Chcesz dowiedzieć się więcej? Weź udział w II OGÓLNOPOLSKIM CERTYFIKOWANYM KONGRESIE WARSZTATOWYM DLA DYREKTORÓW ORAZ KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ SZKÓŁ I PRZEDSZKOLI PUBLICZNYCH!
POLECAMY
Pojęcie kompetencji w naukach o zarządzaniu
Pojęcie kompetencji w piśmiennictwie definiuje się w różny sposób. Za twórcę tego terminu uznaje się McClellanda1, który uważa je za podstawę skutecznych działań. Według Armstronga za osoby kompetentne w pracy należy uznać wszystkich, którzy nie tylko spełniają oczekiwania dotyczące uzyskiwania przez nich określonych wyników, ale również potrafią wykorzystać swoją wiedzę, umiejętności oraz cechy osobowości, by osiągać cele i standardy przypisane ich rolom2. Dubois za kompetencje uważa wrodzone umiejętności lub zdolności osobiste stanowiące fundament zarządzania zasobami ludzkimi3. Interesujące podejście do kompetencji reprezentuje Sidor-Rządkowska, która utożsamia je z wiedzą rozważaną na trzech poziomach: „wiedzy deklaratywnej – wiem co; wiedzy proceduralnej – wiem jak i potrafię; oraz postawy – chcę i jestem gotów wykorzystać swoją wiedzę”4. Ten model przypomina powszechnie znane „majątkowe dobro niematerialne” określane jako (ang.) know-how, ale wyłącznie w jego wąskim zakresie.
Kompetencje to także:
- zakres uprawnień, pełnomocnictw, zakres czyjejś wiedzy, umiejętności, odpowiedzialności5;
- zdolności do wykonywania zadań w danym obszarze albo pełnienia funkcji zgodnie z przyjętymi standardami6;
- zespół cech pracownika zawierający w sobie wiedzę, motywację, umiejętności, cechy osobowościowe oraz samoocenę związaną z funkcjonowaniem w zespole7;
- umiejętności wykorzystywania i stosowania wiedzy w sytuacjach zawodowych oraz zbiór zdolności umożliwiających efektywne wykonywanie pracy, a także osiąganie celów i przestrzeganie standardów działania w kontekście przyjętych celów organizacji8;
- dyspozycje w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw pozwalające realizować zadania zawodowe na odpowiednim poziomie9.
Nie ulega wątpliwości, że wiedza, umiejętności, nawyki i doświadczenie determinują aktywność w tworzeniu podwyższonych wartości twórczych i są warunkiem niezbędnym w sprawnym i skutecznym osiąganiu celów danej organizacji10. Zatem człowiek kompetentny to osoba, która ma odpowiednie przygotowanie do podejmowania określonych działań. Natomiast jeśli przyjrzymy się różnym definicjom kompetencji, możemy zauważyć, że najczęściej wskazywanymi ich cechami wspólnymi są umiejętności, wiedza, uzdolnienia oraz postawa.
Kompetencje a kwalifikacje
Pojęcie kompetencji jest znacznie szersze w swoim znaczeniu niż pojęcie kwalifikacji, choć określenie „kwalifikacje” było niegdyś zdecydowanie częściej stosowane i bardziej popularne. Czym zatem są kwalifikacje? Otóż są to umiejętności, jakimi trzeba się wykazać, aby móc wykonywać dany zawód zgodnie z obowiązującymi wymogami prawnymi. Są to zatem umiejętności potwierdzone dyplomem, świadectwem, certyfikatem lub innym dokumentem. Osoba mająca tak rozumiane kwalifikacje wcale nie musi wykazywać odpowiednich kompetencji do wykonywania danego zawodu. Inaczej mówiąc – na przykład dyplom w zakresie „zarządzania oświatą” nie jest jednoznaczny z posiadaniem kompetencji w tym zakresie. Ze stanowiskiem tym zgadza się Lamri, który stwierdził, że „osoba może posiadać kompetencje, nie będąc kompetentną”11. Na przykład w Wielkiej Brytanii HR12 w przedsiębiorstwach koncentruje się na kwalifikacjach zawodowych, podczas gdy w USA bardziej popularna jest koncepcja kompetencji13. Warto dodać, że choć kwalifikacje mogą być wysokie lub niskie, wystarczające lub nie do pracy na danym stanowisku – ciągle są pojęciem węższym od kompetencji.
Kilka kontekstów występowania kompetencji
Oleksyn wyróżnia kompetencje uniwersalne, zawodowe oraz wspomniane wcześniej kwalifi...
