Rozpoczęcie stażu na kolejny stopień awansu zawodowego – obowiązki wrześniowe

Po ponad dwumiesięcznym czasie względnej beztroski, spokoju i relaksu nieuchronnie zbliża się czas powrotu do szkół i przedszkoli. Zgodnie z deklaracją Ministra Edukacji Narodowej, od nowego roku szkolnego uczniowie i wychowankowie wracają do budynków szkolnych i przedszkolnych. Zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów rozpocznie się ciężka praca, w szczególności dla tych pedagogów, którzy zamierzają rozpocząć staż na kolejny stopień awansu zawodowego. Ale… nie taki diabeł straszny, jak go malują. Poniżej prezentuję główne obowiązki nauczycieli i dyrektorów szkół, które muszą być zrealizowane we wrześniu, aby formalnie staż odbył się bez wad prawnych. 
Zagadnienia awansu zawodowego nauczycieli uregulowane są w następujących aktach prawnych:

• rozdział 3A ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 2215 z późn. zm.),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. z 2018 r., poz. 1574 z późn. zm.).

Należy pamiętać o bardzo ważnych zmianach wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. z 2019 r., poz. 1650). 

Przed złożeniem wniosku o rozpoczęcie stażu każdy nauczyciel powinien zapoznać się z przepisami dotyczącymi awansu zawodowego. Jeżeli to uczyni, nic go nie zaskoczy w okresie jego realizacji i doskonale będzie orientował się w tym, jakie ma prawa i obowiązki.

Awans na stopień nauczyciela kontraktowego

Osoba nieposiadająca stopnia awansu zawodowego z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskuje stopień nauczyciela stażysty.

• Wniosek: Staż rozpoczyna się automatycznie, wniosek nauczyciela nie jest potrzebny.
• Długość stażu: Staż trwa 9 miesięcy i rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia zajęć edukacyjnych w szkole. W roku szkolnym 2020/2021 staż na nauczyciela kontraktowego rozpocznie się 1 września 2020 r., a zakończy 31 maja 2021 r. (jeżeli nie będzie przerw w jego odbywaniu). 
• Warunki zatrudnienia: Z osobą posiadającą wymagane kwalifikacje i rozpoczynającą pracę w szkole stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego.
• Minimalny wymiar zatrudnienia: ½ obowiązkowego wymiaru zajęć.
• Plan rozwoju zawodowego: Nauczyciel stażysta przedkłada dyrektorowi szkoły plan rozwoju zawodowego w terminie 20 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w szkole.
• Co musisz zrobić w okresie stażu:
• poznać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły,
• uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innego nauczyciela, w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu, oraz omawiać z prowadzącym obserwowane zajęcia,
• prowadzić zajęcia w obecności opiekuna stażu, w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu, oraz dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu, oraz omawiać je z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone,
• uczestniczyć w doskonaleniu zawodowym, zwłaszcza w zakresie doskonalenia metod i form pracy.

Staż na stopień nauczyciela mianowanego

• Okres przerwy: Nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej 2 lat od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.

Przykład 1
Nauczyciel zakończył staż na stopień nauczyciela kontraktowego 31 maja 2017 r. Złożył do dyrektora szkoły, w której był zatrudniony, wniosek o podjęcie postępowania przed dniem 30 czerwca 2018 r. Postępowanie kwalifikacyjne zakończyło się wydaniem decyzji administracyjnej i nadaniem stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego w dniu 23 sierpnia 2018 r. Nauczyciel może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego w roku szkolnym 2020/2021.

Przykład 2
Nauczyciel zakończył staż na stopień nauczyciela kontraktowego 31 maja 2017 r. Złożył do dyrektora szkoły, w której był zatrudniony, wniosek o podjęcie postępowania w dniu 10 października 2018 r. Postępowanie kwalifikacyjne zakończyło się wydaniem decyzji administracyjnej i nadaniem stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego w dniu 16 listopada 2018 r. Nauczyciel może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego dopiero w roku szkolnym 2021/2022.

• Wniosek: Staż rozpoczyna się w dniu złożenia wniosku przez nauczyciela, nie później niż 14 dni od rozpoczęcia zajęć w szkole.
• Długość stażu: Staż trwa 2 lata i 9 miesięcy.

