Temat przywrócenia do szkół gabinetów lekarskich i stomatologicznych przewijał się już w kampanii prezydenckiej w 2015 r. Inicjatywa ta wynikała z faktu, iż przed 2015 r. zaledwie 37% szkół dysponowało gabinetami pielęgniarek, zaś jedynie 5% – gabinetami stomatologicznymi. Zagadnienie to doczekało się szerszej analizy i nagłośnienia w 2017 r., gdy Ministerstwo Zdrowia oficjalnie zapowiedziało i podjęło pierwsze działania w kierunku utworzenia w każdej szkole gabinetów zdrowia, gabinetów profilaktyki zdrowotnej, zaś w większych szkołach – gabinetów dentystycznych. Biorąc pod uwagę brak możliwości zapewnienia pomocy stomatologicznej w każdej ze szkół, ministerstwo zaprezentowało pomysł wprowadzenia mobilnych „dentobusów”, które miały odwiedzać szkoły (w których uczniowie nie mogą korzystać z opieki stomatologa) i prowadzić wśród uczniów profilaktykę, wczesną diagnostykę próchnicy oraz zajmować się leczeniem stomatologicznym. Pomysł ten oceniony został jako kontrowersyjny, a różne środowiska społeczne i polityczne akcentowały trudności, z jakimi wiąże się wprowadzenie tego rozwiązania w życie, np. brak stomatologów zainteresowanych pracą w „dentobusach”. Pomimo tego Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało podjęcie prac nad ustawą o medycynie szkolnej i zapewniło, iż pierwsze wsparcie mające na celu wdrożenie wyżej wspomnianych założeń zostanie udzielone już w roku szkolnym 2018/2019.
POLECAMY
Program Medycyny Szkolnej
Celem realizacji powyższych zapowiedzi Ministerstwo Zdrowia podjęło prace nad projektem ustawy o zdrowiu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. W założeniach tej ustawy odpowiedzialność za organizację opieki medycznej w szkołach miała być podzielona – samorząd terytorialny wraz ze szkołą miał być odpowiedzialny za przygotowanie pomieszczeń, zaś resort zdrowia w ramach rządowego programu finansowałby wyposażenie gabinetów. Wspomniany projekt rządowy, którego czas realizacji przewidziany był na 5 lat, służyłby także zakupowi „dentobusów”, początkowo po jednym na województwo. Świadczenia zdrowotne udzielane w ramach medycyny szkolnej miały być finansowane przez NFZ. Opieka medyczna nad dzieckiem w szkole miała zostać skoordynowana z pomocą w zespole POZ, pod opieką którego dziecko pozostaje. Profilaktyczną opiekę nad uczniami pełnić miał lekarz podstawowej opieki zdrowotnej współpracujący z pielęgniarką i położną. Opiekę profilaktyczną w szkole sprawować miały pielęgniarka środowiska nauczania lub higienistka szkolna, prowadzące w każdej szkole gabinet profilaktyki zdrowotnej. Ich zadaniem miało być także koordynowanie opieki stomatologicznej. Pod pojęciem koordynacji projekt ustawy rozumiał współpracę z lekarzem dentystą, informowanie rodziców o możliwości korzystania ze świadczeń oraz kontrolę realizacji zaleceń lekarza dentysty. Po stronie dyrektora szkoły umieszczono obowiązek zapewnienia uczniom dostępu do lekarza dentysty w gabinecie szkolnym lub też gabinecie zlokalizowanym poza terenem szkoły. Projekt przewidywał także dodatkowe obowiązki po stronie nauczycieli i wychowawców w zakresie podawania leków uczniom przewlekle chorym, którzy tego wymagali w czasie ich pobytu w szkole. W tej materii zapowiedziano opracowanie wytycznych postępowania oraz program szkoleń dla nauczycieli i wychowawców.
Jak zapewniało Ministerstwo Zdrowia, jednocześnie z omawianą ustawą miał być także przygotowywany projekt ustawy zakładający wydłużenie czasu pracy pielęgniarki w szkole i zmianę zasad finansowania opieki pielęgniarskiej. Program zmian w zakresie medycyny szkolnej określony został mianem Programu Medycyny Szkolnej, dla którego Ministerstwo Zdrowia przygotowało specjalną prezentację przedstawiającą założenia ustawy.
