Reakcja na zarzut

Skarga a orzecznictwo

Przedmiotem skargi administracyjnej może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników – w tym przypadku przez szkołę lub nauczycieli (w tym dyrektora), naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw − gdy na przykład dyrektor nie odpowiada albo długo zwleka z udzieleniem odpowiedzi na wniosek rodzica. Procedurę rozpatrywania skarg na nauczyciela powinien określać statut szkoły.

Skarga wniesiona przez rodzica w trybie postępowania skargowego regulowanego przepisami Kodeksu postepowania administracyjnego uruchamia jednoinstancyjne postępowanie administracyjne uproszczone, które kończy się nie decyzją administracyjną w sposób władczy kształtującą sytuację prawną adresata, lecz czynnością materialno-techniczną, a więc zawiadomieniem o sposobie załatwienia sprawy. Treść takiego zawiadomienia określił ustawodawca w art. 238 k.p.a., stanowiąc w § 1, iż zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi lub, jeżeli zawiadomienie sporządzone zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o treści art. 239. 

Dodatkowo w orzecznictwie podnosi się, iż przepis art. 238 k.p.a. nie przewiduje możliwości wydania przez organ rozpoznający skargę w przedmiocie określonym w art. 227 k.p.a. jakiegokolwiek aktu lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.), a co więcej − w dziale VIII k.p.a. brak jest również przepisu dopuszczającego możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego. W konsekwencji należy uznać, iż w sprawach dotyczących postępowania skargowego, w tym także w sprawie uchwały podjętej na podstawie art. 229 pkt 3 k.p.a., nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Tym samym więc postępowanie skargowe w rozumieniu przepisów k.p.a. jest jednoinstancyjne, a co za tym idzie, nie ma w nim miejsca na środki zaskarżenia. Niemniej jednak podmiot niezadowolony ze sposobu załatwienia sprawy przez organ może złożyć skargę na działalność tego właśnie organu.

Kwalifikowanie wniosku

Wnoszący skargi lub wnioski przyjmowani są przez dyrektora bądź jego zastępców, którzy powinni wyznaczyć dni i godziny przyjmowania interesantów. Zgodnie z art. 253 k.p.a. musi się to odbywać co najmniej raz w tygodniu, a dni i godziny przyjęć powinny być dostosowane do potrzeb interesantów, czyli przynajmniej raz w tygodniu obejmować czas po godzinach pracy. Informację o terminach spotkań z dyrektorem bądź jego zastępcami należy wywiesić w widocznym miejscu, np. na tablicy ogłoszeń dla rodziców, ale także umieścić ją na szkolnej stronie internetowej.

Jeżeli organ, który przyjął skargę – a więc dyrektor – nie jest właściwy do jej rozpatrzenia (ponieważ na przykład jest to skarga na jego pracę), obowiązany jest nie później niż w terminie 7 dni przekazać ją właściwemu organowi, zawiadamiając jednocześnie o tym skarżącego.

Pamiętać należy, że dyrektor szkoły powinien prowadzić rejestr, do którego wpisuje się wszystkie napływające skargi i wnioski, bez względu na ich formę czy braki formalne. Dyrektor nie musi osobiście wpisywać skarg do rejestru. Może to zrobić np. upoważniony przez niego pracownik sekretariatu. W rejestrze tym powinny się znaleźć następujące dane dotyczące skargi lub wniosku:

• data wpływu,
• data zarejestrowania,
• adres osoby lub instytucji wnoszącej,
• informacja, czego sprawa dotyczy,
• termin załatwienia,imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej
• za załatwienie,
• data załatwienia,
• krótka informacja o sposobie załatwienia sprawy.

