Zatrudnienie nauczyciela na podstawie umowy o pracę w trakcie roku szkolnego – obowiązki pracodawcy

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł: Metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym

Podstawą nawiązania stosunku pracy z nauczycielem może być umowa o pracę lub mianowanie. W przypadku umów o pracę mogą to być umowy zawarte na czas określony lub nieokreślony. Ze specyfiki prawnej umów na czas nieokreślony można wywodzić wniosek, że jest to rodzaj umowy najbardziej pożądany przez pracowników. Natomiast z regulacji zawartych w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2215 z późn. zm. wynika, że nauczyciele powinni być zatrudniani na czas nieokreślony z uwagi na doniosłość ich zawodu. Tym samym zatrudnianie ich na czas określony jest sytuacją wyjątkową i powinno być stosowane przez dyrektorów placówek oświatowych w szczególnych przypadkach. 

W odniesieniu do umów o pracę stosuje się w pierwszej kolejności przepisy Karty Nauczyciela, chyba że brak jest szczególnych unormowań i w takiej sytuacji sięga się do postanowień ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1320. Zasada ta została określona za pomocą łacińskiej maksymy: Lex specialist derogat legi Generali, co oznacza, że przepis szczególny (jego zastosowanie) wyłącza możliwość stosowania przepisu ogólnego lub stosowanie przepisu ogólnego w sytuacji braku normy szczególnej. 

W przypadku gdy Karta Nauczyciela nie zawiera w swoich postanowieniach zapisów dotyczących konkretnego problemu, należy sięgnąć do ogólnych przepisów zawartych w Kodeksie pracy. Zasada ta wynika bezpośrednio z treści art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela. Przepis ten stanowi: „W zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy (Karty Nauczyciela – przyp. aut.), mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy”.

Zabieg ten stosowany jest głównie właśnie do umów zawartych na czas określony, jako tej wyjątkowej podstawy nawiązania stosunku pracy z nauczycielem. 

Zatrudnianie nauczycieli na podstawie umowy o pracę na czas określony 

Naczelną zasadą relacji na poziomie nauczyciel vs. pracodawca jest to, iż nauczyciele powinni być zatrudniani na czas nieokreślony lub na podstawie mianowania. Zasady zawierania umów z nauczycielami zostały określone w art. 10 Karty Nauczyciela. 

Wyjątkami od tej zasady są:

• umowa o pracę z nauczycielem stażystą, 
• szczególna potrzeba organizacyjna szkoły, 
• czas zastępstwa nieobecnego pracownika podczas jego usprawiedliwionej nieobecności. 

Umowa o pracę z nauczycielem stażystą

Do 31 sierpnia 2019 r.¹ z osobą posiadającą wymagane kwalifikacje i rozpoczynającą pracę w szkole stosunek pracy nawiązywano na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący 2 lata szkolne w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego (art. 10 ust. 2 KN). 

Od 1 września 2019 r. stosunek pracy z nauczycielem stażystą powstaje na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny.

Zawieranie z nauczycielem stażystą umowy na czas określony wynika z faktu, że czasowość umowy jest zależna od długości stażu niezbędnego do uzyskania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego.
Następnie, po uzyskaniu kolejnego stopnia awansu, zgodnie z art. 10 ust. 4 KN, z nauczycielem kontraktowym zawiera się umowę na czas nieokreślony, z zastrzeżeniem wyjątków od tej zasady określonych w art. 10 ust. 7 KN. 

Tym samym z całą stanowczością należy wskazać, że umowa okresowa (zawarta na jeden rok) w przypadku uzyskania już stopnia nauczyciela kontraktowego traci rację bytu i winna zostać zastąpiona umową na czas nieokreślony. 

Szczególna potrzeba organizacyjna szkoły 

Zgodnie z art. 10 ust. 7 KN: „W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony”.

Jeśli chodzi o tę przesłankę, zmienione przepisy przewidują w przyszłości możliwość przekształcenia tego rodzaju umowy w umowę na czas nieokreślony bądź mianowanie wraz z upływem 36 miesięcy. 

Należy pamiętać, że jest to odrębna instytucja niż ta, która została określona w art. 251 Kodeksu pracy – nie liczy się liczba umów zawartych na czas określony, lecz łączny okres ich trwania bez względu na przerwy pomiędzy zatrudnieniami. 