Do założeń projektu wpłynęło wiele zastrzeżeń, także ze strony Ministra Edukacji Narodowej. Minister Anna Zalewska podała, że jej obawy budzi nałożenie licznych nowych obowiązków na pracowników oświaty, przyznanie pielęgniarkom uprawnień do zbyt głębokiej ingerencji w życie rodzin, obciążenie samorządów dodatkowymi kosztami. Wydaje się, iż rzeczywiście założenia projektu w zakresie uprawnień nadanych pielęgniarkom szkolnym mogą być kontrowersyjne. Szkolne pielęgniarki mogłyby kontrolować, czy rodzice postępują zgodnie z zaleceniami lekarza z przychodni – w przypadku braku ich realizacji byłyby uprawnione do podjęcia interwencji, np. poprzez poinformowanie opieki społecznej czy nawet założenie dla rodziny Niebieskiej Karty. Jak podkreśliła Minister Edukacji Narodowej, wprowadzenie w życie założeń projektu prowadziłoby najpewniej do zwiększenia obowiązków biurokratycznych po stronie nauczycieli. Minister podkreśliła, że projekt jednocześnie nie zakładał przeprowadzenia żadnych szkoleń dla nauczycieli ani też środków finansowych na wynagrodzenia za dodatkowe godziny pracy poświęcone sytuacji zdrowotnej ucznia lub prowadzenie programów profilaktycznych.
Projektowane zmiany spotkały się także z negatywną oceną Naczelnej Izby Lekarskiej, która wskazała, iż projekt jest mało precyzyjny i wymaga uszczegółowienia. Podniesiono zwłaszcza wątpliwości co do wyrażania zgody przez przedstawiciela ustawowego dziecka na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Podkreślono również konieczność określenia zasad współpracy szkoły z gabinetem mieszczącym się poza szkołą, zaś w przypadku gabinetów znajdujących się na terenie szkoły – określenie zasad ich działania.
Zrewidowanie prac legislacyjnych
Ostatecznie projekt ustawy o zdrowiu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym został wycofany z Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Jednocześnie zapowiedziano intensyfikację prac legislacyjnych w przedmiocie medycyny szkolnej. Podkreślono, iż zgłoszone w toku prac legislacyjnych stanowiska resortów oraz opinie podmiotów i osób uczestniczących w konsultacjach publicznych posłużą opracowaniu projektu ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami.
W chwili obecnej, jak czytamy w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w komunikacie z 8 lutego 2018 r., trwają prace nad projektem ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami.
Uzasadnieniem dla podjęcia tych prac jest „konieczność zapewnienia jednakowej dostępności dla uczniów do opieki zdrowotnej, bez względu na miejsce zamieszkania ucznia i typ szkoły, oraz podniesienie jakości i zwiększenie efektywności świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych”. Komunikat wskazuje także zakres przedmiotowy projektowanej ustawy, który zdaje się niwelować braki poprzedniej inicjatywy legislacyjnej.
W zakresie tym mieszczą się następujące kwestie:
- cele profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami,
- podmioty sprawujące profilaktyczną opiekę zdrowotną oraz opiekę stomatologiczną nad uczniami,
- podmioty działające na rzecz zapewnienia warunków realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami,
- organizacja profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami i zadania podmiotów, o których mowa w pkt 2 i 3,
- koordynowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami,
- sprawowanie opieki nad uczniami przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi podczas pobytu w szkole,
- monitorowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami,
- finansowanie zadań z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami,
- dokumentowanie i sprawozdawanie realizacji zadań z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami.
Komunikat podaje jako planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów pierwszy kwartał 2018 r.
W chwili obecnej, jak czytamy w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w komunikacie z 8 lutego 2018 r.,trwają prace nad projektem ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami.
Działania resortowe
Przejawem podejmowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej prac nad zmianami w zakresie medycyny szkolnej są inicjatywy podejmowane nie tylko przez Ministerstwo Zdrowia, ale też Ministerstwo Edukacji Narodowej. Minister Edukacji Narodowej Anna Zalewska i Główny Inspektor Sanitarny podpisali w styczniu br. deklarację o współpracy na rzecz rozwoju edukacji zdrowotnej w szkołach. W wyniku podpisania tego porozumienia obie instytucje zapowiedziały organizację cyklu konferencji o promocji edukacji zdrowotnej w szkołach. Do udziału w konferencjach zaproszeni zostali kuratorzy oświaty, wojewodowie, przedstawiciele wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych, dyrektorzy szkół, nauczyciele, przedstawiciele szkolnych rad rodziców.