Przykład 1
Nauczyciel złożył wniosek o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego w dniu 1 września 2015 r. W okresie stażu nie miał przerw. Jego staż zakończył się w dniu 31 maja 2018 r.

Przykład 2
Nauczyciel złożył wniosek o rozpoczęcie stażu na stopień nauczyciela mianowanego w dniu 12 września 2015 r. W okresie stażu nie miał przerw. Jego staż zakończył się w dniu 11 czerwca 2018 r.

• Warunki zatrudnienia: Stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony.
• Minimalny wymiar zatrudnienia: ½ obowiązkowego wymiaru zajęć.
• Plan rozwoju zawodowego: Nauczyciel kontraktowy dołącza plan rozwoju zawodowego do wniosku o rozpoczęcie stażu.
• Co musisz zrobić w okresie stażu:
• uczestniczyć w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych statutowych zadań szkoły oraz wynikających z potrzeb szkoły i środowiska lokalnego,
• doskonalić kompetencje w związku z wykonywanymi obowiązkami, zwłaszcza w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych,
• prowadzić zajęcia w obecności opiekuna stażu, w wymiarze co najmniej 4 godzin w roku szkolnym, oraz dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu, oraz omawiać je z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone,
• przeprowadzić co najmniej 2 godziny zajęć otwartych dla nauczycieli szkoły, w której odbywasz staż, oraz dokonać ich ewaluacji w obecności, w miarę możliwości, nauczyciela-doradcy metodycznego w zakresie tych zajęć.

Staż na stopień nauczyciela dyplomowanego

• Okres przerwy: Nauczyciel mianowany może rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.
• Wniosek: Staż rozpoczyna się w dniu złożenia wniosku, nie później niż 14 dni od rozpoczęcia zajęć w szkole.
• Długość stażu: Staż trwa 2 lata i 9 miesięcy.
• Warunki zatrudnienia: Zatrudnienie poprzez mianowanie albo w drodze umowy o pracę. Należy tu odróżnić samo mianowanie od zatrudnienia poprzez mianowanie:
• nauczyciel mianowany to nauczyciel legitymujący się stopniem awansu zawodowego nauczyciela mianowanego, który otrzymał po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego zakończonego wydaniem decyzji administracyjnej. Nauczyciel mianowany może być zatrudniony poprzez mianowanie, jeżeli istnieją ku temu warunki, albo w drodze umowy o pracę,
• zatrudnienie poprzez mianowanie oznacza, że nauczyciel zatrudniony jest w danej szkole na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć.
  Oba warunki muszą być spełnione jednocześnie.
• Minimalny wymiar zatrudnienia: ½ obowiązkowego wymiaru zajęć (w przypadku umowy o pracę, gdyż mianować można nauczyciela tylko na cały etat).
• Plan rozwoju zawodowego: Nauczyciel mianowany dołącza plan rozwoju zawodowego do wniosku o rozpoczęcie stażu.
• Co musisz zrobić w okresie stażu:
• podejmować działania mające na celu doskonalenie warsztatu pracy, w tym umiejętności stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej,
• realizować zadania służące podniesieniu jakości pracy szkoły,
• pogłębiać wiedzę i umiejętności służące własnemu rozwojowi oraz podniesieniu jakości pracy szkoły, samodzielnie lub przez udział w różnych formach doskonalenia zawodowego,
• przeprowadzić co najmniej trzy godziny zajęć otwartych dla nauczycieli oraz dokonać ich ewaluacji w obecności, w miarę możliwości, nauczyciela-doradcy metodycznego w zakresie tych zajęć lub nauczyciela-konsultanta lub przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Regulacje ogólne dotyczące stażu

