Nowe przepisy wykonawcze – znane rozwiązania
Od dnia 14 września 2016 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 września 2016 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1453).
POLECAMY
W dużej mierze powtarza ono treść poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015 r., poz. 1202).
Na podstawie nowych regulacji, tak jak wcześniej, uczniowie zamieszkali w obwodach szkół podstawowych i gimnazjów będą przyjmowani do wszystkich klas tych szkół z urzędu, na wniosek rodziców. Jeśli rodzic dziecka realizującego obowiązek nauki będzie chciał je zapisać do szkoły pozaobwodowej, ma do wyboru zgłoszenia dziecka do udziału w rekrutacji do I klasy lub złożenia wniosku o przyjęcie na nowy rok szkolny (lub w trakcie roku szkolnego) do każdej klasy, z tym że będzie musiał się liczyć z decyzją odmowną w sytuacji braku miejsc (§§ 4−5 rozporządzenia). W przypadku szkół ponadgimnazjalnych uczniowie również mają możliwość albo wzięcia udziału w rekrutacji do I klasy, albo złożenia wniosku o przyjęcie do I lub wyższej klasy − wniosek zostanie uwzględniony przez dyrektora w razie dysponowania wolnym miejscem (§ 7 rozporządzenia).
Na niezmienionych zasadach funkcjonuje procedura odwoławcza w przypadku odmowy przyjęcia ucznia z powodu braku wolnych miejsc do szkoły pozaobwodowej lub ponadgimnazjalnej (§§ 14–16 rozporządzenia). Najpierw dyrektor sporządza i doręcza pisemne uzasadnienie odmowy przyjęcia ucznia. Następnie w terminie 7 dni może zostać wniesione odwołanie do komisji odwoławczej powołanej przez dyrektora w składzie co najmniej 3 przedstawicieli Rady Pedagogicznej. Uczeń niezadowolony z niekorzystnego rozstrzygnięcia komisji odwoławczej może wnieść skargę do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od otrzymania decyzji komisji wraz z uzasadnieniem.
Stwierdzanie poziomu wykształcenia ucznia
Do wniosku o przyjęcie ucznia do szkoły rodzice lub pełnoletni uczeń powinni załączyć – poza przypadkiem ubiegania się o przyjęcie dziecka do I klasy szkoły podstawowej – stosowne dokumenty pozwalające stwierdzić ukończenie szkoły, kolejnego etapu edukacji lub klasy w zagranicznej szkole. W tym zakresie katalog dokumentów nie uległ zmianie i nadal obejmuje: świadectwo, zaświadczenie lub inny dokument stwierdzające ukończenie szkoły lub kolejnego etapu edukacji za granicą lub świadectwo, zaświadczenie lub inny dokument wydane przez szkołę za granicą, potwierdzające uczęszczanie ucznia przybywającego z zagranicy do szkoły za granicą i wskazujące klasę lub etap edukacji, który uczeń ukończył w szkole za granicą, oraz dokument potwierdzający sumę lat nauki szkolnej ucznia lub pisemne oświadczenie dotyczące sumy lat nauki szkolnej ucznia, złożone przez rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia, jeżeli ustalenie sumy lat nauki szkolnej nie jest możliwe na podstawie świadectwa, zaświadczenia lub innego dokumentu.
Oprócz przeprowadzenia analizy przedłożonych dokumentów, dyrektor może zdecydować o przyjęciu do konkretnej klasy (nawet innej niż wynika to z udokumentowanej liczby lat) także z uwzględnieniem wieku ucznia lub opinii rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia wyrażonej w formie ustnej lub pisemnej.
To nowe rozwiązanie, według założeń MEN, ma pozwolić dyrektorowi na uwzględnienie potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych danego ucznia oraz rozpatrywania indywidualnych przypadków (§ 12 rozporządzenia). W uzasadnieniu projektu rozporządzenia MEN przykładowo wskazał, że przepis może znaleźć zastosowanie w sytuacji dziecka, które rozpoczęło naukę w szkole w Wielkiej Brytanii w wieku 5 lat, czyli po przyjeździe do Polski w wieku 7 lat na podstawie samych dokumentów stwierdzających, że ma już za sobą dwuletni okres nauki w szkole brytyjskiej, powinno być formalnie skierowane do klasy III szkoły podstawowej, ale dyrektor może po rozmowie z rodzicami przyjąć dziecko do niższej klasy. Takie elastyczne podejście powinno bardziej wychodzić naprzeciw sytuacji poszczególnych dzieci.
Natomiast w tych przypadkach, w których uczeń przybywający z zagranicy nie może przedłożyć dokumentów, jak na gruncie poprzednich przepisów wykonawczych, uczeń zostaje zakwalifikowany do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr lub rok kształcenia oraz przyjęty do publicznej szkoły na podstawie rozmowy kwalifikacyjnej przeprowadzonej w terminie wyznaczonej przez dyrektora w języku polskim lub w języku obcym, którym posługuje się uczeń, który nie zna języka polskiego (§ 13 rozporządzenia).
Oddział przygotowawcz
Wychodząc naprzeciw potrzebom uczniów przybywających z zagranicy, zarówno obywateli polskich, jak i cudzoziemców, organom prowadzącym publiczne szkoły przyznano nowe uprawnienie (ale nie obowiązek) − zorganizowania
Dyrektor publicznej szkoły, w której zostanie utworzony oddział przygotowawczy, będzie musiał powołać zespół kwalifikujący uczniów do tego oddziału. W skład zespołu wejdzie dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog.
oddziału przygotowawczego w szkole, do której uczęszczają uczniowie podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki. Oddziały nowego typu mogą być tworzone dla tych uczniów, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania
z nauki oraz wymagają dostosowania procesu kształcenia do ich potrzeb edukacyjnych, a także dostosowania formy organizacyjnej wspomagającej efektywność ich kształcenia. Funkcjonowanie tych oddziałów będzie zapewne uzależnione od możliwości finansowych organów prowadzących, może rozpocząć się zarówno z początkiem, jak i w trakcie roku szkolnego. Oddziały przygotowawcze nie będą natomiast tworzone w publicznych szkołach artystycznych, publicznych szkołach specjalnych, publicznych szkołach sportowych, publicznych szkołach mistrzostwa sportowego i publicznych szkołach dla dorosłych.
