Przeniesienie na podstawie art. 18 KN
Zgodnie z art. 18 KN nauczyciel może być przeniesiony na własną prośbę (przeniesienie na wniosek nauczyciela) lub z urzędu za jego zgodą (przeniesienie z urzędu) na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko. W tym trybie nauczyciel może nie tylko zająć inne stanowisko w tej samej szkole, ale również takie samo lub inne stanowisko w innej szkole, która może znajdować się w miejscowości będącej dotychczasowym miejscem pracy nauczyciela bądź też w innej miejscowości.
Pamiętać należy, że jeśli dokonujemy przeniesienia nauczyciela z urzędu do innej miejscowości, trzeba mu zapewnić mieszkanie, którego wielkość zależy od liczby członków jego rodziny, zwrócić koszty przeniesienia, a także – jeśli małżonek nauczyciela również jest nauczycielem – trzeba mu znaleźć pracę.
Przeniesienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do innej szkoły dokonuje dyrektor szkoły, do której nauczyciel ma być przeniesiony, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego tę szkołę i za zgodą dyrektora szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony. Warunkiem przeniesienia jest wyrażenie zgody na przeniesienie przez dyrektora szkoły, w której nauczyciel pracuje, i uprzednie zasięgnięcie opinii organu prowadzącego szkołę (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa). W akcie przeniesienia należy wskazać nowego pracodawcę i miejsce wykonywania pracy (jeżeli ulegają zmianie), stanowisko, na jakie nauczyciel jest przenoszony, oraz datę przeniesienia.
Co ważne, po przeniesieniu nauczyciela mianowanego jego stosunek pracy na nowym stanowisku stanowi kontynuację poprzedniego, a tym samym jest stosunkiem pracy z mianowania. W związku z tym, zachowane są przez nauczyciela nie tylko wszystkie uprawnienia pracownicze dotyczące ogólnego stażu pracy, ale i te, które związane są z zakładowym stażem pracy.
Warto podkreślić, że w przypadku przeniesienia nauczyciela nie można zmienić na niekorzyść warunków wynagradzania nauczycieli, gdyż wykonywanie pracy w ramach przeniesienia jest kontynuacją tego samego stosunku pracy, który wiązał nauczyciela ze szkołą poprzednią.
Pojęcie „stanowisko pracy” należy interpretować zgodnie z art. 42 KN, a więc w odniesieniu do tygodniowego wymiaru zajęć dla poszczególnych stanowisk pracy. W przepisie tym wyróżnia się stanowiska nauczycielskie w różnych typach (rodzajach) szkół, np.: nauczyciele przedszkoli, szkół podstawowych, kolegiów nauczycielskich, praktycznej nauki zawodu, wychowawcy w świetlicach i internatach itp. Przeniesienie z jednej do drugiej z kategorii stanowisk wymienionych w tym przepisie jest przeniesieniem na inne stanowisko w rozumieniu art. 18 KN.
Trzeba pamiętać, że przeniesienie nauczyciela na inne niż dotychczas zajmowane stanowisko w określonych sytuacjach może spowodować zmianę obowiązkowego wymiaru zajęć w tygodniu pracy, a więc może się wiązać ze zmianą wymiaru tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w oparciu o inne pensum.
W przypadku przeniesienia nauczyciela na podstawie art. 18 KN nie wydaje się nauczycielowi świadectwa pracy, gdyż nie dochodzi do rozwiązania stosunku pracy. W związku z tym, że na zasadzie przeniesienia występuje swoiste następstwo prawne nowego pracodawcy w stosunkach pracy nawiązanych przez poprzedniego pracodawcę, dotychczasowy pracodawca jest zobowiązany przekazać akta osobowe pracownika oraz pozostałą dokumentację w sprawach związanych z jego stosunkiem pracy pracodawcy przejmującemu tego pracownika.