Czas zastępstwa nieobecnego nauczyciela podczas jego usprawiedliwionej nieobecności 

Zgodnie z art. 10 ust. 7 KN można zawrzeć z nauczycielem, bez względu na stopień awansu zawodowego, umowę na czas określony w celu zastępstwa nieobecnego nauczyciela. 

Umowa o pracę na zastępstwo jest rodzajem umowy na czas określony, jednak okres jej trwania jest uzależniony od nieobecności pracownika zastępowanego. 

W tego rodzaju umowie nie powinno się określać daty końcowej jej trwania. Wynika to stąd, że często trudno określić dokładnie, przez jaki okres będzie trwała usprawiedliwiona nieobecność (np. w przypadku nauczycielki w ciąży lub w przypadku ustalania prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na kolejne okresy przez ZUS), a umowa na zastępstwo jest zależna od okresu nieobecności zastępowanego nauczyciela, dlatego też ulega rozwiązaniu w chwili powrotu do pracy nieobecnego nauczyciela (zob. art. 30 § 1 pkt 4 w zw. z art. 91c KN).

Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 177 § 3 i § 31)² w zw. z art. 91c KN: „§ 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.

§ 31. Przepisu § 3 nie stosuje się do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy”.
Tym samym kobieta zatrudniona w celu zastępstwa, która zajdzie w ciążę, nie będzie korzystała z prawa do przedłużenia tejże umowy do dnia porodu. 

Należy jednak pamiętać, że kobieta w ciąży bez względu na rodzaj i czas trwania umowy o pracę, czyli także zatrudniona na zastępstwo, korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem stosunku pracy. 
Artykuł 177 § 1 k.p. w zw. z art. 91c KN: „Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży (…)”.

Przykład:

Nauczycielka została zatrudniona w celu zastępstwa nieobecnej nauczycielki, która przebywa na świadczeniu rehabilitacyjnym. Umowa została zawarta od 1 września 2019 r. na czas trwania tejże nieobecności.
Nauczycielka pracująca na zastępstwie zachodzi w ciążę. Nie będzie ona korzystać z prawa do przedłużenia umowy do dnia porodu, ale dyrektor szkoły nie będzie mógł wypowiedzieć umowy na zastępstwo³. Oczywiście może tak się zdarzyć, że umowa na zastępstwo będzie obowiązywała w chwili porodu. W takim przypadku kobiecie na zasadach ogólnych będą przysługiwać świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie macierzyństwa. 

Tym samym na gruncie Karty Nauczyciela mamy możliwość zawarcia umowy na czas określony tylko w trzech ściśle opisanych wyżej przypadkach. 

Zmiany w zawieraniu umów na czas określony 

Mimo że art. 91c KN zawiera regulację dającą możliwość stosowania przepisów Kodeksu pracy, jednak nie miał on zastosowania do art. 251 k.p., zgodnie z którym istnieją limity czasowe (33 miesiące) oraz ilościowe (3 kolejne umowy) zawierania z tym samym pracownikiem następujących po sobie umów o pracę na czas określony. W przypadku wyczerpania powyższych limitów praco-
dawca jest obowiązany zawrzeć z pracownikiem kolejną umowę na czas nieokreślony albo pisemnie poinformować o przekształceniu z mocy prawa. 

Tym samym nauczyciele, którzy byli zatrudniani na czas określony, często co roku podpisywali kolejne umowy, a skutkiem takiej praktyki był fakt, że niektórzy potrafili pracować bez stałej umowy przez 10 lub więcej lat. 

Jednak od 1 września 2019 r. zasady zawierania terminowych umów z nauczycielami uległy zmianie. 

Zgodnie z nowymi przepisami (art. 10 ust. 12 KN):

„Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony zawartej w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania (…), a także łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 36 miesięcy”. Przepis ten nie ma zastosowania do umów o pracę na czas określony zawartych:

• w celu zastępstwa nieobecnego nauczyciela (art. 10 ust. 7 KN, ale druga podstawa zawarcia umowy na czas określony), jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy;
• z nauczycielem nieposiadającym kwalifikacji wymaganych do zajmowania danego stanowiska. 

W obu ww. przypadkach w dalszym ciągu nie będzie ograniczeń co do ilości zawieranych umów na czas określony oraz łącznego czasu ich trwania. 
Warto jednak zwrócić uwagę, że nie ma wyłączeń przy umowach zawieranych na czas określony wynikających z potrzeby organizacyjnej placówki oświatowej. 

