Zmienione uprawnienia rady pedagogicznej w świetle aktualnych przepisów prawnych

Rada pedagogiczna jest organem obligatoryjnym w szkole i jest powoływana do funkcjonowania zawsze wtedy, gdy w szkole zatrudnianych jest minimum trzech nauczycieli. Jej skład osobowy stanowią odpowiednio:

• dyrektor szkoły lub placówki²,
• wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole lub placówce,
• pracownicy innych zakładów pracy pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu lub prowadzący pracę wychowawczą z młodocianymi pracownikami w placówkach zbiorowego zakwaterowania, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajecie.

Dyrektor szkoły lub placówki jest również, z mocy ustawy³, przewodniczącym rady pedagogicznej. A to oznacza, że to on zwołuje każdorazowo jej zebrania i dlatego to on przygotowuje i prowadzi zebrania rady pedagogicznej, a zarazem jest odpowiedzialny za zawiadomienie wszystkich jej członków o terminie i porządku zebrania zgodnie z regulaminem rady⁴. Z tego też względu jako prowadzący zebranie odpowiada również za jego sprawny przebieg, kontroluje obecność wszystkich członków oraz prawomocność posiedzenia każdego zebrania. W przeciwnym wypadku decyzje podejmowane przez radę nie miałyby charakteru obowiązującego. Ponadto dyrektor jako osoba sprawująca w szkole lub placówce nadzór pedagogiczny, a ten ma charakter ewidentnie partycypacyjny, przedstawia radzie (nie rzadziej niż dwa razy w ciągu roku szkolnego) ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informację o działalności szkoły⁵.

Uczestnictwo w zebraniach rady jest dla jej członków obowiązkowe, gdyż stanowi realizację obowiązków statutowych szkoły lub placówki⁶. Z tego też względu jedynie dyrektor może członka rady pedagogicznej zwolnić z uczestnictwa w konkretnym zebraniu – oczywiście na wniosek samego zainteresowanego. Należy z całym naciskiem zaznaczyć, że usprawiedliwieniem nieobecności nauczyciela na zebraniu rady nie może być np. wyjazd na wczasy czy do rodziny. Powinien to być obiektywnie ważny powód, który przekona dyrektora o zasadności potencjalnego zwolnienia nauczyciela z udziału w takim zebraniu. Należy podkreślić, że samo złożenie do dyrektora uzasadnionego wniosku o zwolnienie z udziału w zebraniu rady nie stanowi automatycznie podstawy do opuszczenia zebrania. Dopiero jednoznaczna pozytywna decyzja dyrektora pozwala na niestawiennictwo. Oczywiście, z mocy prawa pracy wystarczającym usprawiedliwieniem jest stosowne zwolnienie lekarskie. Ale w sytuacji gdy nauczyciel, prawidłowo zawiadomiony, nie stawi się na zebranie rady bez stosownej zgody dyrektora, to takie zachowanie stanowić będzie rażące naruszenie obowiązków służbowych i powinno stanowić podstawę do wyciągnięcia w stosunku do niego określonych konsekwencji⁷.

Należy zwrócić uwagę również na fakt, że poza ustawowymi członkami rady pedagogicznej w jej zebraniach mogą również brać udział, ale tylko z głosem doradczym, osoby zapraszane przez jej przewodniczącego

za zgodą lub na wniosek rady pedagogicznej, w tym m.in. przedstawiciele stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki.

Podstawowe kompetencje rady pedagogicznej należy podzielić na trzy podstawowe grupy, które można określić w następujący sposób:

• kompetencje stanowiące (często określane mianem decyzyjnych),
• kompetencje opiniodawcze,
• inne (pozostałe) kompetencje (nazywane również uzupełniającymi).

Do pierwszej (najistotniejszej) grupy kompetencji zalicza się następujące uprawnienia: 

• zatwierdzanie planów pracy szkoły lub placówki po zaopiniowaniu przez radę szkoły⁸,
• podejmowanie uchwał w sprawie wyników kwalifikacji i promocji uczniów,
• podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole lub placówce, po zaopiniowaniu ich projektów przez radę szkoły⁹,
• ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły,
• podejmowanie uchwał w sprawach skreślenia ucznia z listy uczniów,
• ustalanie sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym sprawowanego nad szkołą lub placówką przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w celu doskonalenia pracy szkoły lub placówki.

Z kolei do drugiej grupy kompetencji rady pedagogicznej zalicza się takie uprawnienia opiniodawcze, jak:

• opiniowanie organizacji pracy szkoły lub placówki, w tym tygodniowego rozkładu zajęć edukacyjnych, oraz organizacji
• kwalifikacyjnych kursów zawodowych, jeżeli szkoła takie kursy prowadzi,
• opiniowanie projektu planu finansowego szkoły lub placówki,
• opiniowanie wniosków dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień
• opiniowanie propozycji dyrektora w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych
• i opiekuńczych,
• opiniowanie powierzenia stanowiska wicedyrektora szkoły lub jego odwołania,
• opiniowanie powierzenia innego stanowiska kierowniczego w szkole lub jego odwołania,
• opiniowanie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły, jeżeli jest ono powierzane w trybie poza konkursem,
• opiniowanie programu nauczania zgłoszonego przez nauczycieli do dopuszczenia do użytku w szkole lub placówce.