Przeniesienie na podstawie art. 19 KN
Inną formą przeniesienia jest przeniesienie dokonywane przez organ prowadzący szkołę na podstawie art. 19 KN. Polega ono na przeniesieniu nauczyciela do pracy w innej szkole w celu zapewnienia tejże szkole obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami odpowiadającymi potrzebom programowym szkoły. Przeniesienie dokonywane jest w tym przypadku bez zgody nauczyciela.
Warto zaznaczyć, że art. 19 KN nie można zastosować, jeśli w dotychczasowej szkole nie ma dla nauczyciela godzin. Przeniesienie to nie może bowiem zastąpić rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy z powodu braku godzin albo konieczności uzupełnienia etatu.
Wyboru nauczyciela do przeniesienia oraz szkoły, z której zostanie on przeniesiony, dokonuje organ prowadzący szkołę, biorąc pod uwagę potrzeby prowadzonych przez siebie szkół. Przeniesienie w tym trybie może nastąpić do szkoły w tej samej lub innej miejscowości. W razie przeniesienia nauczyciela do pracy w innej miejscowości, która nie jest miejscem zamieszkania tego nauczyciela, nauczycielowi przysługują dodatkowe uprawnienia: prawo do czterodniowego tygodnia pracy, prawo do dodatku za uciążliwość pracy w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego oraz prawo do zakwaterowanie w miejscu czasowego zatrudnienia.
W przypadku zastosowania tego typu przeniesienia organ prowadzący powinien monitorować, czy przyczyna przeniesienia nauczyciela jest nadal aktualna. Jeżeli już po przeniesieniu nauczyciela zmienią się okoliczności i warunek „konieczności” przestanie obowiązywać, organ prowadzący nie tylko może, ale powinien rozpatrzyć możliwość skrócenia wyznaczonego okresu przeniesienia.
Tak jak w przypadku przeniesienia z art. 18 KN, tak i teraz przeniesienie mianowanego nauczyciela bez jego zgody do innej szkoły przez organ prowadzący szkołę nie powoduje nawiązania nowego stosunku pracy.
Nauczyciel przeniesiony w tym trybie pozostaje w jednym tylko stosunku pracy – ze szkołą, w której nauczyciel mianowany zatrudniony był w chwili skierowania.
Ten rodzaj przeniesienia zbliżony jest bardziej do czasowego powierzenia pracownikowi wykonywania innej pracy niż do wypowiedzenia zmieniającego (jak to ma miejsce przy przeniesieniu z art. 18 KN). Z tym że na gruncie przepisów Karty Nauczyciela – takie powierzenie może trwać maksymalnie trzy lata z jednoczesnym zachowaniem gwarancji powrotu na uprzednio zajmowane stanowisko.
W związku z tym, że w wyniku przeniesienia następuje kontynuacja dotychczasowego stosunku pracy, nie może nastąpić przekształcenie rodzaju stosunku prawnego, gdyż przeniesienie dotyczy jedynie jednego z warunków pracy – a więc miejsca świadczenia pracy. Także w tym przypadku, jak to miało miejsce przy przeniesieniu z art. 18 KN, nie wydaje się nauczycielowi świadectwa pracy.
Uzupełnienie etatu
Zgodnie z art. 22 ust. 1 KN organ prowadzący szkołę może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach i na tym samym lub – za jego zgodą – na innym stanowisku w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w wymiarze nie większym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć. W wypadku niewyrażenia zgody nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za część obowiązkowego wymiaru zajęć.
Celem tego przepisu jest stworzenie możliwości dalszego zatrudniania nauczyciela w szkole, w sytuacji gdy nie ma w niej wystarczającej liczby godzin zajęć, których realizację można powierzyć nauczycielowi w ramach obowiązującego go wymiaru pensum. W takim przypadku nauczyciel, pozostając zatrudnionym w jednej szkole w pełnym wymiarze zajęć, wykonuje część swojego pensum w innym miejscu.