Tym samym, jeśli taka umowa będzie trwała 36 miesięcy, odpowiednio przekształci się w umowę na czas nieokreślony lub mianowanie, nawet jeśli w dalszym ciągu będzie istniała po stronie pracodawcy potrzeba organizacyjna zatrudnienia nauczyciela tylko na czas określony. 

Przekształcenie stosunku pracy 

W przypadku gdy łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę zawartych na czas określony przekroczy łącznie 36 miesięcy, z dniem następującym po upływie tego okresu stosunek pracy przekształca się:

• w przypadku nauczyciela kontraktowego – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony,
• w przypadku nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego – w stosunek pracy na podstawie mianowania, a w przypadku niespełniania warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 KN – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Przepis ten ma zastosowanie do sytuacji, gdy okres 36 miesięcy będzie upływać w trakcie trwania kolejnej umowy na czas określony. 

Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy potwierdza na piśmie dyrektor placówki oświatowej.

Natomiast w sytuacji, gdy ostatniego dnia trwania umowy zawartej na czas określony mija 36-miesięczny dopuszczalny limit trwania takiej umowy, istnieją dwa rozwiązania:
następny stosunek pracy z tą samą placówką oświatową winien zostać zawarty już na czas nieokreślony lub na podstawie mianowania,
strony nie kontynuują współpracy. 

Pismo dyrektora dotyczące przekształcenia stosunku pracy należy przechowywać w części B akt osobowych nauczyciela, zostało bowiem sporządzone w trakcie przebiegu zatrudnienia nauczyciela. 

Sposób liczenia 36-miesięcznego okresu zatrudnienia na czas określony

Do okresu zatrudnienia na czas określony w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą wlicza się okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony, o których mowa w tym przepisie, zawieranych, począwszy od 1 września 2019 r.

Przykład

Nauczyciel kontraktowy jest zatrudniony od czterech lat na podstawie zawieranych po sobie umów o pracę na czas określony z uwagi na potrzeby organizacyjne placówki oświatowej. Od 1 września 2019 r. może on nie otrzymać umowy na czas nieokreślony z tą samą placówką. Jeśli będą istniały podstawy do zatrudnienia na podstawie art. 10 ust. 7 KN (potrzeby organizacyjne), taka umowa może być zawarta na czas określony i w takim wypadku od dnia jej zawarcia zacznie swój bieg 36-miesięczny okres czasowego zatrudnienia. 

Obowiązki wobec nowo zatrudnionego nauczyciela w trakcie roku szkolnego

Dyrektor placówki oświatowej przed zatrudnieniem nowego nauczyciela zobowiązany jest wypełnić szereg obowiązków, aby doszło do skutecznego, w pełni zgodnego z prawem zatrudnienia nauczyciela. W tym zakresie obowiązują nie tylko szczególne przepisy Karty Nauczyciela, zawierające szczególne rozwiązania dotyczące nawiązywania stosunków pracy z nauczycielami, ale także przepisy ogólne Kodeksu pracy – ogólne dla wszystkich pracowników. 

Dane osobowe

Jeśli chodzi o dane osobowe, należy podzielić je na dane, których żądamy od kandydata do pracy, oraz już zatrudnionego nauczyciela. 

Kandydat do pracy na stanowisku nauczyciela 

Pracodawca żąda od nauczyciela ubiegającego się o zatrudnienie podania następujących danych osobowych: 

• imię (imiona) i nazwisko,
• data urodzenia,
• dane kontaktowe wskazane przez taką osobę,
• wykształcenie,
• kwalifikacje zawodowe,
• przebieg dotychczasowego zatrudnienia. 

Pracodawca żąda podania innych danych osobowych, gdy jest to niezbędne do zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Będzie to oczywiście przedstawienie zaświadczenia o niekaralności oraz wskazanie, czy dana osoba posiada status emeryta/rencisty. 

Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą. Pracodawca może żądać udokumentowania danych osobowych osób w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia.

Tym samym wiodącą formą udostępniania danych będzie oświadczenie, np. kwestionariusz osobowy lub odpowiednie zaświadczenia. Z uwagi na zmianę przepisów dotyczących dokumentacji pracowniczej nie istnieje już żaden obowiązujący wzór kwestionariusza osobowego, w przepisach nie znajdziemy również takiej nazwy. Jednak okoliczność ta nie wpływa na możliwość swobodnego nazywania dokumentów wewnątrzzakładowych. 