Przepisy § 17 rozporządzenia regulują funkcjonowanie takich oddziałów. Będą do nich kwalifikowani uczniowie z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, lub z zaburzeniami w komunikacji językowej spowodowanymi w szczególności przez sytuacje kryzysowe lub traumatyczne, w tym konflikty zbrojne, klęski żywiołowe lub inne kryzysy humanitarne spowodowane przez naturę lub człowieka.
Dyrektor publicznej szkoły, w której zostanie utworzony oddział przygotowawczy, będzie musiał powołać zespół kwalifikujący uczniów do tego oddziału. W skład zespołu wejdzie dwóch nauczycieli oraz pedagog lub psycholog. Na wniosek rodzica albo pełnoletniego ucznia, a także za zgodą organu prowadzącego publiczną szkołę, w której utworzono ten oddział w ramach posiadanych środków, będą mogli do niego uczęszczać uczniowie innej publicznej szkoły, w której taki oddział nie powstał, jeżeli zostaną zakwalifikowani przez zespół kwalifikujący. Zasadniczo nauka ucznia w oddziale przygotowawczym potrwa do zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w roku szkolnym, w którym uczeń został zakwalifikowany do tego oddziału. W zależności od postępów w nauce i potrzeb edukacyjnych ucznia okres nauki ucznia w oddziale przygotowawczym może zostać przedłużony, ale nie więcej niż o jeden rok szkolny, na podstawie decyzji Rady Pedagogicznej podejmowanej na wniosek uczących ucznia nauczycieli, pedagoga lub psychologa.
Jeśli chodzi o zagadnienia organizacyjne, do oddziału będzie mogło uczęszczać maksymalnie 15 uczniów. Oddziały mogą być tworzone z podziałem na grupy wiekowe dla uczniów od 7 do 10 lat − w zakresie klas I−III szkoły podstawowej; od 11 do 13 lat − w zakresie klas IV−VI szkoły podstawowej; od 14 do 16 lat − w zakresie klas I−III gimnazjum; 17 i 18 lat − odpowiednio w zakresie klas I−III liceum ogólnokształcącego lub zasadniczej szkoły zawodowej, lub klas I−IV technikum.
W oddziale przygotowawczym będą realizowane programy nauczania dopuszczone w danej szkole, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Zajęcia będą prowadzili nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia. Rozporządzenie ustala minimalną liczbę godzin zajęć edukacyjnych w oddziałach w poszczególnych grupach wiekowych: 20 godzin tygodniowo w szkole podstawowej dla klas I−III, 23 godziny tygodniowo w szkole podstawowej dla klas IV−VI, 25 godzin tygodniowo w gimnazjum oraz 26 godzin tygodniowo w szkole ponadgimnazjalnej, w tym obowiązkowa nauka języka polskiego w wymiarze 3 godzin tygodniowo według programu nauczania opracowanego na podstawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców.
Inne formy pomocy dla uczniów
Bez względu na to, czy uczniowie przybyli z zagranicy uczęszczają do oddziału przygotowawczego i w jego ramach korzystają z nauki języka polskiego, mają możliwość skorzystania także z innych uprawnień, które zostały przeniesione do nowego rozporządzenia z poprzednio obowiązującego.
Organom prowadzącym publiczne szkoły przyznano nowe uprawnienie (ale nie obowiązek) − zorganizowania oddziału przygotowawczego w szkole.
Dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym organizuje dodatkową naukę języka polskiego, prowadzoną indywidualnie lub w grupach, w wymiarze nie niższym niż 2 godziny tygodniowo dla tych uczniów, którzy podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, a nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki (§ 18 rozporządzenia). Uczniowie z niewystarczającą znajomością języka polskiego mogą także skorzystać z dodatkowych zajęć wyrównawczych z poszczególnych zajęć edukacyjnych, ukierunkowanych na uzupełnianie różnic programowych, prowadzonych indywidualnie lub w grupach w wymiarze jednej godziny tygodniowo (§ 19 rozporządzenia). Dodatkowe zajęcia nie mogą przekraczać łącznie 5 godzin w tygodniu (§ 20 rozporządzenia).
Uczniowie będący cudzoziemcami mogą na terenie swojej szkoły pobierać naukę języka i kultury kraju pochodzenia, zorganizowaną przez placówkę dyplomatyczną lub konsularną kraju ich pochodzenia działającą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości dla grupy co najmniej 7 osób i w wymiarze nie wyższym niż 5 godzin lekcyjnych tygodniowo, w terminach szczegółowo ustalonych z dyrektorem (§ 21 rozporządzenia). Mogą również ubiegać się o stypendium MEN (§§ 22 i 23 rozporządzenia).
Aktualnie trudno przewidzieć, czy i w jakim zakresie organy prowadzące będą zainteresowane tworzeniem oddziałów przygotowawczych, zwłaszcza w sytuacji, gdy mieliby do nich uczęszczać cudzoziemcy, a nie obywatele polscy wracający z zagranicy. Nowe regulacje nie przewidują funkcjonowania żadnych narzędzi, które mogłyby służyć zainteresowanym osobom do wyegzekwowania zorganizowania dla nich nowego oddziału.