Kwalifikowania spraw jako skargi bądź wniosku powinien dokonywać dyrektor, następnie każda z nich wpisywana jest do rejestru skarg i wniosków. Jeśli z treści skargi lub wniosku nie można ustalić ich przedmiotu, dyrektor wzywa wnoszącego o wyjaśnienia lub uzupełnienia, z pouczeniem, że nieusunięcie braków spowoduje pozostawienie jego sprawy bez rozpoznania. Skargi i wnioski anonimowe po dokonaniu rejestracji pozostają bez rozpoznania, ale dyrektor może zawarte w nich informacje wykorzystać w ramach pełnionego nadzoru pedagogicznego.

Podkreślić należy, że rozpatrywaniem skarg i wniosków zajmuje się dyrektor lub osoba przez niego upoważniona. Z czynności tych sporządza się dokumentację zawierającą:

• notatkę służbową informującą o sposobie załatwienia skargi lub wniosku i wynikach postępowania wyjaśniającego,
• materiały pomocnicze zebrane w trakcie wyjaśniania,
• odpowiedź do wnoszącego, w której zostanie powiadomiony o sposobie rozstrzygnięcia sprawy, wraz z urzędowym potwierdzeniem jej wysłania,
• inne pisma, jeśli sprawa tego wymaga, i dołącza oryginał skargi lub wniosku.

Skarga może być wniesiona w formie pisemnej (np. przesłana pocztą, faksem), za pomocą środków komunikacji elektronicznej (mailem czy nawet SMS-em) lub ustnie (złożona do protokołu). Jeśli skarga wnoszona jest ustnie, w protokole, który podpisują obie strony, należy umieścić datę przyjęcia skargi, imię i nazwisko oraz adres zgłaszającego skargę, a także zwięzły opis treści sprawy. Wnoszący skargę ma prawo domagać się potwierdzenia złożenia skargi.

Należy podkreślić, że skargi, które nie zawierają imienia i nazwiska oraz adresu wnoszącego, pozostawia się bez rozpoznania.

Brak jakichkolwiek danych w skardze powoduje konieczność zwrócenia się o uzupełnienie braku formalnego. W przypadku anonimu zachodzi trwała niemożność formalnego procedowania skargi – właśnie ze względu na niemożność uzupełnienia braków formalnych. 

Jednak w doktrynie przyjmuje się, że nawet jeśli skarga jest anonimem, ale powtarza się wielokrotnie, dyrektor powinien przyjrzeć się zarzutom stawianym w owej skardze. 

Dysponując informacjami o nieprawidłowościach w działaniu nauczycieli, o ile są one prawdopodobne (może się bowiem zdarzyć, że pismo zawiera zarzuty, które już po lekturze samego pisma można wykluczyć jako niemożliwe), z urzędu należy zbadać sprawę. Jeśli jednak sprawa zostanie wyjaśniona, a wpłyną kolejne anonimy zawierające dokładnie takie same zarzuty, kolejne ich badanie jest nieuzasadnione i nie prowadzi do dbałości o dobro placówki, a jedynie powoduje stratę czasu. 

Reasumując, nie ma prawnego obowiązku odpowiadania na anonimy (co zresztą jest praktycznie niemożliwe), ale nie można lekceważyć faktu ich pojawiania się. Trzeba zapoznać się z ich treścią i w razie opisania prawdopodobnych zdarzeń podejmować stosowane działania zmierzające do zbadania sprawy − w interesie placówki, o którą w danym piśmie chodzi.

Skargi zbiorowe muszą być podpisane przynajmniej przez połowę rodziców lub uczniów zapisanych w danej klasie. 

Zasadność

Skargę i wniosek rozpatruje się bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy składającym jest poseł na Sejm, senator bądź radny – wówczas na rozpatrzenie sprawy jest tylko czternaście dni. Natomiast w ciągu siedmiu dni należy:

• przesłać skargę/wniosek do właściwego organu z powiadomieniem wnoszącego lub zwrócić ją wnoszącemu ze wskazaniem właściwego organu, jeżeli sprawa została skierowana do niewłaściwego organu,
• przesłać skargę/wniosek do wnoszącego z odpowiednim wyjaśnieniem, jeżeli trudno ustalić właściwy organ lub gdy właściwy jest organ wymiaru sprawiedliwości,
• przesłać odpisy skargi/wniosku do właściwych organów z powiadomieniem wnoszącego, jeżeli sprawy w nich poruszane dotyczą różnych organów,
• przesłać informację do wnoszącego o przesunięciu terminu załatwienia skargi/wniosku z podaniem powodów tego przesunięcia,
• zwrócić się z prośbą do osoby wnoszącej o przesłanie dodatkowych informacji dotyczących skargi/wniosku,
• udzielić odpowiedzi w przypadku ponowienia skargi/wniosku, w których nie wskazano nowych okoliczności sprawy.