Natomiast do ostatniej grupy kompetencji rady pedagogicznej na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów prawa zalicza się takie uprawnienia, jak:

• przygotowanie projektu statutu szkoły lub placówki albo jego zmian i przedstawianie do uchwalenia radzie szkoły¹⁰;
• możliwość wystąpienia z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub innego stanowiska kierowniczego w szkole lub placówce;
• ustalanie w porozumieniu z radą rodziców programu wychowawczo-profilaktycznego¹¹;
• przyjmowanie od dyrektora informacji o działalności szkoły lub placówki oraz o wnioskach wynikających ze sprawowanego przez niego nadzoru pedagogicznego;
• przyjmowanie wniosków we wszystkich sprawach wynikających z kompetencji rady;
• wybieranie swoich delegatów do rady szkoły¹² i swoich przedstawicieli do udziału w pracach komisji konkursowej w konkursie na stanowisko dyrektora szkoły;
• przyjmowanie zasad oceniania wewnątrzszkolnego;

• wykonywanie zadań rady szkoły w sytuacji, gdy taki organ w szkole nie został utworzony;
• ustalanie regulaminu swojej działalności;
• zatwierdzanie protokołu z poprzedniego posiedzenia; zasady protokołowania powinny zostać doprecyzowane w regulaminie rady pedagogiczne¹³.

Z powyższych zapisów wynika, że przebieg zebrania rady powinien być starannie protokołowany. Natomiast uchwały rady są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków. Obowiązek protokołowania posiedzeń rady pedagogicznej wynika wprost z ustawy Prawo oświatowe (a wcześniej z ustawy o systemie oświaty). Dlatego też w regulaminie RP należy bezwzględnie określić wszelkie ustalenia dotyczące:

• zasad sporządzania protokołów,
• trybu zatwierdzania protokołów,
• wnoszenia zastrzeżeń,
• dokonywania skreśleń, poprawek i sprostowań w treści protokołów,
• wglądu do księgi protokołów na terenie szkoły czy prawa do wydawania wierzytelnych odpisów protokołu.

Każdy prawidłowo sporządzony protokół powinien zawierać takie elementy, jak:

• datę posiedzenia rady,
• numer – zawiera liczbę oznaczoną cyframi rzymskimi oraz rok szkolny,
• listę uczestników – najlepiej w załączeniu,
• zatwierdzenie protokołu poprzedniego zebrania,
• porządek obrad,
• streszczenie przebiegu posiedzenia,
• stwierdzenie prawomocności,
• podpis protokolanta – pod tekstem protokołu z lewej strony z dopiskiem „Protokołował …”,
• podpis przewodniczącego rady – z podaniem funkcji w pełnym brzmieniu

Treści uchwał w protokole przytacza się zawsze w dosłownym brzmieniu.

Natomiast omawiane na zebraniu sprawy dotyczące sytuacji rodzinnej, zdrowotnej i materialnej uczniów nie powinny być protokołowane, tylko wzmiankowane. W takich sytuacjach w protokole umieszcza się informację w formie uogólnionej, bez podawania szczegółów, np. „Omówiona została sytuacja rodzinna ucznia”.

Należy pamiętać o kilku standardowych, ale bardzo ważnych zapisach dotyczących liczby uczestników posiedzenia, listy obecności, wyników głosowania itp. Zawsze powinno się precyzyjnie zapisywać ustalenia końcowe oraz wnioski formalne i merytoryczne. Protokolant ma prawo do przerwania dyskusji i ustalenia ostatecznego sformułowania stosownego zapisu.

Szczególne zasady stosuje się do protokołowania rad szkoleniowych, gdyż przepisy dotyczące praw autorskich nie pozwalają na szczegółowe przytaczanie treści szkolenia. Niemniej zanotować trzeba temat szkolenia i fakt przekazania uczestnikom określonej wiedzy. Przypominam, że numerowanie protokołów rozpoczynamy od nowa wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego, a nie kalendarzowego.

Protokół zawsze powinien być udostępniony do wglądu wszystkim członkom rady pedagogicznej, bez wyjątku. Każdy członek rady ma obowiązek zapoznania się z protokołem przed kolejnym posiedzeniem rady. Członkowie RP mają niezbywalne prawo do zgłaszania zastrzeżeń do treści protokołu w ciągu np. 7 dni od dnia jego udostępnienia. Ponadto każdy członek rady, nawet jeśli nie był obecny na zebraniu, jest zobowiązany do zapoznania się z treścią protokołu w określonym terminie i ma prawo do wniesienia uwag i zastrzeżeń co do jego zawartości. Ani dyrektor, ani protokolant nie mogą sami nanosić poprawek do protokołu wyłożonego do wglądu, nawet jeśli uznają je za zasadne. Dlatego też na początku kolejnego zebrania rady pedagogicznej dyrektor powinien przedstawić zgłoszone przez nauczycieli uwagi i zastrzeżenia do protokołu. W pierwszej kolejności rada pedagogiczna powinna zdecydować o ich wprowadzeniu do protokołu lub też o ich odrzuceniu. Następnie rada zatwierdza protokół w ostatecznej formie – poprzez głosowanie. Każdy z członków rady, którego uwagi nie zostały uwzględnione, ma prawo do umieszczania w protokole tzw. zdania odrębnego, określanego mianem votum separatum.

Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że osoby biorące udział w zebraniu rady są zobowiązane do nieujawniania spraw poruszanych na zebraniu rady, które mogą naruszać dobra osobiste uczniów lub ich rodziców, a także i innych pracowników szkoły lub placówki.