Jak się okazuje, sytuacja kadry kierowniczej poszczególnych szkół i placówek jest bezpośrednio związana z przyjętym rozwiązaniem przekształceniowym danej jednostki oświatowej. A nawet więcej − sytuacja kadry kierowniczej wynika wprost z przyjętych w danym konkretnym przypadku rozwiązań. Z tego też względu nie można się opierać na wcześniej stosowanych rozwiązaniach − każde rozwiązanie będzie zatem sytuacją indywidualną i nie da się ich zastosować per analogiam. Takich różnych sytuacji jest co najmniej 6.
Pierwsza sytuacja ma miejsce wówczas, gdy następuje przekształcenie szkół z mocy prawa. Wówczas nowo powstałymi szkołami, tj. 8-letnimi szkołami podstawowymi, 4-letnimi liceami ogólnokształcącymi, 5-letnimi technikami i branżowymi szkołami I stopnia zarządzać będą dotychczasowi dyrektorzy wspomnianych szkół we współpracy z dotychczasowymi wicedyrektorami i nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze w tych szkołach. Taka sytuacja będzie trwała do końca okresu, na jaki powierzono im dotychczasowe stanowiska.
Druga sytuacja wystąpi wówczas, gdy organ prowadzący podejmie decyzję o przekształceniu danego gimnazjum. Tutaj możliwe są dwa rozwiązania.
Gdy dotychczasowe gimnazjum zostanie przekształcone w szkołę podstawową, szkołą tą zarządzać będzie dotychczasowy dyrektor gimnazjum, ale we współpracy z dotychczasowym wicedyrektorem i nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze. Będzie to funkcjonowało do końca okresu, na jaki powierzono im wspomniane stanowiska kierownicze, przy czym w przypadku dyrektora organ prowadzący będzie mógł przedłużyć okres pełnienia przez niego tej funkcji. Przedłużenie takie będzie obowiązywało jednak nie dłużej niż do zakończenia okresu wdrażania reformy, czyli do 31 sierpnia 2019 r.
Kolejne rozwiązanie polega na przekształceniu dzisiejszego gimnazjum w liceum ogólnokształcące, technikum, branżową szkołę I stopnia. Przy zastosowaniu takiego rozwiązania szkołami tymi zarządzać będą dotychczasowi dyrektorzy gimnazjum, również we współpracy z dotychczasowymi wicedyrektorami i nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze, ale którzy posiadają poziom wykształcenia wymagany do zajmowania wspomnianych stanowisk odpowiednio w liceum ogólnokształcącym, technikum, branżowej szkole I stopnia. Będzie to funkcjonowało nie dłużej niż do końca okresu, na jaki zostały powierzone im powyższe stanowiska kierownicze. W przypadku dyrektora organ prowadzący będzie
| Niezwykle istotną kwestią jest ocena pracy dyrektora. W tym zakresie zaszły bardzo istotne zmiany. Zmieniony art. 6a Karty Nauczyciela w ust. 6 stanowi, że oceny pracy dyrektora szkoły dokonuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę1. |
również miał możliwość przedłużenia okresu pełnienia tej funkcji kierowniczej, ale i w tym przypadku będzie to możliwe jedynie do zakończenia okresu wdrażania reformy, czyli do 31 sierpnia 2019 r.
Trzecia sytuacja będzie miała miejsce w momencie, kiedy organ prowadzący podejmie decyzję o przekształceniu polegającym na włączeniu gimnazjum do ośmioletniej szkoły podstawowej lub czteroletniego liceum ogólnokształcącego, lub technikum, lub branżowej szkoły I stopnia. Przy takim rozwiązaniu szkołami tymi zarządzać będą dotychczasowi dyrektorzy tych szkół, natomiast obecni dyrektorzy gimnazjów z mocy prawa będą zajmowali stanowiska wicedyrektorskie. Taka sytuacja będzie trwała do końca okresu, na jaki zostały powierzone tym osobom wspomniane stanowiska kierownicze, oczywiście z możliwością przedłużenia okresu pełnienia tych funkcji do 31 sierpnia 2019 r.