Od kandydata do pracy nie można żądać podania imion rodziców ani numeru PESEL. Dane te będą znajdowały się na zaświadczeniu o niekaralności, jednak będą one udostępnione przez kandydata do pracy z uwagi na brzmienie przepisów, a nie na żądanie przyszłego pracodawcy. 

Pracownik – nauczyciel 

Gdy już dojdzie do zawarcia stosunku pracy w odpowiedniej formie, pracodawca zobowiązany jest pobrać kolejny pakiet danych, które są niezbędne do realizacji ciążących na nim obowiązków publicznoprawnych, jak np. dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. 

Pracodawca żąda od pracownika podania dodatkowo następujących danych osobowych: 

• adres zamieszkania,
• numer PESEL, a w przypadku jego braku – rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
• inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
• wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie,
• numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych.

Powyższe dane pobierane są również w formie oświadczenia, w postaci kwestionariusza osobowego. 

Badania profilaktyczne 

Badania wstępne z zakresu medycyny pracy należy bezwzględnie wykonać przed zawarciem stosunku pracy! Częstym błędem popełnianym przez dyrektorów szkół jest zezwolenie na wykonywanie badań profilaktycznych po zawarciu umowy. Jest to niezwykle ryzykowne, jeśli już bowiem pracownik (zawarto umowę), a nie kandydat do pracy, przyniesie orzeczenie o braku zdolności do pracy, to zgodnie z orzeczeniem lekarza dyrektor musi przenieść taką osobę na inne miejsce pracy w ramach już zawartego stosunku pracy. Jeśli tego nie zrobi, nauczyciel, który nie uzyskał potwierdzenia o zdolności do pracy, może domagać się odszkodowania i odprawy. 
Natomiast jeśli zgodnie z przepisami badania przejdzie kandydat do pracy, to w sytuacji braku zdolności do pracy po prostu nie dojdzie do zawarcia stosunku pracy z tym kandydatem.

Tym samym, jeśli dyrektor zatrudnia nauczyciela, a z jego dokumentacji wynika, że był w stosunku pracy z inną szkołą, istnieje możliwość przyjęcia SKIEROWANIA + ORZECZENIA z poprzedniego miejsca 
pracy. 

Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej w aktach przechowuje się oryginały skierowania i orzeczeń w sprawie wstępnych, okresowych i kontrolnych badań profilaktycznych pracowników.

Bezwzględnie wydaje/drukuje się zawsze skierowanie w trzech egzemplarzach, a lekarz wydający orzeczenie wydaje je również w trzech egzemplarzach. Tym samym jeden komplet zawsze będzie posiadał pracownik i ten komplet przyjmujemy do akt. Nie będzie więc to kopia ani przesłanie oryginałów przez poprzedniego pracodawcę.

Przykład

Nauczyciel był zatrudniony na czas określony do końca zajęć dydaktycznych (koniec czerwca). Posiada aktualne badania okresowe. Od 1 września zostaje zatrudniony na tym samym stanowisku w kolejnej szkole. Kolejny dyrektor nie będzie mógł przyjąć skierowania i orzeczenia z poprzedniej szkoły, gdyż przerwa pomiędzy zatrudnieniami była dłuższa niż 30 dni. 

Ta sama sytuacja będzie miała miejsce, gdy z tym samym nauczycielem zawieramy stosunek pracy, a pomiędzy stosunkami pracy nie ma przerwy dłuższej niż 30 dni. 
30 dni liczymy jako dni kalendarzowe, z uwzględnieniem dni wolnych od pracy. 

Zaświadczenie o niekaralności i sprawdzenie w rejestrze dyscyplinarnym 

W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności przed nawiązaniem stosunku pracy nauczyciel jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego, z wyjątkiem przypadku, gdy z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej szkole w ciągu trzech miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia na podstawie art. 20 ust. 5c poprzedniego stosunku pracy.

W celu potwierdzenia spełniania warunku niekaralności dyscyplinarnej w postaci zwolnienia z pracy z zakazem pracy w zawodzie nauczyciela przez okres trzech lat lub wydalenia z zawodu przed nawiązaniem stosunku pracy z nauczycielem dyrektor szkoły jest obowiązany sprawdzić w Centralnym Rejestrze Orzeczeń Dyscyplinarnych, czy nauczyciel nie był karany dyscyplinarnie. 

