Dotychczasowe regulacje były ogólne i w związku z tym w praktyce pojawiało się wiele wątpliwości, co z kolei przekładało się na zróżnicowanie wysokości dotacji w skali kraju. Nowe rozwiązania powinny przyczynić się do bardziej sprawiedliwych wyliczeń wielkości dotacji, zbliżonych wysokością w podobnych warunkach, a osoby zainteresowane będą mogły zapoznać się z jawnymi kwotami wypłacanymi przez jednostki samorządu terytorialnego w całym kraju. Żadnej zmianie nie ulegają natomiast regulacje UoSO dotyczące obowiązków osób ubiegających się o przyznanie dotacji. W szczególności, tak jak dotychczas, osoby prowadzące niepubliczne szkoły składają wniosek o środki na 2017 rok do dnia 30 września 2016 r. w oparciu o planowaną liczbę uczniów (art. 27 nowelizacji UoSO).
Nowe pojęcia i definicje
Nowelizacja UoSO wprowadziła słownik nowych pojęć (art. 3 pkt 26–33 UoSO):
- Gmina miejska, gmina wiejska, gmina miejsko-wiejska − odwołanie się do krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju.
- Rok budżetowy, liczba mieszkańców, wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie oraz w powiecie − odesłanie do przepisów zawartych w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 198).
- Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej − odesłanie do przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm.).
Ponadto w art. 78a UoSO zdefiniowano pojęcia wcześniej budzące wątpliwości przy wyliczaniu należnej kwoty dotacji:
- Najbliższa gmina prowadząca szkołę danego typu i rodzaju: W pierwszej kolejności należy poszukać gminy graniczącej o najbardziej zbliżonym wskaźniku dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, w drugiej kolejności – gminy w tym samym powiecie o najbardziej zbliżonym wskaźniku dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, w trzeciej kolejności – gminy w tym samym województwie o najbardziej zbliżonym wskaźniku dochodów podatkowych na jednego mieszkańca. Analogicznie określono pojęcie najbliższego powiatu. Definicja będzie przydatna, jeżeli w danej j.s.t. nie istnieje szkoła danego typu i rodzaju prowadzona przez j.s.t., ponieważ wówczas wysokość dotacji ustalana jest na podstawie wydatków bieżących zaplanowanych na jednego ucznia w najbliższej j.s.t..
- Najbliższe województwo prowadzące szkołę danego typu i rodzaju: W pierwszej kolejności uwzględnia się województwo, na terenie którego jest położona gmina dotująca (lub powiat dotujący), prowadząca co najmniej jedną szkołę danego typu i rodzaju, a w drugiej kolejności − województwo prowadzące co najmniej jedną szkołę danego typu i rodzaju o najbliższej odległości − mierzonej w linii prostej między miastami będącymi siedzibami sejmików województw − od województwa, na terenie którego znajduje się gmina dotująca (lub powiat dotujący). Pojęcie zostało wprowadzone w celu możliwości określenia wysokości dotacji dla niepublicznych szkół, w których nie jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, w przypadku gdy nie istnieje najbliższa gmina lub powiat prowadzący szkołę danego typu i rodzaju.
- Wydatki bieżące (w odniesieniu do art. 236 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych − Dz. U. z 2013 r., poz. 885 z późn. zm.).
Z tego pojęcia wyłączono jednak w art. 78b UoSO niektóre wydatki: opłaty za wyżywienie; subwencję ogólną na uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym, z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju ze stosownym orzeczeniem, na uczestnika zajęć rewalidacyjno-wychowawczych ze stosownym orzeczeniem; wydatki bieżące finansowane z użyciem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej na prowadzenie tych szkół; dotację celową na podręczniki; wydatki bieżące na finansowanie działalności internatów oraz przeznaczone na realizację rządowych programów pomocy socjalnej dla uczniów.
