Zmiany dotyczące arkuszy organizacyjnych szkoły

Tak skomplikowana sytuacja powstała między innymi z tego powodu, iż w obecnym stanie rzeczy w szkołach obowiązują różne akty prawne dotyczące tego samego zakresu, ale innych klas/oddziałów. Dotyczy to m.in. takich zagadnień, jak: różne podstawy programowe, ramowe plany nauczania, zasady organizacji nauczania języków obcych czy prowadzenie zajęć z wychowania fizycznego. Zmiany dotyczą zwłaszcza szkół ponadpodstawowych. Natomiast w klasach szkoły podstawowej planowanie odbywa się na podstawie poprzednich założeń ramowych. 

Mając na względzie metodologię prac planistycznych, należy przypomnieć, że do podstawowych elementów wyznaczających cykl organizacyjny pracy szkoły zaliczane są:
a) arkusz organizacyjny;
b) plan nauczania:

• struktura uczniowska (oddziały klasowe, grupy ćwiczeniowe, zespoły pozalekcyjne itp.),
• struktura godzinowa,
• tygodniowy czas zajęć (ogólny!);

c) tygodniowy rozkład zajęć (lekcyjnych i pozalekcyjnych);
d) kalendarz szkoły.

Na pierwszym miejscu wymieniany jest zawsze arkusz organizacyjny szkoły, ale także pozostałe elementy procesu planistycznego mają bardzo istotny wpływ na kształt ostateczny arkusza organizacyjnego i w zasadzie sam arkusz jest również od nich całkowicie zależny. W związku z powyższym należy w pełni uświadomić sobie (a w wielu przypadkach po prostu przypomnieć), czym w zasadzie jest arkusz organizacyjny. Pozwoli to na usystematyzowanie tak samych działań, jak i toku myślenia. Zgodnie z obecnym stanem prawnym arkusz organizacyjny szkoły (zgodnie z zasadami planowania strategicznego) jest:

• liczbowo i graficznie, a także osobowo wyrażoną decyzją dotyczącą struktury organizacyjnej szkoły, struktury programowo-pedagogicznej oraz obsady osobowej wszystkich głównych i całorocznych działań w kolejnym roku szkolnym;
• decyzją finansową stwierdzającą, że organ prowadzący szkołę zapewnia środki na opłacenie kadry pedagogicznej i pomocniczej (niepedagogicznej) w liczbie godzin (lub etatów) ustalonej w arkuszu organizacyjnym;
• określa również szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym.
   

Z powyższych względów należy do pracy nad arkuszem przystępować z wyjątkową rozwagą i uwagą jednocześnie. Podstawowymi źródłami planistycznymi są obecnie obowiązujące akty prawne w oświacie. W przypadku arkusza organizacyjnego należy dokładnie zapoznać się z wytycznymi zawartymi między innymi w następujących aktach prawnych: 

• ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 24 maja 2018 r., poz. 996 z późn. zm.), 
• ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 11 stycznia 2017 r., poz. 60 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z dnia 31 lipca 2018 r., poz. 1457 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z dnia 29 listopada 2017 r. poz. 2203 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 30 listopada 2018 r., poz. 2245), 
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz. U. z dnia 21 sierpnia 2018 r., poz. 1601),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. z dnia 31 sierpnia 2018 r., poz. 1679),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego (Dz. U. z dnia 30 sierpnia 2018 r., poz. 1675),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U.z dnia 6 sierpnia 2018 r., poz. 1485),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 25 sierpnia 2017 r., poz. 1591),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z dnia 27 sierpnia 2018 r., poz. 1647),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z dnia 29 sierpnia 2017 r., poz. 1616),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz. U. z dnia 24 sierpnia 2017 r., poz. 1578),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. z dnia 27 marca 2017 r., poz. 649),
• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 kwietnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. z dnia 9 kwietnia 2018 r., poz. 691).

W tej ostatniej kwestii szykuje się kolejna zmiana wynikająca ze zmian wprowadzonych ustawą z dnia 22 listopada 2018 r. Projekt nowego rozporządzenia datowany jest na 20 grudnia 2018 r. i obecnie procedowany jest proces legislacyjny.