Czwarta sytuacja powstanie w momencie podjęcia przez organ prowadzący decyzji o wygaszaniu gimnazjów. Wówczas dotychczasowi dyrektorzy funkcjonujących gimnazjów będą pełnili swoje obowiązki do końca okresu, na jaki powierzono im powyższe stanowisko kierownicze. Istnieje tylko jedno zastrzeżenie − jest to możliwe nie dłużej niż do 31 sierpnia 2019 r. Z kolei gdy zdarzy się, że ich kadencja dobiegnie końca jeszcze przed dniem 31 sierpnia 2019 r., organ prowadzący będzie miał możliwość przedłużenia tym dyrektorom okresu piastowania stanowiska kierowniczego do tego „granicznego” dnia.
Piąta sytuacja zaistnieje, jeśli organ prowadzący nie podejmie decyzji o przedłużeniu kadencji dotychczasowemu dyrektorowi gimnazjum, co jest możliwe z różnych powodów. Wówczas organ prowadzący będzie mógł powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora tego gimnazjum jego wicedyrektorowi, a w gimnazjach, w których nie ma stanowiska wicedyrektora − innemu nauczycielowi tego gimnazjum. Powierzenie to będzie obowiązywało (będzie możliwe do udzielenia) tylko do zakończenia okresu wdrażania reformy, czyli do dnia 31 sierpnia 2019 r.
Szósta sytuacja alternatywna pojawi się w przypadku dyrektorów tych szkół, w których przed upływem ich kadencji nie będą funkcjonowały wygaszane oddziały gimnazjalne. Przy tego typu stanie faktycznym organ prowadzący szkołę lub placówkę będzie zobowiązany do obligatoryjnego zorganizowania konkursu na to stanowisko.
Uzupełnieniem tego ostatniego przypadku jest sytuacja, w której następuje odwołanie obecnego dyrektora (oczywiście w przypadkach szczególnie uzasadnionych i usankcjonowanych prawnie). Kurator oświaty (a w przypadku szkół artystycznych minister do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) ma 21 dni na wydanie opinii w tej sprawie. Po uprawomocnieniu się tej decyzji istnieje alternatywa: albo powierzenie pełnienia funkcji dyrektora wicedyrektorowi lub innemu nauczycielowi (gdy nie ma wicedyrektora), a następnie konkurs, albo od razu ogłoszenie konkursu na stanowisko dyrektora. Rozwiązanie będzie zależało od momentu odwołania oraz od sytuacji, w jakiej będzie znajdowała się szkoła.
Należy przypomnieć, że w każdej sytuacji, w której jest mowa o stanowiskach kierowniczych i o ewentualnych zmianach na tych stanowiskach, niezwykle istotną kwestią jest ocena dotychczasowej pracy dyrektora. W tym zakresie zaszły bardzo istotne zmiany. Zmieniony art. 6a Karty Nauczyciela w ust. 6 stanowi, że oceny pracy dyrektora szkoły dokonuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę1. To rozwiązanie systemowe weszło w życie z dniem 1 stycznia 2017 r. W ślad za zmianami zapisów ustawowych podążyło zupełnie nowe rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2016 r. precyzujące kryteria i tryb dokonywania oceny pracy nauczyciela, tryb postępowania odwoławczego oraz skład i sposób powoływania zespołu oceniającego2. Ten akt prawny o charakterze wykonawczym zastąpił poprzednie regulacje w tym zakresie i wszedł w życie również od dnia 1 stycznia 2017 r. O ile wspomniana regulacja prawna w przypadku nauczycieli niewiele zmienia (praktycznie ma charakter precyzujący i dokumentacyjny), to w przypadku dyrektorów szkół wprowadza zupełnie nowe rozwiązania. Teraz to kurator oświaty przed ostatecznym ustaleniem oceny pracy danego dyrektora szkoły lub placówki będzie zasięgał opinii rady szkoły i zakładowych organizacji związkowych działających w jego szkole. Opinie te powinny być wyrażone w formie pisemnej3.
Doprecyzowane zostały kryteria oceny pracy dyrektora szkoły. Otóż kryterium oceny pracy dyrektora szkoły stanowi stopień realizacji zadań określonych w art. 6, art. 7 ust. 2 i art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela oraz art. 4 i art. 39 ust. 1, 3 i 4 ustawy o systemie oświaty, ustalony w wyniku sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz nadzoru w zakresie spraw finansowych i administracyjnych.