Zaświadczenie z KRK o niekaralności można uzyskać na trzy sposoby.

Przez internet

W tym celu należy założyć konto na stronie Krajowego Rejestru Karnego. Następnie na platformie Krajowego Rejestru Karnego można złożyć wniosek o udzielenie informacji o osobie. 

• Koszt uzyskania zaświadczenia z KRK przez internet wynosi 20 zł. Należy pamiętać, że opłaty należy dokonać tylko i wyłącznie przez system e-KRK. 
• Zaświadczenia są wysyłane nie później niż w ciągu 7 dni od złożenia wniosku.
• Zaświadczenie otrzymane za pomocą systemu KRK będzie miało formę pliku XML. Takiego formatu pliku nie można wydrukować, bo nie jest to format do druku (karta będzie pokryta niezrozumiałymi ciągami liter i cyfr) oraz nie będzie ono urzędowym dokumentem. Można się posługiwać tylko wersją elektroniczną zaświadczenia z KRK. Można zapisać plik na USB czy CD i przedłożyć pracodawcy. Zaświadczenie w formie pliku XML jest podpisane bezpiecznym podpisem elektronicznym.

W takim wypadku zaświadczenie o niekaralności będzie w aktach nauczyciela przechowywane w postaci elektronicznej. 

W punkcie informacyjnym KRK

Aby uzyskać zaświadczenie o niekaralności należy udać się do punktu informacyjnego Krajowego Rejestru Karnego. Trzeba przygotować zaświadczenie o niekaralności (już wypełnione), którego wzór urzędowy jest na końcu publikacji, a do wypełnionego formularza dołączyć potwierdzenie przelewu. Należy uiścić kwotę 30 zł. Opłaty trzeba dokonać poprzez zapłacenie gotówką w kasie Ministerstwa Sprawiedliwości, w kasie dowolnego sądu, za pomocą znaków opłaty sądowej, które można kupić w kasie sądu, lub przelewem na konto Ministerstwa Sprawiedliwości. Zaświadczenie zostanie wystawione od razu po złożeniu wniosku. Osoba ubiegająca się o wydanie zaświadczenia powinna mieć przy sobie dokument potwierdzający tożsamość i dane wskazane we wniosku o wydanie zaświadczenia. 

Listownie

Procedura wygląda podobnie jak w przypadku uzyskania zaświadczenia w punkcie informacyjnym KRK, tylko zapytanie wraz z potwierdzeniem dokonania płatności należy przesłać na dowolnie wybrany adres punktu informacyjnego KRK. Zaświadczenie zostanie odesłane w ciągu siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku. 

Zaświadczenie o niekaralności przechowuje się w części A akt osobowych, Karta Nauczyciela stawia bowiem wymóg legitymowania się niekaralnością jeszcze od kandydata do pracy nauczycielskiej. 

Zawarcie umowy o pracę

Po przeprowadzeniu właściwej rekrutacji, wyborze kandydata przez dyrektora i po sprawdzeniu, czy potencjalny nauczyciel spełnia wymogi określone prawem, tzn. jest zdolny do pracy, podał wymagane przez przepisy dane osobowe, nie jest osobą karaną za przestępstwa powszechne, skarbowe oraz przewinienia dyscyplinarne, można zawrzeć z nauczycielem stosunek pracy (podstawy prawne zostały omówione powyżej). 

Umowa o pracę winna zostać sporządzona w formie pisemnej. Bez dochowania formy pisemnej umowy o pracę dyrektor nie może dopuścić nowo zatrudnionego nauczyciela do świadczenia pracy. 

Umowę o pracę przechowuje się w części B akt osobowych. 

Jakie elementy powinna zawierać umowa o pracę z nauczycielem?

Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: 

• rodzaj pracy,
• miejsce wykonywania pracy,
• wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
• wymiar czasu pracy,
• termin rozpoczęcia pracy. 

Terminy w umowie o pracę

Ważnym elementem umowy o pracę są terminy. W dokumentach, na podstawie których nawiązuje się stosunek pracy, mogą występować dwa terminy:

• data zawarcia umowy,
• data nawiązania stosunku pracy/rozpoczęcia pracy.

