Karta Nauczyciela nie reguluje kwestii związanych z bhp, wobec czego zastosowanie znajdują w tym przypadku przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 z późn. zm.) oraz innych ustaw i rozporządzeń, w tym rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).
Zgodnie z tymi przepisami obowiązkiem dyrektora szkoły jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wszystkim pracownikom szkoły.
W ramach tych obowiązków dyrektor powinien:
- zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz z ich podstawowymi uprawnieniami,
- organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, zmniejszanie jej uciążliwości,
- przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu,
- zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bhp,
- ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
- stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,
- nie zatrudniać kobiet w ciąży oraz osób opiekujących się dzieckiem do 4. roku życia w godzinach ponadwymiarowych i nadliczbowych.
Obowiązkiem dyrektora jest także ocenianie i dokumentowanie ryzyka zawodowego, informowanie pracowników o wynikach tej oceny, informowanie pracowników o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Ponadto dyrektor ma nie dopuszczać do stosowania w szkole niebezpiecznych substancji chemicznych, nieoznakowanych w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację, nieposiadających kart charakterystyki oraz opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
Przepisy Kodeksu pracy w art. 226 zawierają ogólną regulację dotyczącą oceny ryzyka zawodowego, wskazując, że pracodawca:
- ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,
- informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Ryzyko zawodowe oznacza prawdopodobieństwo, z jakim ktoś może zostać poszkodowany w związku z istniejącym zagrożeniem:
- mało prawdopodobne następstwa zagrożeń − to takie, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,
- prawdopodobne następstwa zagrożeń − to takie, które mogą wystąpić nie częściej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,
- wysoce prawdopodobne następstwa zagrożeń − to takie, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
W zależności od wielkości prawdopodobieństwa i stopnia utraty zdrowia przez osobę poszkodowaną ryzyko zawodowe może być:
- małe lub średnie – takie ryzyko można uznać za dopuszczalne,
- duże – takie ryzyko jest niedopuszczalne.
Do obowiązków dyrektora w zakresie bhp należy także:
- umożliwienie pracownikom, w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia, podjęcia działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa;
- wstrzymanie pracy w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia i wydanie polecenia oddalenia się w miejsce bezpieczne;
- zapewnienie środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
- wyznaczenie pracowników do:
− udzielania pierwszej pomocy,
− wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
− zapewniania łączności ze służbami zewnętrznymi (ratownictwo medyczne, straż pożarna); - stosowanie środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą;
- zapewnienie pracownikom lekarskich badań profilaktycznych.
Wśród obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy wymienić także można wszelkie działania związane z wypadkami w szkole. W sytuacji gdy pracownik uległ wypadkowi w pracy dyrektor jako jego pracodawca ma obowiązek sporządzić statystyczną kartę wypadku pracy i wysłać ją do urzędu statystycznego. Dodatkowo dyrektor powinien ustalić okoliczności i przyczyny wypadku w celu sporządzenia karty wypadku przekazywanej potem do ZUS. Obowiązkiem pracodawcy jest także prowadzenie rejestru wypadków przy pracy.
Także w kwestii chorób zawodowych na dyrektorze jako pracodawcy spoczywa wiele obowiązków. Pierwszym z nich jest zgłoszenie właściwym organom − państwowemu inspektorowi sanitarnemu i okręgowemu inspektorowi pracy − każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej pracownika.
Jeśli dojdzie do rozpoznania choroby zawodowej, dyrektor powinien:
- działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym, ustalić przyczyny powstania tej choroby oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą,
- przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie tej choroby i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
- zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
Dodatkowo dyrektor zobowiązany jest prowadzić rejestr stwierdzonych przypadków chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Zgodnie z art. 2373 k.p pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W celu zapewnienia pracownikowi odpowiedniej wiedzy pracodawca jest obowiązany zapewnić mu przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Zgodnie z art. 23 711 k.p. (na appli proszę) pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
- zatrudnia do 10 pracowników albo
- zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Tak więc jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników, nie tworzy służby bhp, a jedynie powierza wykonywanie tych zadań jednemu ze swoich pracowników − przepis wskazuje wprost, że w takiej sytuacji nie tworzy się odrębnej komórki.
Jedyny przypadek, gdy pracodawca zatrudniający mniej niż 100 pracowników musi utworzyć służbę bhp, wynika wprost z przepisów. W sytuacji gdy w danym zakładzie pracy zostały stwierdzone jakieś zagrożenia zawodowe w związku z charakterem pracy i czynności wykonywanych przez pracowników, inspektor pracy może nakazać utworzenie służby bhp przez pracodawcę albo nakazać zwiększenie liczby pracowników tej służby.
Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.
W kwestii chorób zawodowych na dyrektorze jako pracodawcy spoczywa wiele obowiązków. Pierwszym z nich jest zgłoszenie właściwym organom − państwowemu inspektorowi sanitarnemu i okręgowemu inspektorowi pracy − każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej pracownika.
Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne:
- Inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Starszym inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca:
- zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
- wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. - Specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp.
- Starszym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp.
- Głównym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.