Bardzo precyzyjnie dokonano podziału zakresów, tzn. oceny szczegółowej dokonywanej przez uprawnione podmioty. I tak, do oceny realizacji zadań wymienionych w art. 39 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 ustawy oraz w art. 7 ust. 2 pkt 5 Karty Nauczyciela jest uprawniony wyłącznie organ prowadzący szkołę, a do oceny realizacji zadań wymienionych w art. 4 i art. 39 ust. 1 pkt 2 i 7 ustawy oraz w art. 7 ust. 2 pkt 1 i art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela jest uprawniony wyłącznie organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą – w większości jest to właściwy kurator oświaty. Natomiast oceny realizacji zadań wymienionych w art. 39 ust. 1 pkt 1, 3, 4, 5a, 6, 9 i pkt 10 oraz ust. 4 ustawy oraz w art. 6 i w art. 7 ust. 2 pkt 2–4 i pkt 6 Karty Nauczyciela dokonuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą (np. kurator oświaty) w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, a w przypadku gdy organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest jednocześnie organem prowadzącym szkołę, oceny tej dokonuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą.
Jeśli wynik oceny pracy nie będzie satysfakcjonował dyrektora, może on złożyć wniosek o ponowne ustalenie takiej oceny. Nie ma w tym przypadku możliwości składania odwołania. Taki wniosek dyrektora szkoły o ponowne ustalenie oceny jego pracy rozpatruje zespół oceniający (powołany przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, np. kuratora oświaty) w następującym składzie:
- przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jako przewodniczący zespołu,
- przedstawiciel organu prowadzącego,
- przedstawiciel rodziców wchodzący w skład rady szkoły, a w szkole, w której rada szkoły nie została powołana – przedstawiciel rady rodziców,
- nauczyciel doradca metodyczny – powołany na wniosek ocenianego dyrektora szkoły,
- przedstawiciel wskazanej przez ocenianego dyrektora szkoły zakładowej organizacji związkowej – powołany na jego wniosek.
Wniosek ten musi być rozpatrzony w terminie 30 dni od dnia jego złożenia w siedzibie organu nadzoru pedagogicznego. W trakcie swoich prac zespół oceniający może ustalić nową ocenę pracy dyrektora lub podtrzymać kwestionowaną przez niego ocenę.
W przypadku ustalenia nowej oceny pracy, zespół powołany przez np. kuratora oświaty przygotowuje kartę oceny pracy zawierającą takie informacje, jak: imię (imiona) i nazwisko; datę i miejsce urodzenia; miejsce zatrudnienia i zajmowane stanowisko; staż pracy pedagogicznej; stopień awansu zawodowego; wykształcenie; datę dokonania ostatniej oceny pracy; stwierdzenie uogólniające, o którym mowa w art. 6a ust. 4 Karty Nauczyciela; uzasadnienie oceny pracy; datę sporządzenia oceny pracy; podpis osoby dokonującej oceny pracy. Jak widać, przestał już obowiązywać ustalony formularz takiej karty oceny pracy. Przepisy ustalają tylko zakres informacji, jakie muszą być zawarte w takim dokumencie.
Wszelkie rozstrzygnięcia dotyczące utrzymania lub ustalenia nowej oceny pracy zapadają zwykłą większością głosów, a w przypadku równej liczby oddanych głosów decyduje przewodniczący zespołu. Zespół jest również zobowiązany do sporządzenia pisemnego uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia dotyczącego utrzymania kwestionowanej przez dyrektora oceny pracy. Jest to nowość. Do tej pory zespoły odwoławcze (w przypadku nauczycieli) czy zespoły ponownie ustalające ocenę (w przypadku dyrektorów szkół) nie musiały opracowywać takiego uzasadnienia.
Jak widać, różnych możliwych do zaistnienia sytuacji jest wiele. Dlatego każdy z dyrektorów powinien bardzo uważnie śledzić prowadzoną przez organ prowadzący analizę funkcjonowania sieci szkolnej. Następnie powinien bardzo aktywnie włączyć się w dyskusję nad jej przyszłym kształtem wraz z rozważaniem różnych propozycji konstrukcji szkół. Po uprawomocnieniu się tych decyzji dyrektor musi bardzo starannie przygotować się do wdrożenia nowych rozwiązań kadrowych, odpowiednich do przyjętych rozwiązań strategicznych związanych z siecią i kształtem nowych szkół (chodzi oczywiście o formę organizacyjną). Przy podejmowaniu tych wszystkich niełatwych działań nie wolno zaniedbać kwestii oceny pracy, gdyż niejednokrotnie może mieć ona decydujący charakter.