W sytuacji gdy z postanowień umownych stron stosunku pracy wynika tylko data zawarcia umowy o pracę/aktu mianowania, jest to jednocześnie data nawiązania stosunku pracy. Od tej daty rozpoczyna swój bieg zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (na druku ZUS ZUA), przedstawienie warunków zatrudnienia, przeszkolenie BHP i inne obowiązki. 

Może zajść także sytuacja, gdy w umowie o pracę/akcie mianowania oprócz daty odpowiedniego dokumentu będzie widnieć także zapis, w którym strony umawiają się na inną datę nawiązania stosunku pracy. Tym samym w umowie będą widniały dwie daty i jest to prawidłowa procedura (zob. art. 26 k.p. w zw. z art. 91c KN). 

Istnieje bowiem możliwość wcześniejszego zawarcia umowy o pracę z późniejszą datą nawiązania stosunku pracy/rozpoczęcia pracy. Nie ma jednak prawnej możliwości zawarcia umowy o pracę z datą bieżącą, a wcześniejszym terminem nawiązania stosunku pracy/rozpoczęcia pracy.

Przykład

Nauczyciel i dyrektor podpisali umowę o pracę na czas nieokreślony (zatrudnienie nauczyciela kontraktowego) w dniu 31 sierpnia 2020 r. Strony w postanowieniach umowy nie zawarły zapisu, że stosunek pracy nawiązuje się w późniejszym terminie. Oznacza to, że do nawiązania stosunku pracy doszło w dniu podpisania umowy.

Przykład

Strony podpisały umowę o pracę na czas określony – okres zastępstwa innego nauczyciela w trakcie jego usprawiedliwionej nieobecności (zatrudnienie w trakcie roku kalendarzowego) z dniem 22 lutego 2020 r. W umowie przewidziano, że stosunek pracy nawiąże się z dniem 1 marca 2020 r., bo od tego dnia nauczyciel zastępowany rozpocznie urlop na poratowanie zdrowia. 

Szkolenie BHP 

Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. 

Warunki zatrudnienia nauczyciela

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, które stosujemy w tym wypadku do nauczycieli, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy, na dyrektorzy ciąży obowiązek poinformowania nauczyciela na piśmie, nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia umowy o pracę/aktu mianowania, o: 

• obowiązującej nauczyciela tygodniowej normie czasu pracy⁴, 
• częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę, 
• wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, 
• obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę, 
• układzie zbiorowym pracy, którym nauczyciel jest objęty. 

W szkołach zawsze wydawane są regulaminy pracy, tym samym w warunkach zatrudnienia nie informujemy o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy. 

Warunki zatrudnienia należy przedstawić nauczycielowi w terminie siedmiu dni od dnia zawarcia umowy o pracę/mianowania, a nie od momentu nawiązania stosunku pracy. 

Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych 

W ciągu siedmiu dni (kalendarzowych) od dnia nawiązania stosunku pracy z nauczycielem pracodawca jest zobowiązany zgłosić go do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Zgłoszenia dokonuje się na druku ZUS ZUA. W przypadku gdy zgłoszenia dokonuje pracodawca – płatnik składek, który do ubezpieczeń zgłasza więcej niż pięć osób, rozlicza się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych w formie elektronicznej i tym samym zgłoszeń dokonuje za pośrednictwem programu Płatnik lub za pośrednictwem PUE ZUS. 

Pobranie oświadczeń w celach podatkowych 

Przed dokonaniem pierwszej wypłaty w roku podatkowym pracodawca odbiera od pracownika odpowiednie oświadczenie, które składane jest dla celów podatkowych. Takim oświadczeniem jest m.in. PIT 2, zgodnie z którym nauczyciel wyraża zgodę, aby pracodawca jako płatnik zaliczki na podatek dochodowy pomniejszał ją o kwotę wolną od podatku w wysokości 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przed obliczeniem pierwszego wynagrodzenia w roku kalendarzowym. 

Nauczyciel składa oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, iż: 

• nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika;
• nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną;
• nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
• nie osiąga dochodów, od których jest obowiązany opłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki na podstawie art. 44 ust. 3 ustawy, tj. dochodów:
  • z działalności gospodarczej, o której mowa w art. 14 ustawy, 
  • z najmu lub dzierżawy. 

W pierwszym progu podatkowym (17% – dochód do 85528 zł) kwota wolna od podatku wynosi 43,76 zł. 

Następnie pracodawca odbiera oświadczenia dotyczące pobierania zaliczki na podatek dochodowy.

