Jak wygląda porażka?
Paweł Fortuna w swojej publikacji Pozytywna psychologia porażki. Jak z cytryny zrobić lemoniadę przedstawia istotę porażki. Autor uważa, że porażka pojawia się w określonym miejscu, czasie i okolicznościach. Jest figurą, której obrys wyznaczają akceptowane i promowane w danym społeczeństwie wartości i normy. To dzięki nim wiemy, czy określone wydarzenie interpretować jako niewarte uwagi potknięcie, czy też sromotną klęskę, która stawia pod znakiem zapytania możliwość dalszego funkcjonowania w społeczeństwie na dotychczasowych warunkach.
Społeczeństwo nastawione na sukces
Biorąc pod uwagę problematykę porażki, trzeba zauważyć, że cechą współczesnego społeczeństwa jest nastawienie na sukces. Niektórzy badacze używają określenia „społeczeństwo osiągnięć”, choć praktyka ta nie jest powszechna. Jeśli nawet kult sukcesu nie jest zjawiskiem uniwersalnym, to trzeba się zgodzić z tym, że istnieją przesiąknięte nim „środowiska osiągnięć”, jak choćby świat sportu czy biznesu, polityka, szkoły, a nawet niektóre urzędy i uczelnie. Charakterystyczną cechą tych społeczności jest postawa ofensywna i stała presja na wynik. W społeczeństwie osiągnięć wymaga się od nas sprostania wysokim wymaganiom, osiągania ambitnych celów, wygrywania w rywalizacji i kolekcjonowania sukcesów. Porażka jest czymś wstydliwym i zagrażającym życiowemu dobrostanowi. Wyidealizowany wzorzec osobowy społeczeństwa osiągnięć można określić mianem „współczesny nadczłowiek”. Dążenie do niego zakłada ciągłe nastawienie na sukces wspierane silną motywacją osiągnięć, podtrzymywanie ciała w dobrej kondycji, permanentny uśmiech, sprawność i skuteczność działania (oparte m.in. na doskonaleniu technik wywierania wpływu), szybkość reagowania i wielozadaniowość.
Oddziaływania wychowawcze prowadzone w duchu ideologii sukcesu mogą skutkować kształtowaniem lęku przed porażką oraz perfekcjonizmu. Istotną rolę pełni sposób formułowania celów przez opiekunów dzieci i wzorzec reakcji w przypadku niepowodzenia.
Korzyści płynące z porażki
Trudne wydarzenia życiowe, mimo że dla wielu osób są wystarczającym powodem do bycia nieszczęśliwym, mogą stanowić również ważny czynnik rozwojowy, impuls do doskonalenia się, po to, by w przyszłości popełniać mniej błędów i doznawać mniejszej liczby porażek, a także po to, by zastanowić się nad biegiem swojego życia i wprowadzić takie zmiany do struktury dążeń, które sprawią, że pomimo chwilowego nieszczęścia życie stanie się przyjemniejsze, zaangażowane i przepełnione sensem.
Przezwyciężenie strachu przed porażką nie jest łatwe, ale można to zrobić, zwłaszcza gdy jest się zdeterminowanym, aby przenieść swój osobisty rozwój na wyższy poziom i osiągać wymarzone cele.
Jak postępować ze strachem przed porażką?
1. Kiedy się boisz, skup się na celu końcowym.
Kiedy jest ci niedobrze, mdli cię, wszyscy wokoło doradzają, żebyś się skupił na nieporuszonym punkcie daleko na horyzoncie. Z realizacją celu, jeśli się boisz, zrób tak samo – patrz na swoją metę, tam gdzie chcesz dojść i kim chcesz się stać. Nie pozwól, aby strach zmącił ci twoje postrzeganie rzeczywistości.
2. Uświadom sobie, co cię powstrzymuje przed osiągnięciem tego, co chcesz.
Jeśli nie uchwycisz bariery, nigdy się od niej nie uwolnisz. Jeśli nie widzisz przeszkody, nie możesz jej przeskoczyć. Zastanów się, co cię przeraża:
- Boisz się krytyki?
- Boisz się, że nie możesz być sobą?
- Boisz się konkurencji?
- Boisz się oceny innych?
Zrozum, co cię powstrzymuje, abyś mógł to pokonać.
3. Zacznij od małych kroków.
Jeśli twoim celem jest przemawianie na ważnej konferencji, ale martwisz się, że nie jesteś wystarczająco dobry, aby to zrobić, zacznij od wypowiedzi w mniejszych grupach, przy okazji mniej ważnych wydarzeń. Zapisuj swoje osiągnięcia. Zobacz, co udało ci się zrobić dobrze, a to pomoże ci uwierzyć w twój kolejny krok, w coś większego, co możesz zrobić. Czasami możesz czuć się zmęczony lub czuć się niekomfortowo, ale nie poddawaj się, po prostu z determinacją stawiaj mimo wszystko kolejny krok. Następnie wykonaj kolejny mały krok, i kolejny…, aż dojdziesz do celu.