Najważniejsze zagadnienia dotyczące wysokości dotacji
W przypadku szkół publicznych obowiązuje odrębny sposób wyliczania wysokości dotacji (określony w art. 80 ust. 3 i 3ae UoSO) na uczniów szkół, w których jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, oraz dla szkół, w których nie jest on realizowany. W pierwszym przypadku szkoły otrzymują na każdego ucznia dotację z budżetu j.s.t. obowiązanej do prowadzenia danego typu i rodzaju szkół − w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla szkół danego typu i rodzaju, nie niższej jednak niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla j.s.t. W przypadku braku na terenie odpowiednio gminy lub powiatu szkoły danego typu i rodzaju prowadzonej przez tę j.s.t. kwotę dotacji określa się w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla szkół danego typu i rodzaju odpowiednio w najbliższej gminie lub powiecie prowadzącym szkołę danego typu i rodzaju, nie niższej jednak niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej odpowiednio dla gminy lub powiatu. Natomiast dotacja na ucznia w szkole publicznej, który nie realizuje obowiązku szkolnego lub nauki, przysługuje z budżetu j.s.t. obowiązanej do prowadzenia danego typu i rodzaju szkół tak jak dotychczas − w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla szkół danego typu i rodzaju, nie niższej jednak niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla j.s.t. W przypadku braku na terenie odpowiednio gminy lub powiatu szkoły danego typu i rodzaju prowadzonej odpowiednio przez gminę lub powiat kwotę dotacji określa się w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej odpowiednio dla gminy lub powiatu. W uzasadnieniu projektu nowelizacji UoSO podkreślono, że dotacja przysługuje na każdego ucznia z uwzględnieniem jego cech wpływających na obliczenia, ale bez względu na to, czy został wykazany w SIO według stanu na dzień 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
Natomiast szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych, w których jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, otrzymują na każdego ucznia dotację z budżetu j.s.t. obowiązanej do prowadzenia danego typu i rodzaju szkół − w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla j.s.t., pod warunkiem że osoba prowadząca szkołę niepubliczną poda organowi właściwemu do udzielenia dotacji informację o planowanej liczbie uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji. Również w tych szkołach dotacja przysługuje bez względu na wykazanie ucznia w SIO według stanu na dzień 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy (art. 90 ust. 2a UoSO) i jest uzależniona od indywidualnych cech ucznia.
Na dzieci i młodzież z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, które realizują obowiązek szkolny lub nauki przez uczestnictwo w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych przez publiczne i niepubliczne jednostki oświatowe, dotacja przysługuje w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na daną osobę w subwencji oświatowej (art. 80 ust. 3ac i art. 90 ust. 3ac UoSO).
Zasady wypłacania dotacji
Po nowelizacji dotacja nadal przysługuje na każdego ucznia, czyli jej kwota zależy od rzeczywistej liczby uczniów w poszczególnych szkołach. W uzasadnieniu projektu nowelizacji UoSO podkreślono, że w szczególności uzyskanie przez ucznia niepełnosprawnego orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego oznacza konieczność dotowania tego ucznia od momentu otrzymania takiego orzeczenia przez placówkę.
W celu ułatwienia j.s.t. planowania budżetu nowy art. 78c ust. 1 i 2 UoSO wprowadza pojęcie statystycznej liczby uczniów na podstawie danych z SIO według stanu na dzień 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, a w październiku nakazuje aktualizację liczbę uczniów na podstawie dwóch stanów z SIO (z 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy − 2/3 liczby uczniów i 30 września roku budżetowego − 1/3 liczby uczniów).
Wysokość dotacji wypłacanej w 12 częściach będzie dwukrotnie aktualizowana w trakcie roku budżetowego: w miesiącu roku budżetowego następującym po miesiącu, w którym upłynęło 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej na rok budżetowy (czyli po określeniu ostatecznych kwot subwencji oświatowej) oraz w październiku roku budżetowego (art. 78c ust. 3 UoSO).
W przypadku szkół publicznych obowiązuje odrębny sposób wyliczania wysokości dotacji (określony w art. 80 ust. 3 i 3ae UoSO) na uczniów szkół, w których jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, oraz dla szkół, w których nie jest on realizowany.
Jawność dotacji
Jednostki samorządu terytorialnego zostały wprost zobowiązane do publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej kwot dotacji (wraz z aktualizacjami) oraz statystycznej liczby dzieci, uczniów, wychowanków lub uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, a także aktualizowania tych informacji. W ten sposób istotne dane dotyczące dotowania szkół publicznych oraz niepublicznych będą powszechnie dostępne (art. 78e i 89d UoSO).
Dochodzenie roszczeń przed sądem
Jednoznaczne określenie, że czynności przyznania dotacji dla publicznych i niepublicznych szkół są czynnościami z zakresu administracji publicznej (art. 80 ust. 11 i art. 90 ust. 11 UoSO), pozwala osobom prowadzącym szkoły publiczne i niepubliczne na dochodzenie swoich roszczeń przed sądami administracyjnymi na wypadek, gdyby uznały, że j.s.t. dopuszcza się nieprawidłowości przy dotowaniu (art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi − Dz. U. z 2016 r., poz. 718).