W dniu 12 marca 2018 r. Minister Edukacji Anna Zalewska wzięła udział w konferencji „Edukacja dla Zdrowia” będącej następstwem zawartego porozumienia. Przedmiotem dyskusji była promocja zdrowego stylu życia, profilaktyka wad postawy u dzieci w wieku szkolnym. Przedstawiono programy z zakresu profilaktyki zdrowotnej, bezpieczeństwa i higieny w środowisku szkolnym. Tego samego dnia Minister Edukacji Narodowej skierowała list do dyrektorów i nauczycieli z informacją o trwających pracach nowelizacyjnych nad rozporządzeniem o bezpiecz-
eństwie i higienie pracy w szkołach i placówkach oświatowych. Jednym z pierwszych działań, których podjęcie zapowiedziała Anna Zalewska, było przeprowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącego problemu przeciążonych tornistrów i ich wpływu na zdrowie dziecka. Jednocześnie na przełom maja i czerwca zaplanowano zorganizowanie kongresu pod hasłem „Dobra Opieka”, której przedmiotem ma być prezentacja nowych rozwiązań dotyczących zdrowia ucznia, w tym opieki stomatologicznej, żywienia dziecka w szkole.
Ostatecznie projekt ustawy o zdrowiu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym został wycofany z Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady
Ministrów. Jednocześnie zapowiedziano intensyfikację prac legislacyjnych w przedmiocie medycyny szkolnej.
Obecny stan prawny
W chwili obecnej założenia nowych rozwiązań w zakresie medycyny szkolnej nie są znane, na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia widnieje informacja o dotychczas obowiązujących regulacjach prawnych, które między innymi wskazują na podmioty odpowiedzialne za opiekę medyczną, wymieniając w tym gronie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej sprawującego opiekę medyczną w poradni, lekarza dentystę również sprawującego opiekę w poradni i pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania oraz higienistkę szkolną sprawującą opiekę medyczną bezpośrednio w szkole. Pielęgniarka szkolna nie jest pracownikiem szkoły, a jedynie udziela świadczeń zdrowotnych zgodnie z umową zawartą z NFZ.
Do zadań pielęgniarki szkolnej należy:
- wykonywanie testów przesiewowych (pomiary wzrostu i ciężaru ciała, badanie wzroku, słuchu, postawy ciała);
- pomoc uczniom, którzy mają problemy zdrowotne:
- w radzeniu sobie z chorobą lub niepełnosprawnością,
- w utrzymaniu kondycji fizycznej i samopoczucia,
- udzielanie porad dotyczących stylu życia, samoobserwacji i samoopieki;
- wykonywanie zabiegów i procedur leczniczych zleconych przez lekarza;
- udzielanie pomocy w nagłych wypadkach;
- współpraca z dyrektorem szkoły i nauczycielami w sprawach dotyczących bezpieczeństwa uczniów, żywienia, warunków higienicznych w szkole oraz edukacji zdrowotnej;
- prowadzenie profilaktyki próchnicy.
Podstawę prawną powyższego stanowi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.
W dalszej części publikacji Ministerstwo Zdrowia odwołuje się do wzorów dokumentów i standardów pracy pielęgniarki i higienistki szkolnej oraz zasad współdziałania pracowników szkoły i pielęgniarki lub higienistki szkolnej opracowanych przez Instytut Matki i Dziecka kilkanaście lat temu. Dokument dotyczący współdziałania pracowników szkoły i pielęgniarki lub higienistki szkolnej wskazuje na 2 płaszczyzny współpracy: ochronę zdrowia uczniów i pracowników szkoły oraz promocję zdrowia, w zakresie której mieści się: włączenie zdrowia do polityki, programu i organizacji szkoły, tworzenie środowiska fizycznego szkoły sprzyjającego zdrowiu i wspierającego edukację zdrowotną, tworzenie środowiska społecznego szkoły wspierającego zdrowie psychiczne społeczności szkolnej, współdziałanie z rodzicami i społecznością lokalną.
Przedstawiliśmy obecny stan prawny w zakresie opieki medycznej nad uczniami w szkołach i na bieżąco będziemy informować o wszelkich jego zmianach.