Plan rozwoju zawodowego

• W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony przez dyrektora szkoły.
• Dyrektor szkoły, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w szkole, zatwierdza plan rozwoju zawodowego albo zwraca go nauczycielowi do poprawienia wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian.
• Nauczyciel jest zobowiązany poprawić plan rozwoju zawodowego zgodnie z zaleceniami dyrektora szkoły i ponownie mu go przedłożyć w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 3 dni robocze.
• Dyrektor szkoły zatwierdza poprawiony plan rozwoju zawodowego, uwzględniający jego zalecenia, w terminie 7 dni od dnia jego przedłożenia.
• W szczególnie uzasadnionych przypadkach w trakcie stażu dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do wprowadzenia zmian w planie rozwoju zawodowego w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż 5 dni.
• W trakcie stażu nauczyciel może wprowadzać zmiany w planie rozwoju zawodowego za zgodą dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły ma 7 dni na zatwierdzenie planu albo na zwrócenie go nauczycielowi do poprawienia wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian.
• Na ostateczny kształt planu rozwoju zawodowego nauczyciela mogą mieć wpływ takie elementy, jak: specyfika i potrzeby szkoły, wiedza i umiejętności nauczyciela, wymagania stawiane przez ustawę Prawo oświatowe, zapisy statutu szkoły, programów szkolnych itd.

Opiekun stażu

• Nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż dyrektor szkoły przydziela opiekuna spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych.
• W przedszkolu opiekunem stażu może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze (np. dyrektor lub wicedyrektor).
• Zadaniem opiekuna stażu jest udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela, oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu.
• Opiekun stażu musi być powołany niezwłocznie. W praktyce najczęściej następuje to już we wrześniu.
• W szczególnie uzasadnionych przypadkach w trakcie stażu dyrektor szkoły może zmienić nauczycielowi opiekuna stażu.

Przebieg stażu
Dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż warunki do:

• obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych zajęć prowadzonych w szkole, w szczególności zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego przedmiotu lub rodzaju zajęć, w tej samej lub innej szkole,
• udziału w formach doskonalenia zawodowego określonych w zatwierdzonym planie rozwoju zawodowego,
• korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej biblioteki pedagogicznej, poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innych placówek oświatowych.

W trakcie stażu dyrektor szkoły obserwuje i omawia z nauczycielem co najmniej jedne zajęcia.

Przerwy wydłużające okres stażu

• W przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu pozostawania w stanie nieczynnym, czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy związane
• z rodzicielstwem, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności.
• W przypadku nieobecności dłuższej niż rok nauczyciel jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.
• Jeżeli nieobecność nauczyciela w pracy spowodowana była urlopem macierzyńskim, urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopem macierzyńskim, dodatkowym urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopem rodzicielskim lub urlopem ojcowskim, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności.
• Gdy łączny czas nieprzerwanej nieobecności w pracy z przyczyn, o których mowa powyżej, jest dłuższy niż rok i 6 miesięcy, nauczyciel jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze (art. 9d ust. 5a Karty Nauczyciela).

Przerwanie stażu na wniosek nauczyciela

• Nauczyciel kontraktowy i nauczyciel mianowany mogą przerwać staż na swój wniosek w każdym czasie.
• W przypadku ponownego rozpoczęcia stażu odbywają staż w pełnym wymiarze.

Awans „dyrektorski”

Dyrektorzy szkół i przedszkoli nie odbywają stażu w tradycyjnej formie. Aby uzyskać stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego, wystarczy, że złożą wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego do właściwego organu sprawującego nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty). Wymagania w stosunku do dyrektora są następujące:

• nieprzerwany co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku dyrektora,
• legitymowanie się co najmniej bardzo dobrą oceną pracy,
• upływ czterech lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego.

Nadzór nad przebiegiem stażu

Każdy organ podlega kontroli. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny, czyli kuratorium oświaty, sprawuje kontrolę nad:

• dyrektorami szkół, którzy wydają decyzje w sprawie nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego,
• organami prowadzącymi, które wydają decyzje w sprawie nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego.

Z kolei nad kuratorami oświaty, którzy wydają decyzje w sprawie nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego, nadzór sprawuje Minister Edukacji Narodowej. W razie jakichkolwiek wątpliwości odnośnie prawidłowości przeprowadzonego postępowania i odbytego stażu należy zgłosić je właściwym organom kontrolnym.
Odpowiednie przygotowanie się mentalne i formalne do odbycia stażu na kolejny stopień awansu zawodowego gwarantuje osiągnięcie celu i pomyślne zakończenie całego postępowania. Miejmy nadzieję, że po wymagającym i zgoła innym pod każdym względem roku szkolnym 2019/2020 wszystkich nas czeka normalność i spokój.