4. Zacznij czuć się komfortowo z niewygodnymi dla ciebie kwestiami.
Gdy tylko wpadniesz na pomysł, że czegoś należy unikać, każda nieudana próba będzie dla ciebie sygnałem, że powinieneś przestać dalej próbować. Słyszysz odmowę i to cię blokuje? Pamiętaj, że każda niekomfortowa sytuacja wybija cię ze strefy komfortu, zmusza do działania, podejmowania ryzyka, szukania rozwiązań. Ryzyko to już nie zwykłe działania, ale raczej działania, których nie obawiasz się podjąć. Pamiętaj, że na drodze do realizacji celów „nieprzyjemność” – to twoja nowa wygoda.
5. Sfera wpływu, strefa wyboru. Odrzuć to, czego nie możesz kontrolować.
Skup się wyłącznie na tym, co jest w twojej sferze wyboru, a twój wewnętrzny spokój powinien wynikać z uświadomienia sobie, że nie możesz kontrolować lub zmieniać pewnych rzeczy.
Jeśli przedmiot twojego zainteresowania jest „wewnętrzny”, użyj go jako czynnika uruchamiającego. Przestań myśleć i zacznij działać.
Jeśli okaże się, że twoja troska dotyczy czegoś „zewnętrznego”, uświadom ją sobie i przestań się tym zajmować. Pamiętaj, że tracenie czasu na martwienie się o rzeczy, na które nie możesz mieć wpływu, jest niepotrzebną stratą energii.
6. Zmień przekonania, zaprzyjaźnij się ze swoim strachem.
Im szybciej zaprzyjaźnisz się ze swoim strachem, tym szybciej będziesz mógł iść naprzód. To nie strach powstrzymuje cię przed pójściem za swoimi marzeniami, ale to, co postanowisz zrobić z powodu tych lęków. Możesz przeprogramować sposób, w jaki reagujesz na swoje lęki, myśli i zmartwienia. Spójrz na każdą porażkę jako szczęście w nieszczęściu. To nie dzięki naszym sukcesom stajemy się mądrzy, ale poprzez nasze niepowodzenia.
Przepracowanie porażki
Porażka może stać się impulsem do pozytywnych zmian. Badania nad potraumatycznym wzrostem wskazują, że nawet najtrudniejsze wydarzenia życiowe mogą owocować poczuciem lepszego i pełniejszego życia. Samo doznawanie porażek jest jednak niewystarczające. Konieczne jest ich właściwe przepracowanie. Tylko wtedy stają się przyczynkiem do pogłębiania mądrości życiowej i wypełniania swojej egzystencji sensem. Możemy uczyć się zarówno na błędach własnych, jak i cudzych.
Porażka ułatwia konfrontację z samym sobą. Nie musisz być we wszystkim najlepszy, a mimo to możesz mieć pozytywne przekonania na swój temat. Dzięki niepowodzeniom możesz dostrzec i zaakceptować swoje słabości, nabrać dystansu do siebie (mniej posępności i napięcia, a więcej humoru i autoironii). Po porażce możesz działać w sposób bardziej przemyślany. Staraj się szybko wrócić do aktywności. Dzięki temu unikniesz stagnacji, marazmu i depresji. Zastanów się, czy twoje cele są rzeczywiście wartościowe. Jeśli tak, poszukaj alternatywnych metod działania, jeśli nie, idź w nowym kierunku.
Dzięki porażkom możesz być mądrzejszym i dojrzalszym człowiekiem. Ważne są jednak twoja aktywność, chęć uczenia się na błędach i samokontrola. Być może dzięki nim odkryjesz nowe wartości, którym warto się poświęcić. Poczucie sensu będzie dla ciebie najlepszą nagrodą za doznane cierpienia, zaangażowanie w pokonywanie trudności i stawienie czoła egzystencjalnym dylematom.
Bibliografia:
- Bocian K., Szukamy alibi, próbujemy się wytłumaczyć. Zapominamy, jak ważne są porażki, „Newsweek Psychologia”; //www.newsweek.pl/wiedza/psychologia/porazki-kluczem-do-sukcesu-jak-uczyc-sie-na-bledach/1n6jys0
- Carr A., Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach, przeł. Królicki Z.A, Zysk i S-ka, Poznań 2009.
- Czapiński J. (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, PWN, Warszawa 2004.
- Fortuna P., Pozytywna psychologia porażki. Jak z cytryny zrobić lemoniadę, GWP, Sopot 2017.
- Pietraszko J., 6 porad jak radzić sobie ze strachem przed porażką i osiągać cele; //rosnijwsile.pl/sposoby-jak-radzic-sobie-ze-strachem-przed-porazka-i-osiagac-cele/
- Seligman M.E.P, Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnienie naszych możliwości trwałego spełnienia, przeł. Jankowski A., Media Rodzina, Poznań 2005.
