Wynagrodzenie w oświacie i nagroda jubileuszowa

Zgodnie z załącznikiem do tego aktu prawnego, który stanowi sedno całej regulacji, wynagrodzenia zasadnicze nauczycieli od dnia 1 stycznia 2019 r. kształtują się  w sposób przedstawiony w tabeli 1.
 

Analizując „nowe” stawki, można zauważyć, że są to te stawki, które mogliśmy poznać już z zapisów zawartych w projekcie tej regulacji, a to oznacza, że usilne starania związków zawodowych praktycznie nic nie dały. Stawki wynagrodzenia zasadniczego, które weszły niedawno w życie, są oczywiście stawkami brutto.

Analizując powyższe kwoty w odniesieniu do tych, które obowiązywały do tej pory na mocy rozporządzenia z dnia 26 marca 2018 r.2, można dokonać wyliczenia pokazującego, że w poszczególnych grupach zaszeregowania pensja zasadnicza nauczycieli wzrasta średnio o kilkaset złotych, ale w każdej grupie wielkość ta jest inna. Również w tabeli poniżej przedstawione zostały obliczone kwoty wzrostu wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli z uwzględnieniem poziomu wykształcenia i posiadanego stopnia awansu zawodowego. Należy przy tym mieć na względzie, że resort edukacji od dnia 1 września 2019 r. zapowiada koleją regulację płac nauczycieli. Czytając treść tego krótkiego aktu prawnego nigdzie nie znajdujemy zapisu świadczącego o tym,że opisane stawki obowiązują od 1 stycznia. Jedyny jednoznaczny zapis istniejący w § 2 stanowi, że rozporządzenie wchodzi w życie w dniu następnym po dniu ogłoszenia, a to oznacza, że regulacja ta stała się obowiązująca z dniem 9 lutego 2019 r. I w tym momencie, kolejny raz, zwracam uwagę na kontekstualne analizowanie i interpretowanie prawa. Bardzo często nie jesteśmy w stanie zinterpretować regulacji prawnej tylko w oparciu o jeden akt prawny. Tak też jest i w tym przypadku. Przy prawidłowym rozumieniu zapisów tego aktu prawnego dominujące znaczenie ma jednak zapis art. 30 ust. 11 Karty Nauczyciela3, który stanowi, że „Podwyższenie wynagrodzeń dla nauczycieli następuje nie później niż w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku”. Ponieważ zapis ustawowy jest nadrzędny i nie ma potrzeby powtarzania go w akcie wykonawczym niższego stopnia, to mamy już jasność zaistniałej sytuacji i śmiało możemy powiedzieć, że nasze pensje musiały zostać zwaloryzowane do końca marca z wyrównaniem od 1 stycznia 2019 r. 

Wyliczone wartości wzrostu wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli w złotych przedstawiono w tabeli 2.
 

Pozostałe, wprowadzane omawianym aktem prawnym zmiany, mają charakter dostosowujący. Otóż zmiana w § 5 w pkt 1 rozporządzenia jest konieczna ze względu na uchylenie w art. 1 ustawy Karta Nauczyciela ust. 1a. Ponadto w § 8 rozporządzenia należy uchylić pkt 18, gdyż zgodnie z obecnym brzmieniem art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy Karty Nauczyciela pracownicy pedagogiczni byłych rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych nie podlegają już przepisom Karty Nauczyciela. 

Dodatkowe składniki pensji nauczycieli

Zwracam szczególną uwagę na wielokrotnie powtarzany zwrot „wynagrodzenie zasadnicze”. Stanowi ono podstawę do obliczania wszelkich pochodnych od tego wynagrodzenia stanowiących rożne dodatkowe składniki pensji nauczycieli, i nie tylko. Takimi dodatkami do pensji są dla przykładu: dodatki stażowe, dodatki motywacyjne itp. 