Osoba do 26. roku życia korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego w I progu podatkowym. Jednak w każdej chwili taka osoba może złożyć oświadczenie o tym, aby od jego dochodu była pobierana zaliczka na podatek dochodowy. 

Podstawa obliczenia podatku		Kwota zmniejszająca podatek odliczana w rocznym obliczeniu podatku  lub zeznaniu
ponad	do
	8000 zł	1360 zł
8000 zł	13 000 zł	1360 zł – [834,88 zł × (podstawa obliczenia podatku – 8000 zł) : 5000 zł]
13 000 zł	85 528 zł	525,12 zł
85 528 zł	127 000 zł	525,12 zł – [525,12 zł × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) : 41 472 zł]
127 000 zł		brak kwoty zmniejszającej podatek

 

Podstawa obliczenia podatku w złotych		Podatek wynosi
ponad	do
	85528	17%	minus kwota  zmniejszająca podatek
85528		14 539 zł 76 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł

Podobna sytuacja występuje w przypadku skali podatkowych 17/32%. Każdy nauczyciel może złożyć oświadczenie o tym, aby z jego dochodu pobierać zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 32%, nawet jeśli nie przekroczył jeszcze II progu dochodowego w danym roku kalendarzowym. 

Ponadto pracodawca ustala także koszty uzyskania przychodu (kup):

• 250 zł – podstawowe koszty, stosowane do większości pracowników, 
• 300 zł – stosowane na wniosek/oświadczenie dojeżdżającego pracownika, który musi złożyć oświadczenie, że mieszka poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy. 

Powiadomienie komornika lub organu egzekucyjnego o nawiązaniu stosunku pracy 

Komornicy oraz inne organy egzekucyjne mają prawo⁵ do dokonywania zajęcia wynagrodzenia pracownika, pracodawca zaś, który otrzyma zajęcie komornicze, jest zobowiązywany do dokonywania potrąceń zgodnie z zasadami i w wysokościach określonych w Kodeksie pracy. Zajęcie wynagrodzenia trwa niezależnie od skuteczności prowadzonej egzekucji (np. ochrona kwoty minimalnej od potrąceń) lub zmiany pracodawcy. 

Zarówno pracodawca, z którym stosunek pracy ustaje, jak i pracodawca, który nawiązuje stosunek pracy z nauczycielem, mają określone obowiązki informacyjne względem organu egzekucyjnego prowadzącego egzekucję za pośrednictwem zajęcia wynagrodzenia nauczyciela. Zgodnie z przepisami zajęcie obowiązuje nadal, choćby po zajęciu nawiązano z dłużnikiem nowy stosunek pracy lub zlecenia albo choćby zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli osoba ta o zajęciu wiedziała.

W razie rozwiązania stosunku pracy z dłużnikiem dotychczasowy pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu należności w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy, a jeżeli nowy pracodawca dłużnika jest mu znany, przesyła temu pracodawcy zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadamia o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne. Wzmianka w świadectwie pracy powinna zawierać oznaczenie komornika, który zajął należność, oraz numer sprawy egzekucyjnej, jak również wskazać wysokość potrąconych już kwot. Przesłanie zawiadomienia komornika ma skutki zajęcia należności dłużnika u nowego pracodawcy od chwili dojścia zawiadomienia do tego pracodawcy.

Nowy pracodawca, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu należności, zawiadamia o zatrudnieniu pracownika pracodawcę, który wydał świadectwo, oraz wskazanego we wzmiance komornika.

Jeżeli nowy pracodawca, któremu pracownik nie okazał świadectwa pracy, dowie się, gdzie pracownik był przedtem zatrudniony, obowiązany jest zawiadomić poprzedniego pracodawcę o jego zatrudnieniu, chyba że pracownik przedstawi zaświadczenie tego pracodawcy stwierdzające, że jego należności nie były zajęte.

Obowiązek powiadomienia komornika o zmianie pracodawcy obciąża również dłużnika. O obowiązku tym oraz o skutkach jego zaniedbania dłużnik powinien być pouczony przy zawiadomieniu go o zajęciu wynagrodzenia za pracę.

W świadectwie pracy należy zawsze wpisać wszystkie zajęcia wynagrodzenia organów egzekucyjnych, które są w mocy. Tym samym w świadectwie pracy nie wpisuje się zajęć zadłużeń, które zostały spłacone lub umorzone.