Warto podkreślić, że konstrukcja ta może zostać zastosowana tylko w sytuacji, gdy w dotychczasowym miejscu pracy nauczyciela realizuje on zajęcia co najmniej w połowie obowiązującego go wymiaru.
Uzupełnianie pozostałej części pensum może odbywać się w jednej szkole lub w kilku szkołach, jeżeli tylko w ten sposób można zapewnić realizację przez nauczyciela pełnego pensum. Szkoła (szkoły), w której nauczyciel uzupełnia pensum, nie musi znajdować się w tej samej miejscowości co szkoła macierzysta. Może to powodować powstanie problemów związanych z kosztami dojazdu. Karta Nauczyciela nie reguluje tej kwestii, wobec czego przyjmuje się, że tę sprawę powinien uregulować organ prowadzący. Powinien on rozważyć możliwość stosowania wobec nauczycieli w drodze analogii zasad obowiązujących przy ustalaniu należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.
Nauczyciel zobowiązany przez organ prowadzący szkołę do prowadzenia zajęć w innej szkole lub szkołach pozostaje zatrudniony w dotychczasowym miejscu pracy w pełnym wymiarze zajęć, gdyż szkoła (szkoły), w której nauczyciel uzupełnia pensum, nie nawiązuje z nim odrębnego stosunku pracy.
Uzupełnianie odbywa się wyłącznie do pełnego wymiaru pensum nauczyciela, a to z kolei oznacza, że nauczyciel uzupełniający etat nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych. Jeżeli szkoła, w której etat jest uzupełniany, chciałaby przydzielić nauczycielowi więcej godzin, musi zawrzeć z nauczycielem odrębny stosunek pracy na liczbę godzin ponad pensum.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 20 marca 1991 r. (I PR 6/91) nie jest wymagana zgoda nauczyciela na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż połowa etatu. Zgoda nauczyciela, także mianowanego, na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż połowa etatu jest wymagana wyłącznie w przypadku zatrudnienia na innym stanowisku. Przy zachowaniu tego samego stanowiska i pozostałych przesłanek tego przepisu zgoda nauczyciela nie jest potrzebna i musi się on poddać dyspozycji przełożonych.
Jeśli dokonujemy przeniesienia nauczyciela z urzędu do innej miejscowości, trzeba mu zapewnić mieszkanie, którego wielkość zależy od liczby członków jego rodziny, zwrócić koszty przeniesienia, a także – jeśli małżonek nauczyciela również jest nauczycielem – trzeba mu znaleźć pracę.
W sytuacji, gdy nauczyciel miałby uzupełniać pensum na innym stanowisku (co wiązałoby się z uzyskaniem jego zgody), a nie wyraża on na to zgody, zmniejsza się jego wymiar zatrudnienia, a tym samym i wysokość wynagrodzenia, proporcjonalnie do realizowanego wymiaru zajęć.
Zarówno art. 22 KN, jak i żaden inny przepis tej ustawy nie regulują kwestii zakończenia skierowania do innej szkoły w celu uzupełniania obowiązkowego wymiaru zajęć. Zdaniem Sąd Najwyższego można bez zgody nauczyciela skrócić okres tego zobowiązania i powrócić do sytuacji wyjściowej, tj. do wykonywania zatrudnienia tylko w jednej szkole. Stanowi to bowiem powrót do sytuacji normalnej, niepogarszającej w żadnym zakresie pozycji nauczyciela. Otrzymuje on przecież to samo wynagrodzenie, a pracę wykonuje w jednym miejscu, bynajmniej nie w wyższym wymiarze.
Oznacza to, że w sytuacji, gdy w macierzystej szkole powstanie możliwość realizacji przez nauczyciela zajęć w pełnym, obowiązującym go wymiarze, organ prowadzący może, a nawet powinien, cofnąć zobowiązanie do uzupełniania przez nauczyciela pensum w innej szkole (szkołach).