Nagrody jubileuszowe

Innym rodzajem świadczenia pieniężnego, którego wartość oblicza się poprzez mnożenie wynagrodzenia zasadniczego przez określony wskaźnik, są nagrody jubileuszowe. Chociaż w przypadku nagrody jubileuszowej bezpośrednim odnośnikiem jest wynagrodzenie miesięczne, to jego wielkość jest uzależniona od wynagrodzenia zasadniczego. Wynika to z faktu, że na wynagrodzenie miesięczne składa się właśnie wynagrodzenie zasadnicze i różne dodatki do niego. Nagroda jubileuszowa ma charakter obligatoryjny, a nie uznaniowy, jak inne rodzaje nagród. Jest ona również swego rodzaju premią przyznawaną nauczycielom, ale i nie tylko nauczycielom. A skoro premia, to należy się ona po spełnieniu określonego kryterium. W przypadku nagrody jubileuszowej tym kryterium jest staż pracy. Wymiar stażu pracy, który uprawnia do otrzymania takiej nagrody, został precyzyjnie określony w Karcie Nauczyciela. Otóż zgodnie z zapisami art. 47 ust. 1 Karty Nauczyciela za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości:

1. za 20 lat pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego,
2. za 25 lat pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego,
3. za 30 lat pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego,
4. za 35 lat pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego,
5. za 40 lat pracy – 250% wynagrodzenia miesięcznego.

Z powyższego zapisu wynika, że pierwszą nagrodę jubileuszową można otrzymać po przepracowaniu co najmniej 20 lat. Natomiast ostatnią – po przepracowaniu aż 40 lat. Taki zapis oznacza, że nie można już wypłacić nauczycielowi kolejnej nagrody jubileuszowej, np. po przepracowaniu 45 lat. Obowiązujące od lat odpowiednie w tym względzie przepisy absolutnie na to nie pozwalają. Konkludując, warunkiem pozwalającym na wypłacenie odpowiedniej nagrody jubileuszowej jest przepracowanie określonego wymiaru czasu pracy. Jest to zasada, a od każdej zasady istnieją wyjątki – od tej również. Otóż w obowiązującym prawie istnieją zapisy, które pozwalają na wcześniejsze wypłacenie nagrody jubileuszowej niż dopiero po nabyciu do niej pełnych praw (po przepracowaniu wymaganego okresu) tylko w jednej konkretnej sytuacji. Jest to sytuacja rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, gdy do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy. Wówczas nagrodę taką w pełnej wysokości wypłaca się nauczycielowi w dniu rozwiązania stosunku pracy4. Należy zauważyć, że zasada ta nie ma jednak zastosowania w przypadku przejścia nauczyciela na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Przy omawianiu zagadnienia nagrody jubileuszowej istotną kwestią jest określenie „okres zatrudnienia”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wykonywanie określonej pracy w ramach trwającego stosunku pracy. Najczęściej stosunek pracy jest nawiązywany w formie umowy o pracę. Ale ponadto jako zatrudnienie należy traktować takie formy pracy, jak: powołanie, mianowanie, oddelegowanie czy też spółdzielcza umowa o pracę. Z tego też względu do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do nagrody jubileuszowej zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli na mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Należy zwrócić uwagę na to, że w przypadku równoczesnego pozostawania więcej niż w jednym stosunku pracy do okresu pracy uprawniającego do nagrody zalicza się tylko jeden z tych okresów. 
 

Najczęściej do okresu zatrudnienia uprawniającego do nagrody jubileuszowej wliczane są okresy pracy w gospodarstwie rolnym. Kwestie te są uregulowane ustawą z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy5. Drugim takim okresem jest czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy6. 

