Zgodnie z art. 30 a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 191) w terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, takich jak:
- wynagrodzenie zasadnicze;
- dodatki:
− za wysługę lat,
− motywacyjny,
− funkcyjny,
− za warunki pracy,
− wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
− nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych, takich jak dodatek mieszkaniowy i dodatek wiejski, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego.
W sytuacji gdy w roku podlegającym analizie nie osiągnięto wysokości średnich wynagrodzeń, w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1, organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego ustala kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w tychże składnikach a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, ustalonych w danym roku.
Kwota różnicy dzielona jest między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy, w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego, a następnie wypłaca się ją w terminie do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy, w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w danej jednostce samorządu terytorialnego w roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy.
Co ważne, jednorazowego dodatku uzupełniającego nie wlicza się do poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń w roku, w którym został wypłacony.
W wyliczaniu średniej, od której zależy jednorazowy dodatek uzupełniający, pomocna jest średnioroczna struktura zatrudnienia nauczycieli ustalana na podstawie średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, z uwzględnieniem uzyskania przez nauczycieli kolejnych stopni awansu zawodowego w danym roku. W przypadku gdy w danym roku obowiązuje więcej niż jedna kwota bazowa, średnioroczną strukturę zatrudnienia nauczycieli ustala się odrębnie dla okresów obowiązywania poszczególnych kwot.
Aby ustalić średnioroczną liczbę nauczycieli, należy ustalić najpierw, ilu nauczycieli na danym stopniu awansu zawodowego było zatrudnionych w poszczególnych miesiącach. Stosowanie do stanowiska MEN, w przypadku nauczycieli, którzy nie przepracowali pełnego miesiąca, wynagrodzenie liczy się stosownie do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. Pracownik taki ma wyliczane wynagrodzenie proporcjonalnie do liczby przepracowanych godzin. Warto zaznaczyć, że dla każdego miesiąca ustala się odrębną liczbę dni roboczych. Odpowiednio zatem, przy przeliczeniach uwzględniających nauczycieli zatrudnionych na część miesiąca należy stosować liczbę dni roboczych.
Liczba etatów nauczycieli to nic innego, jak liczba nauczycieli zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze zajęć. Oczywiście, wszystkie pełne i niepełne etaty należy przeliczyć na pełny wymiar zajęć.
W sytuacji gdy w trakcie roku doszło do zmiany wymiaru zatrudnienia nauczyciela, ową zmianę trzeba uwzględnić przy ustalaniu średniorocznej
Jednorazowego dodatku uzupełniającego nie wlicza się do poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń w roku, w którym został wypłacony.
struktury zatrudnienia. Przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli uwzględnia się liczbę etatów nauczycieli w okresach, w których wypłacono im wynagrodzenie ze środków ujętych w planie finansowym szkoły, zgodnie z wymiarem zatrudnienia określonym w umowie o pracę lub w akcie mianowania.
Warto także pamiętać o tym, że przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli nie należy uwzględniać liczby etatów nauczycieli, którzy pobierali: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub zasiłek opiekuńczy − w wymiarze proporcjonalnym do tych zakresów. Nie uwzględnia się także okresów zatrudnienia, w których nie wypłacono wynagrodzenia ze środków ujętych w planie finansowym szkoły, liczby etatów nauczycieli w okresach nieobecności w pracy, za czas których nie przysługuje wynagrodzenie. Tu także obowiązuje zasada proporcjonalności.
W tym przypadku często pojawia się pytanie: Czy w celu obliczenia średniomiesięcznego etatu nauczyciela, który nie przepracował pełnego miesiąca, ponieważ przebywał na L-4, należy zastosować przeliczenie na dni robocze czy dni kalendarzowe?
Jak wynika z treści załącznika nr 1 do rozporządzenia MEN w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, ustalając okres zatrudnienia nauczyciela, który przez część miesiąca pobierał zasiłek lub inne świadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, za miesiąc przyjmuje się 30 dni. Dlatego w tym przypadku uwzględnia się dni kalendarzowe, a nie robocze.
Przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli nie uwzględnia się osób niebędących nauczycielami, zatrudnionych na podstawie art. 7 ust. 1a i 1 d ustawy z dnia 7 września 1991 .o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2014 r. Nr 256, poz. 2572).
Kwotę różnicy wylicza się dla poszczególnych stopni awansu zawodowego w odniesieniu łącznie do nauczycieli wszystkich szkół prowadzonych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego.
Zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 6, poz. 35) wysokość jednorazowego dodatku uzupełniającego ustala się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie, oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela.
Powyższe oznacza, że przy obliczaniu dodatku uzupełniającego należy brać pod uwagę wynagrodzenie zasadnicze w osobistej stawce dla danego nauczyciela. Tym samym dodatek wyrównawczy wypłacony w poprzednim roku nie powinien być uwzględniany przy ustalaniu dodatku wypłacanego w kolejnym roku.
Przez wydatki faktycznie poniesione na wynagrodzenia nauczycieli przez samorząd rozumieć należy wyłącznie te wydatki, które zostały poniesione w roku podlegającym analizie z budżetu jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 KN, bez pochodnych ponoszonych przez pracodawcę.
W kontekście jednorazowego dodatku uzupełniającego bardzo często pojawia się pytanie: Czy okres nieobecności w pracy nauczyciela bez prawa do wynagrodzenia uwzględnia się w strukturze zatrudnienia przy obliczaniu jednorazowego dodatku uzupełniającego?
Odpowiadając na to pytanie, należy podkreślić, że zgodnie z § 3 ust. 8 rozporządzenia w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego przy ustalaniu średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli nie uwzględnia się, proporcjonalnie do okresów, w których nie wypłacono wynagrodzenia ze środków ujętych w planie finansowym szkoły, liczby etatów nauczycieli w okresach nieobecności w pracy, za czas których nie przysługuje wynagrodzenie.
Przy obliczaniu dodatku uzupełniającego należy brać pod uwagę wynagrodzenie zasadnicze w osobistej stawce dla danego nauczyciela.
Z kolei na podstawie § 5 tego rozporządzenia wysokość jednorazowego dodatku uzupełniającego ustala się proporcjonalnie do okresu zatrudnienia, w którym nauczyciel pobierał wynagrodzenie, oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela.
Zatem okres nieobecności w pracy bez prawa do wynagrodzenia nie jest zaliczany do średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na potrzeby analizy osiągania średnich wynagrodzeń, ani nie jest zaliczany do okresu zatrudnienia na użytek ustalenia wysokości dodatku uzupełniającego.
Dyrektorzy nie wiedzą także, czy nauczycielowi, który we wrześniu przeszedł w stan nieczynny, należy wypłacić dodatek uzupełniający za 12 czy tylko za 8 miesięcy, przez które był zatrudniony.
Udzielając odpowiedzi na takie pytanie, podkreślić należy, że nauczycielowi przysługuje dodatek uzupełniający za cały okres pozostawania w stosunku pracy i pobierania wynagrodzenia, a więc za 12 miesięcy.
Jeżeli w danej jednostce samorządu terytorialnego nie osiągnięto wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli i wystąpiła konieczność przyznania jednorazowego dodatku uzupełniającego, to uprawnionymi do dodatku są nauczyciele zatrudnieniu w roku, dla którego tę różnicę ustalono, za okres, za który pobierali wynagrodzenie zasadnicze.
Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatków socjalnych, do czasu wygaśnięcia stosunku pracy.
W okresie przebywania w stanie nieczynnym nauczyciel pozostaje w stosunku pracy, a więc tym samym w danym roku był zatrudniony przez pełne 12 miesięcy i za taki okres należy wypłacić dodatek.
