Dyrektor publicznej szkoły podstawowej jako wierzyciel obowiązku szkolnego

Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy siedem lat, i trwa do ukończenia szkoły podstawowej (nie dłużej jednak niż do ukończenia osiemnastego roku życia). Tym samym co do zasady obowiązek szkolny realizowany jest przez dzieci w szkołach podstawowych. 

Obecnie w Polsce przypadki zupełnego nieuczęszczania przez dziecko do szkoły podstawowej są marginalne. Standarem w naszym społeczeństwie jest bowiem posiadanie co najmniej zawodowego wykształcenia, natomiast aby je uzyskać, niezbędne jest ukończenie najpierw szkoły podstawowej. 

Niemniej jednak zdarzają się sytuacje, w których dziecko nie uczęszcza wcale do placówki albo jego frekwencja jest niska. 

Kim jest wierzyciel obowiązku szkolnego?

W tym miejscu wskazać należy, że każdy obowiązek wynikający z przepisów prawa (w tym obowiązek szkolny) ma swojego wierzyciela, czyli podmiot uprawniony do żądania wykonania tego obowiązku. Na mocy art. 41 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe wierzycielem obowiązku szkolnego ustawodawca ustanowił dyrektorów publicznych szkół podstawowych właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. 

Ewidencja spełniania obowiązku szkolnego

W związku z powyższym dyrektorzy obowiązkowo prowadzą ewidencję spełniania obowiązku szkolnego. Nadto dyrektor szkoły podstawowej jest zobowiązany do kontrolowania, czy rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu:

• dopełnili czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,
• zapewniają regularne uczęszczanie dziecka na zajęcia szkolne,
• informują, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego spełnianego za granicą albo przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce. 

Dodatkowo dyrektorzy szkół podstawowych zostali zobowiązani do współdziałania z rodzicami w realizacji obowiązków rodziców polegających na zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających przygotowanie się do zajęć oraz obowiązku zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w zezwoleniu do realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą. 

Niespełnienie obowiązku szkolnego

Definicję pojęcia niespełniania obowiązku szkolnego ustawodawca zawarł w art. 42 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe. Zgodnie z wyżej przywołanym przepisem przez niespełnianie obowiązku szkolnego należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca przez co najmniej 50% dni zajęć w szkole podstawowej bądź zajęć realizowanych u pracodawcy.

W związku z powyższym uczęszczanie na zajęcia „w kratkę” lub nieuczęszczanie do placówki przez dłuższe okresy może stanowić niespełnianie obowiązku szkolnego. Niezbędne będzie jednak dokonanie obliczeń nieusprawiedliwionych nieobecności ucznia w skali miesiąca. Jeżeli obliczenia ujawnią niespełnianie obowiązku szkolnego, dyrektor jako wierzyciel tego obowiązku zobowiązany będzie do podjęcia szeregu działań. 

Sposób egzekucji obowiązku szkolnego określa art. 42 ustawy Prawo oświatowe, zgodnie z którym niespełnianie obowiązku podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Procedura działania w przypadku niespełnienia obowiązku szkolnego

Procedura działania w przypadku niespełniania obowiązku szkolnego jest następująca:

1. Wystosowanie upomnienia – Dyrektor sporządza upomnienie w formie pisemnej i zawiera w jego treści wezwanie do wykonania obowiązku szkolnego wraz z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Upomnienie należy zaadresować do rodzica bądź opiekuna prawnego dziecka. Doręczenia upomnienia najlepiej dokonać przesyłką poleconą ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Ułatwi to kwestie związane z obliczaniem terminów.
2. Wystawienie tytułu wykonawczego – Jeżeli po upływie 7 dniu od doręczenia upomnienia adresatowi sytuacja dziecka nie ulegnie zmianie, dyrektor zobowiązany jest do wystawienia tytułu wykonawczego. Wzór tytułu wykonawczego związanego z obowiązkami o charakterze niepieniężnym zawiera rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 sierpnia 2016 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 850).
3. Wystąpienie z wnioskiem o wszczęcie egzekucji – Oprócz tytułu wykonawczego, dyrektor musi sporządzić również wniosek o wszczęcie egzekucji, w którym określa środek egzekucyjny, tj. grzywnę w celu przymuszenia do realizacji obowiązku szkolnego. Wniosek wraz z tytułem wykonawczym oraz dowodem upomnienia dyrektor kieruje do organu egzekucyjnego, którym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. 

Wykonując powyższą procedurę, dyrektor placówki wywiązuje się z obowiązków wierzyciela obowiązku szkolnego. Zaznaczyć należy, że w postępowaniu egzekucyjnym dyrektor placówki jako wierzyciel będzie jego stroną. Z tego względu może występować z wnioskami i środkami procesowymi przysługującymi wierzycielowi, np. składać zażalenia na postanowienia wydane w toku postępowania egzekucyjnego, wnosić o zawieszenie/umorzenie postępowania egzekucyjnego. 

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1314 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 59 z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 sierpnia 2016 r. w sprawie wzorów tytułów wykonawczych stosowanych w egzekucji administracyjnej (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 850).