Obowiązek alimentacyjny
Finansowanie utrzymania dziecka wynika wprost z zasad obowiązku alimentacyjnego obowiązujących w polskim porządku prawnym. Zgodnie z art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania”. Realizacja tej zasady w prawidłowo funkcjonujących małżeństwach i związkach partnerskich nie budzi wątpliwości, zaś w przypadku rodziców żyjących w rozłączeniu realizowana jest poprzez zasądzenie alimentów stanowiących zwykle połowę kosztu utrzymania dziecka od jednego z rodziców na rzecz dziecka reprezentowanego przez tego z rodziców, z którym mieszka, a który swoją połowę kosztów utrzymania dziecka łoży z posiadanych środków finansowych. Niekiedy proporcja nakładów na utrzymanie dziecka może zostać zmieniona – jeżeli sąd uzna to zasadne może obciążyć rodzica niezamieszkującego z dzieckiem kosztem utrzymania dziecka w części większej niż połowa kosztów utrzymania, gdy ustali, że rodzic który sprawuje pieczę nad dzieckiem realizuje swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania o wychowanie lub utrzymanie dziecka na podstawie art. 135 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Co do zasady rodzic, który uiszcza alimenty nie ma obowiązku dawać drugiemu z rodziców bądź dziecku dodatkowych środków finansowych, choć oczywiście może to czynić poprzez drobne prezenty, kieszonkowe. W praktyce jednak ciężar utrzymania dziecka w większości spoczywa na rodzicu, z którym dziecko mieszka. Zasądzone alimenty mają bowiem zwykle wartość szacunkową, uśrednioną i nie zawsze odzwierciedlają całość wydatków na dziecko, zwłaszcza gdy pojawiają się te dodatkowe, nieprzewidziane.
Wycieczki szkolne
tych względów konflikty na tle finansowym najczęściej ujawniają się między rodzicami, gdy pojawia się jednorazowy wysoki wydatek, np. koszt wycieczki szkolnej. Często rodzic zapisuje dziecko na wycieczkę, licząc na dofinansowanie drugiego rodzica, jednakże z braku takowego nie dokonuje płatności. Podobnym znaczącym wydatkiem jest wyprawka szkolna, na którą również rodzicowi może zabraknąć pieniędzy. O ile z wycieczki można zrezygnować, tak coroczny jednorazowy wydatek na wyprawkę szkolną pozostaje nie do uniknięcia. Skłóceni rodzice bardzo często przerzucają się obowiązkiem ponoszenia wydatków szkolnych dziecka. Rodzic, który płaci alimenty, odmawia dodatkowych wydatków na dziecko, wskazując na raty alimentacyjne, które musi płacić. Rodzic, który wychowuje dziecko, często nie posiada środków na nadprogramowe wydatki przekraczające średnie miesięczne koszty utrzymania. Co w takiej sytuacji powinna zrobić szkoła? Kogo zobowiązać do płatności?
Co do zasady szkoła nie ma prawa wskazać zobowiązanego do zapłaty, rozstrzygnąć, które z rodziców koszt powinno ponieść – każde z rodziców w świetle prawa jest bowiem po równo zobowiązane. Rodzice mają więc obowiązek współfinansować wszelkie wydatki, aczkolwiek rodzic, który opłaca alimenty, zawsze może podać, że on swój obowiązek zapłaty realizuje w ramach uiszczanych alimentów. W tej sytuacji środków finansowych oczekiwać należy od rodzica, który dziecko wychowuje. Jeżeli ów podnosi, że nie ma zasądzonych alimentów lub otrzymywane alimenty są zbyt niskie, należy mieć świadomość istniejących rozwiązań prawnych, bowiem rodzice często są w tych kwestiach niezorientowani, a wskazanie pomocnego rozwiązania znacznie ułatwi rozwiązanie impasu. W sytuacji gdy między rodzicami obowiązek alimentacyjny nie został uregulowany, pamiętać należy, że rodzic wychowujący dziecko ma prawo wnieść pozew o alimenty, szczegółowo wskazując wydatki ponoszone na dziecko. Jeżeli zaś zasądzone alimenty są zbyt niskie stosownie do potrzeb dziecka, rodzic wychowujący dziecko ma prawo wnosić o ich podwyższenie, wskazując na wzrost potrzeb dziecka od daty ostatniego wyrokowania. Każde z owych powództw jest zwolnione z kosztów po stronie rodzica uprawnionego – tego, który wychowuje dziecko. Ponadto celem niezwłocznego zaspokojenia bieżących potrzeb dziecka możliwe jest ubieganie się o zabezpieczenie powództwa poprzez przyznanie na czas trwania postępowania do dnia uprawomocnienia się wyroku choćby częściowych alimentów.
Każdorazowo pamiętać należy, że jakkolwiek warto podpowiedzieć rodzicowi dostępne rozwiązania prawne celem poprawy sytuacji dziecka, tak jednak nie jest zadaniem szkoły pośredniczyć w konflikcie – przerzucać argumenty każdej ze stron na siebie nawzajem, nawoływać każde z nich naprzemiennie do zapłaty. Jeżeli prośba o płatność nie zostanie zrealizowana przez żadnego z rodziców, wówczas warto poinformować rodziców o konsekwencjach takiego postępowania – pokrzywdzeniu dziecka oraz nawoływać do wypracowania kompromisu, zachęcać do skorzystania z usług terapeuty, mediatora czy szkolnego pedagoga. Rodzice winni mieć świadomość, że brak wypracowania wspólnego stanowiska, które narazi dobro dziecka na uszczerbek może prowadzić do powiadomienia sądu opiekuńczego celem podjęcia zarządzeń opiekuńczych z wyżej cytowanego art. 109 k.r.o., które stanowić będą ograniczenie ich władzy rodzicielskiej.
Dłużnik alimentacyjny
Co zaś w sytuacji dziecka, którego rodzic nie interesuje się nim, ukrywa przed obowiązkiem alimentacyjnym za granicą lub zwyczajnie otwarcie odmawia zapłaty alimentów, nawet jeśli wyrok sądu zobowiązuje go do alimentacji.
W tym zakresie rodzic wychowujący dziecko również nie pozostaje bezradny.
Oto krótkie zestawienie dostępnych możliwości działań względem dłużnika alimentacyjnego:
- EGZEKUCJA KOMORNICZA – wyrok alimentacyjny skierować należy do komornika wraz z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego względem zobowiązanego rodzica najlepiej z informacją o jego stanie majątkowym i źródłach utrzymania.
- W razie bezskuteczności egzekucji z powodu niewypłacalności – FUNDUSZ ALIMENTACYJNY, który wypłaca alimenty do kwoty 500 zł osobom, których dochód w rodzinie na jedną osobę nie przekracza 750 zł (szczegółowe warunki ubiegania się o świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego zawiera ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów). Pamiętać należy również, że za brak zadośćuczynienia obowiązkowi alimentacyjnemu, następstwem którego będzie wydanie decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych Fundusz Alimentacyjny z urzędu wszczyna postepowanie o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika (jeżeli takowe posiada) oraz składa wniosek o ściganie przestępstwa nie alimentacji z art. 290 Kodeksu karnego.
- W razie braku możliwości skorzystania z powyższego – pozew o alimenty przeciwko rodzinie zobowiązanego – w pierwszej kolejności dziadkom, następnie rodzeństwu, którzy tuż po rodzicach są następnymi zobowiązanymi do alimentacji.
- W razie uporczywego braku alimentacji w dalszym ciągu – skierowanie na Policję lub do prokuratury zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa nie alimentacji z art. 209 Kodeksu karnego.