Zgodnie z zapisami § 2 rozporządzenia7 nauczyciel nabywa prawo do nagrody jubileuszowej dokładnie w dniu, w którym upływa okres uprawniający do nagrody. Ale to nauczyciel jest obowiązany udokumentować swoje prawo do nagrody, jeżeli w jego aktach osobowych brak jest odpowiedniej, wiarygodnej dokumentacji. Należy przy tym pamiętać, że nie można wliczać do tych okresów zatrudnienia wszystkich okresów, w czasie których praca była wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej (przykładem takiej umowy jest umowa-zlecenie lub umowa o dzieło) oraz okresów, w czasie których była prowadzona działalność gospodarcza. Nagrodę jubileuszową wypłaca się z mocy prawa, co oznacza, że nauczyciel nie musi występować do pracodawcy z żadnym dodatkowym specjalnym wnioskiem. Należy przy tym nadmienić, że przysługuje ona również nauczycielowi posiadającemu status emeryta, ale pod warunkiem, że pozostaje on w czynnym zatrudnieniu. O przyznaniu takiej nagrody nauczyciel powinien zostać powiadomiony na piśmie. 

Zgodnie z § 3 przedmiotowego rozporządzenia8 podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie miesięczne przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli jest to dla nauczyciela korzystniejsze – wynagrodzenie przysługujące mu w dniu jej wypłaty. Ponadto w przypadku gdy nauczyciel nabył prawo do nagrody jubileuszowej, będąc zatrudnionym w innym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin niż w dniu jej wypłaty, podstawę obliczenia nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody. Należy pamiętać, że wartość nagrody oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy9. W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględnia się: wynagrodzenie zasadnicze, dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy, wynagrodzenie za pracę w święto, jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w art. 30a ust. 3 Karty Nauczyciela. Natomiast do tego wymiaru nie wlicza się: wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną. Należy zauważyć, że w przypadku rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy. Ale jeżeli na mocy odrębnych przepisów do okresów uprawniających do świadczeń pracowniczych zaliczone zostaną okresy dotychczas niepodlegające zaliczeniu i w dniu wejścia w życie tych przepisów nauczyciel uzyska prawo do dwóch lub więcej nagród, wypłaca mu się tylko jedną nagrodę – oczywiście tę najwyższą. I ponownie sytuacja wyjątkowa, a mianowicie, nauczycielowi za okres pracy dłuższy niż wymagany do nagrody danego stopnia, któremu w ciągu 12 miesięcy od tego dnia upłynie okres uprawniający go do nagrody wyższego stopnia, nagrodę niższą wypłaca się w pełnej wysokości, a w dniu nabycia prawa do nagrody wyższej – różnicę między kwotą nagrody wyższej a kwotą nagrody niższej. Powyższe zapisy prawne mają odpowiednio zastosowanie również w przypadku, gdy w dniu, w którym nauczyciel udokumentował swoje prawo do nagrody, był uprawniony do nagrody wyższego stopnia, oraz w przypadku gdy nauczyciel prawo to nabędzie w ciągu 12 miesięcy od tego dnia.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku pracowników niebędących nauczycielami. Tej grupie pracowników nagroda jubileuszowa przysługuje na podstawie ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracowniach samorządowych10. Zgodnie z art. 38 tej ustawy nagroda jubileuszowa przysługuje w wysokości:

• po 20 latach pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 25 latach pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 30 latach pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 35 latach pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 40 latach pracy – 300% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 45 latach pracy – 400% wynagrodzenia miesięcznego.

Natomiast w przypadku przejścia pracownika na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługuje mu jednorazowa odprawa w wysokości:

• po 10 latach pracy – dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• po 15 latach pracy – trzymiesięcznego wynagrodzenia,
• po 20 latach pracy – sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Jak łatwo zauważyć, różnych niuansów jest wiele, dlatego do zagadnienia nagrody jubileuszowej należy podchodzić ze szczególna rozwagą. 
 

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 lutego 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2019 r., poz. 249).
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 marca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 638).
3. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2018 r., poz. 967 z późn. zm.).
4. § 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz. U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1418).
5. Ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990 r. Nr 54, poz. 310).
6. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz. 674).
7. § 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz. U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1418).
8. § 2 jw.
9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 marca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz. U. z 2018 r., poz. 588). 
10. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1260).