kontekście czasu pracy nauczycieli.
Tak więc od dnia 1 września 2016 r. prawnie zostały zlikwidowane dodatkowe godziny obowiązkowe zwane godzinami karcianymi. Ale tym samym powstaje pytanie: Czy to oznacza, że nauczyciele przestają − w ramach zajęć i czynności statutowych − realizować zajęcia uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów? Otóż nie. Nauczyciele będą prowadzić zajęcia zgodnie z ustaleniami podjętymi przez dyrektora. Do dyrektora należy podjęcie decyzji o przydzieleniu nauczycielowi dodatkowej liczby godzin na zajęcia realizujące potrzeby i zainteresowania uczniów ponad pensum. Dyrektor nie będzie ograniczony obecnie obowiązującymi normami, a jedynie 40-godzinnym tygodniem pracy nauczyciela (przy pełnym etacie). Warto zaznaczyć, że nowe przepisy stanowią zatem powrót do stanu prawnego sprzed dnia 1 września 2009 r., kiedy organizację zajęć opiekuńczych i wychowawczych adekwatną do potrzeb i zainteresowań uczniów zapewniał dyrektor szkoły. Pomimo iż nowelizacja zlikwidowała tzw. godziny karciane, to jednak nie rozwiązuje problemu związanego z bezpłatnym prowadzeniem zajęć. Co więcej, brak jest w obecnych przepisach Karty Nauczyciela regulacji dotyczącej liczby realizowanych przez nauczyciela zajęć w ramach zadań statutowych. W praktyce może to doprowadzić do nierównomiernego rozłożenia obowiązków wśród nauczycieli, a co za tym idzie − do przekraczania tygodniowej normy czasu pracy. Konstrukcja przepisu umożliwia pełną uznaniowość w przydzielaniu nauczycielom liczby i rodzaju zajęć.
Zgodnie z treścią obecnie obowiązującego art. 42 ust. 7a ustawy Karta Nauczyciela zajęcia i czynności realizowane w ramach czasu pracy nauczyciela, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 tej ustawy (zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz) mają być rejestrowane oraz rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Do dnia 1 września 2016 r. tzw. „godziny karciane” były rejestrowane i rozliczane w okresach półrocznych w dziennikach zajęć pozalekcyjnych. Oznacza to, że obecnie nauczyciele nie muszą już realizować określonej liczby godzin zajęć odpowiadających potrzebom i zainteresowaniom uczniów, a zrealizowanych zajęć (np. koła zainteresowań) nie muszą już rozliczać w dziennikach. Zmiany te mają na celu racjonalizację czasu pracy nauczycieli i dostosowanie go do realnych potrzeb uczniów konkretnej szkoły oraz odbiurokratyzowanie pracy nauczycieli. Zgodnie z treścią uzasadnienia do projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela: „zmiana ta nie wyklucza możliwości prowadzenia np. zajęć związanych z potrzebami uczniów i rozwijających ich zainteresowania w ramach 40-godzinnego
Za realizację zadań dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych szkoły odpowiada dyrektor danej szkoły. W związku z likwidacją obowiązku prowadzenia tzw. godzin karcianych w dotychczasowej formule proponuje się odejście od rejestrowania ich wymiaru, co jednocześnie odbiurokratyzuje pracę nauczycieli.
czasu pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze, stosownie do ustaleń podjętych w danej szkole. Za realizację zadań dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych szkoły odpowiada dyrektor danej szkoły. W związku z likwidacją obowiązku prowadzenia tzw. godzin karcianych w dotychczasowej formule proponuje się odejście od rejestrowania ich wymiaru, co jednocześnie odbiurokratyzuje pracę nauczycieli. W konsekwencji nowelizacji art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela wykreślone zostaną przepisy art. 42 ust. 3a−3c, a także ulegnie zmianie brzmienie ust. 7a ww. ustawy”.
Ważne! Z dniem 1 września 2016 r. nauczyciele nadal będą mogli organizować np. koła zainteresowań oraz inne zajęcia odpowiadające potrzebom uczniów, jednak bez konieczności ich dokumentowania.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 668).
- Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r., poz. 1379).
- www.men.gov.pl