W przypadku gdy skarga w wyniku jej rozpatrzenia została uznana za bezzasadną i jej bezzasadność wykazano w odpowiedzi na skargę, a skarżący ponowił skargę bez wskazania nowych okoliczności, dyrektor może podtrzymać swoje poprzednie stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy − bez zawiadamiania składającego skargę.

Celem takiego uregulowania w przepisach jest m.in. ochrona szkoły przed skargami mającymi znamiona pieniactwa, składanymi przez rodziców, którzy mają zatarg z nauczycielem. Jeżeli rodzic wielokrotnie ponawia swoje żądania w pismach, które nie wnoszą niczego nowego, wówczas dyrektor szkoły uprawniony jest do podtrzymania swojego poprzedniego stanowiska wyrażonego w zawiadomieniu o sposobie załatwienia skargi.

W przypadku wniesienia takiej skargi dyrektor może zastosować uproszczony tryb postępowania skargowego, o ile zostaną spełnione następujące warunki:

• możliwość zastosowania uproszczonego trybu odnosi się jedynie do skarg bezzasadnych (odpadają zatem np. wypadki pozostawienia skargi bez rozpoznania),
• poprzednio wniesiona skarga została uznana za bezzasadną i bezzasadność tę wykazano w odpowiedzi na skargę (w zawiadomieniu o sposobie załatwienia skargi dyrektor wprost powołał się na jej bezzasadność albo też wynika ona z treści zawiadomienia),
• w nowej („ponowionej”) skardze nie wskazano nowych okoliczności wobec tych, które były podnoszone w skardze załatwionej odmownie.

Istota uproszczonego trybu polega na „podtrzymaniu poprzedniego stanowiska” dyrektora. Nie musi on wysyłać kolejnego powiadomienia o sposobie załatwienia skargi. Pozostawia jedynie informację o podtrzymaniu poprzedniej decyzji w aktach sprawy.

W celu wyczerpującego wyjaśnienia zarzutów dyrektor może gromadzić wszystko, co służy temu celowi, a nie jest sprzeczne z prawem. Praktyka wskazuje, że najczęściej przeprowadzane są rozmowy, ankiety, badane są dokumenty. Dyrektor może zasięgać opinii o nauczycielu, uzyskiwać oświadczenia, wyjaśnienia i opisy. Niezbędne jest wysłuchanie nauczyciela w sprawie zgłoszonej w skardze. Dyrektor powinien zadbać o to, aby wybór metody badania nie naruszał godności nauczyciela i nie doprowadził do naruszenia jego dóbr osobistych

Przebieg postępowania wyjaśniającego należy udokumentować, a osobę składającą skargę skutecznie poinformować o jego wyniku (np. list polecony z potwierdzeniem odbioru, odbiór osobisty za potwierdzeniem).

Jeśli rozpoznanie skargi uznane zostało przez dyrektora za zasadne, a ponadto skargi na nauczyciela są częste, dla nauczyciela może oznaczać to:

• dokonanie oceny jego pracy z inicjatywy dyrektora,
• wymierzenie kary porządkowej przez dyrektora za uchybienia przeciwko porządkowi pracy,
• wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeśli dyrektor stwierdził, że zarzuty zawarte w skardze rodziców są uzasadnione, a postępowanie nauczyciela może być uznane za uchybiające godności zawodu nauczyciela.

Przykładową procedurę znajdą Państwo w Narzędziowni.