Organizacja i udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży jest ustawowym obowiązkiem publicznych oraz niepublicznych przedszkoli, szkół i placówek oświatowych. Jednak nie zawsze obowiązek ten realizowany jest zgodnie z wytycznymi prawa oświatowego.
Autor: Małgorzata Łoskot
Redaktor Naczelna portalu pedagogia.pl, wieloletni Redaktor Prowadzący czasopisma "Głos Pedagogiczny", pedagog specjalny, socjoterapeuta. Autorka popularnych programów szkoleniowych dla nauczycieli oraz programów profilaktycznych dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Wieloletni pedagog w poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz w Publicznym Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich. Czynnie angażuje się w pomoc dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych.
W przekonaniu sporej części nauczycieli oraz rodziców udzielanie dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole należy do pedagogów, psychologów, terapeutów pedagogicznych i logopedów. Podobnie myśli wielu dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek oświatowych. Nic bardziej mylnego!
Skuteczna organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej to jedno z kluczowych zadań dyrektora placówki, wymagające zarówno znajomości przepisów, jak i umiejętności zarządzania zespołem specjalistów. Jak stworzyć system wsparcia dostosowany do potrzeb dzieci, nauczycieli i rodziców, by zapewnić im realną pomoc?
Podstawą właściwego rozwoju dzieci jest zapewnienie im życia w bezpiecznym i przyjaznym środowisku, bez przemocy i zaniedbania. Datego wszyscy dorośli mający styczność z dziećmi powinni je chronić przed jakimkolwiek krzywdzeniem. Jednym z narzędzi wzmacniających tę ochronę są Standardy ochrony małoletnich – zasady i procedury postępowania, do opracowania i wdrożenia których przedszkola, szkoły i placówki oświatowe miały czas do 15 sierpnia br.
Dwa lata temu, 1 września 2022 r., na mocy ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r., poz. 1116) weszły w życie zapisy nowelizacji Karty Nauczyciela wprowadzające standardy zatrudnienia w przedszkolach i szkołach nauczycieli specjalistów (Dz. U. z 2023 r., poz. 984). Tylko lata szkolne 2022/2023 i 2023/2024 potraktowane zostały w tej ustawie jako okres przejściowy. Oznacza to, że w nadchodzącym roku szkolnym 2024/2025 przepisy przejściowe przestają obowiązywać, więc wymogi dotyczące zatrudniania specjalistów w szkołach i przedszkolach stają się inne, dużo bardziej restrykcyjne. Wszelkie regulacje w tym zakresie znajdują się w art. 42d (Etaty nauczycieli specjalistów) odnoszącym się zarówno do placówek publicznych, jak i niepublicznych, przy czym zgodnie z art. 42 d ust. 14 w przypadku przedszkoli i szkół niepublicznych zastosowanie mają tylko niektóre ustępy tego artykułu, gdyż kwestia zatrudnienia specjalistów w szkole niepublicznej różni się w pewnych aspektach od regulacji dotyczących szkół publicznych.
W polskiej oświacie mianem ucznia niepełnosprawnego określa się dziecko, które ze względu na stwierdzoną niepełnosprawność wymaga specjalnej organizacji nauki i metod pracy, co potwierdzone jest orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Do kategorii uczniów niepełnosprawnych zalicza się wyłącznie dzieci i młodzież: niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, słabowidzące, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. I właśnie tej grupie uczniów przysługują określone prawa związane z ich edukacją, również w placówkach ogólnodostępnych.
Na mocy ustawy z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw oraz ustawy Karta Nauczyciela wprowadzono szereg zmian dla szkół i przedszkoli. Jedna z ważniejszych zmian dotyczy standaryzacji zatrudniania specjalistów szkolnych, do grona których dołączył od 1 września 2022 r. pedagog specjalny. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie obowiązku zatrudniania pedagoga specjalnego w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych oraz przedszkolach innych niż specjalne. Dotyczy to również ich zespołów, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, a także szkół artystycznych realizujących treści z zakresu kształcenia ogólnego.
Obserwacja zajęć prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, podobnie jak zajęć edukacyjnych, jest stałym elementem nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora szkoły. Dlatego też nie może być sztuką dla sztuki, lecz powinna dać odpowiedź na nurtujące pytania.
Organizacja i udzielanie pomocy psychologicznej w szkole jest jednym z jej zadań statutowych, precyzyjnie określonych ustawą Prawo oświatowe oraz aktami wykonawczymi, czyli rozporządzeniami Ministra Edukacji Narodowej.
Po przeanalizowaniu kwestii kwalifikacji zawodowych specjalistów szkolnych udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz nadzoru dyrektora nad ich pracą nadszedł czas na określenie form tejże pomocy w szkole. W kolejnym artykule z cyklu Pedagogiczny Niezbędnik Dyrektora poruszamy zatem temat form udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Bardzo ważne jest to, aby dyrektor, jako osoba prawnie odpowiedzialna za organizację pomocy psychologiczno- -pedagogicznej w swojej placówce, znał zakres obowiązków nauczycieli specjalistów, zapewniał im warunki do realizacji zadań w tym zakresie oraz nadzorował ich prawidłowe i efektywne wykonywanie. W niniejszej odsłonie Pedagogicznego Niezbędnika Dyrektora zajmujemy się kwestią nadzoru dyrektora nad pracą specjalistów szkolnych.