Planowane zmiany prawne

Otóż z uwagi na to, że ustawa z dnia 22 listopada 2018 r.1 wprowadziła zmiany w organizacji kształcenia zawodowego oraz w delegacji ustawowej zawartej w art. 111 ustawy Prawo oświatowe, powstała konieczność wydania nowego rozporządzenia. Nowy punkt 14 w art. 111 ustawy Prawo oświatowe otrzymał teraz następujące brzmienie: „organizację tygodnia pracy szkoły, z uwzględnieniem kształcenia w formie dziennej, stacjonarnej lub zaocznej, w tym przypadki, w których kształcenie w formie dziennej może odbywać się przez 6 dni w tygodniu”. W związku z tą zmianą w projekcie rozporządzenia wprowadza się nowe brzmienie § 20. Nowy zapis precyzuje pojęcie współczynnika zmianowości oraz zasady podejmowania decyzji w tej sprawie przez dyrektora szkoły. Zgodnie z tą regulacją dyrektorzy pozostałych szkół mogą decydować o organizacji tygodnia pracy we własnym zakresie. Warunkiem koniecznym jest uzyskanie w tej sprawie opinii rady szkoły i rady pedagogicznej, a w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, organizujących praktyczną naukę zawodu na podstawie umowy z innymi podmiotami – także w porozumieniu z tymi podmiotami. Obowiązkiem dyrektora szkoły jest powiadomienie przed rozpoczęciem ferii letnich organu prowadzącego szkołę, uczniów i ich rodziców o organizacji tygodnia pracy. Nowe brzmienie tego przepisu będzie miało następującą postać2:

• W zależności od warunków pracy szkoły zajęcia dydaktyczno-wychowawcze, z wyjątkiem szkół prowadzących kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej, mogą być realizowane przez pięć lub sześć dni w tygodniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3.
• Szkoły podstawowe, w których współczynnik zmianowości, oznaczający stosunek liczby oddziałów do liczby pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia dydaktyczno-wychowawcze, wynosi co najmniej 2, mogą prowadzić zajęcia przez pięć lub sześć dni w tygodniu przez cały rok szkolny albo stosować – w zależności od pory roku – przemienny system organizacji tygodnia pracy. Decyzje w tych sprawach podejmują dyrektorzy szkół po zasięgnięciu opinii rady szkoły, jeżeli została utworzona, i rady pedagogicznej.
• Dyrektorzy szkół niewymienionych w ust. 2 decydują o organizacji tygodnia pracy we własnym zakresie, po zasięgnięciu opinii rady szkoły, jeżeli została utworzona, i rady pedagogicznej, natomiast w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, organizujących praktyczną naukę zawodu na podstawie umowy z innymi podmiotami – także w porozumieniu z tymi podmiotami. Dyrektorzy szkół powiadamiają przed rozpoczęciem ferii letnich organ prowadzący szkołę, uczniów i ich rodziców o organizacji tygodnia pracy.

Doprecyzowuje się również niejasne zapisy ust. 4 w § 5. Zmiana ta wynika z konieczności doprecyzowania, że przepis dotyczy tylko oddziału szkoły podstawowej i nie dotyczy oddziału przedszkola. Dotychczasowe brzmienie tego przepisu powodowało różne interpretacje adresatów normy (dyrektorów przedszkoli, organy prowadzące). Ponadto w związku z nowym brzmieniem przepisów art. 96 ust. 6 i 7 ustawy Prawo oświatowe3 zrezygnowano w projekcie rozporządzenia z dotychczasowego przepisu ust. 3 w § 13, dopuszczającego w szkole podstawowej specjalnej i oddziale specjalnym zorganizowanym w szkole podstawowej ogólnodostępnej organizacji nauczania w klasach łączonych na wszystkich obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, z zachowaniem zasady niełączenia klas z różnych etapów edukacyjnych. Nowa regulacja zawarta w przepisie art. 96 ust. 6 ustawy Prawo oświatowe rozszerza możliwość organizowania nauczania w klasach łączonych w szkole podstawowej specjalnej i szkole ponadpodstawowej specjalnej, w tym zorganizowanej w podmiocie leczniczym i jednostce pomocy społecznej działającej w szczególnie trudnych warunkach demograficznych lub geograficznych oraz w oddziale specjalnym zorganizowanym w szkole podstawowej ogólnodostępnej i w szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej, w zakresie danego etapu edukacyjnego. Natomiast przepis dodany w art. 96 ust. 7 dopuszcza organizowanie nauczania w klasach łączonych w szkołach ponadpodstawowych zorganizowanych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich działających w szczególnie trudnych warunkach demograficznych. 

Zgodnie z założeniami resortu proponowane zmiany mają wejść życie z dniem 1 września 2019 r., czyli wraz z początkiem nowego roku szkolnego. 

1. Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 30 listopada 2018 r., poz. 2245).
2. § 21 nowego rozporządzenia. 
3. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 24 maja 2018 r., poz. 996 z późn. zm. dokonanymi ustawą z dnia 22 listopada 2018 r.).