Projekt podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz w zawodach

Harmonogram stosowania podstaw programowych

Obecnie podstawę programową określają następujące rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej: z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977 z późn. zm.) oraz z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. z 2012 r., poz. 184 z późn. zm.). Regulacje o terminach stosowania dotychczasowej oraz nowej projektowanej podstawy programowej (która tak jak dotychczas zostanie uregulowana dwoma rozporządzeniami) określają przepisy przejściowe zawarte w art. 273–285 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. i Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 60).

Stosowanie podstawy programowej kształcenia ogólnego przedstawia się następująco:

• w szkołach podstawowych:
  – od roku szkolnego 2017/2018 w klasach I, IV i VII, a w latach następnych również w kolejnych klasach szkoły podstawowej będzie obowiązywała nowa podstawa programowa,
  – w roku szkolnym 2017/2018 w klasach II, III, V i VI oraz w roku szkolnym 2018/2019 w klasach III i VI będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa,
  – od roku szkolnego 2017/2018 będzie obowiązywała tylko nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
• w dotychczasowych gimnazjach − do czasu zakończenia kształcenia (w roku szkolnym 2017/2018 w klasach II i III, w roku szkolnym 2018/2019  w III klasie) będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa;
• w liceach:
  – trzyletnim − stosuje się dotychczasową podstawę programową do zakończenia edukacji 31 sierpnia 2022 r.,
  – czteroletnim − będzie stosowana nowa podstawa programowa, począwszy od roku szkolnego 2019/2020;
• w technikach:
  – czteroletnim – obowiązuje obecna podstawa programowa do zakończenia edukacji 31 sierpnia 2023 r.,
  – pięcioletnim − będzie stosowana nowa podstawa programowa, począwszy od roku szkolnego 2019/2020;
• w branżowej szkole I stopnia:
  – od roku szkolnego 2017/2018 będzie obowiązywała nowa podstawa programowa (od dnia 1 września 2017 r. w I klasie),
  – w klasach dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej prowadzonych w branżowej szkole I stopnia − do czasu zakończenia kształcenia (w roku szkolnym 2017/2018 w klasach II i III, w roku szkolnym 2018/2019 w III klasie) będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa;
• w szkole specjalnej przysposabiającej do pracy – od roku szkolnego 2017/2018 będzie obowiązywała nowa podstawa programowa;
• w branżowej szkole II stopnia − począwszy od roku szkolnego 2020/2021, będzie obowiązywała nowa podstawa programowa;
• w szkole policealnej:
  – od roku szkolnego 2017/2018 w semestrach I szkoły policealnej, a w latach następnych również w kolejnych semestrach tej szkoły będzie obowiązywała nowa podstawa programowa,
  – w roku szkolnym 2017/2018 w semestrach II–V szkoły policealnej oraz w roku szkolnym 2018/2019 w semestrach IV i V szkoły policealnej będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa.

Z uwagi na odległy termin wdrożenia nowej podstawy programowej w zakresie kształcenia ogólnego w czteroletnich liceach, pięcioletnich technikach i szkole branżowej II stopnia aktualny projekt rozporządzenia MEN nie dotyczy tych szkół (//legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12 293 659/katalog/12 403 175#12 403 175).

Natomiast stosowanie podstawy programowej kształcenia w zawodach przedstawia się następująco:

• od roku szkolnego 2017/2018 (a w latach następnych również w kolejnych klasach lub semestrach) w klasach I branżowej szkoły I stopnia, klasach I dotychczasowego czteroletniego technikum oraz semestrach I szkoły policealnej – będzie obowiązywała nowa podstawa programowa,
• w roku szkolnym 2017/2018 w klasach II–IV dotychczasowego czteroletniego technikum i w semestrach II–V szkoły policealnej, w roku szkolnym 2018/2019 w klasach III i IV dotychczasowego czteroletniego technikum i w semestrach IV i V szkoły policealnej oraz w roku szkolnym 2019/2020 w klasach IV dotychczasowego czteroletniego technikum – będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa,
• w klasach dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej prowadzonych w branżowej szkole I stopnia − do czasu zakończenia kształcenia (w roku szkolnym 2017/2018 w klasach II i III, w roku szkolnym 2018/2019 w III klasie) będzie obowiązywała dotychczasowa podstawa programowa,
• od roku szkolnego 2019/2020 w pięcioletnim technikum oraz od roku szkolnego 2020/2021 w branżowej szkole II stopnia – będzie stosowana nowa podstawa programowa.

Najistotniejsze założenia nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego

W uzasadnieniu obszernego projektu rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej zaakcentowano najważniejsze zmiany:

• treści nauczania mają być powtarzane i utrwalane na kolejnych etapach edukacji;
• wzmocnione zostaną zadania wychowawczo-profilaktyczne jednostki oświatowej, a także poszerzona edukacja dla bezpieczeństwa, w tym z zakresu ratownictwa medycznego;
• położony zostanie nacisk na korelację nauczania w ramach przedmiotów humanistycznych oraz przyrodniczych i ścisłych;
• systematyczna nauka języków obcych w szkołach ma trwać nieprzerwanie w odniesieniu do pierwszego języka 12 (13) lat oraz drugiego 6 (7) lat, zaś od VII klasy szkoły podstawowej uczniowie będą mogli uczyć się dwujęzycznie w odrębnych oddziałach dwujęzycznych;
• w ramach różnych przedmiotów będą uwzględniane wiadomości z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych, a począwszy od edukacji wczesnoszkolnej – także nauka programowania;
• nauczyciele będą mogli realizować podstawę programową przez organizowanie pracy zespołowej uczniów, a także prowadzenie projektów edukacyjnych indywidualnych i zespołowych;
• dzieciom kończącym wychowanie przedszkolne stawia się do osiągnięcia cele z czterech obszarów rozwoju: fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego;
• w podstawie programowej dla ośmioletniej szkoły podstawowej zostanie wyodrębniona część wstępna, określająca główne cele kształcenia, kluczowe kompetencje rozwijane u uczniów (m.in. czytelnicze), najważniejsze działania w poszczególnych obszarach edukacyjnych oraz dla poszczególnych przedmiotów; będzie obowiązywał podział na dwa etapy: edukację wczesnoszkolną (w klasach I–III) i drugi etap edukacji w klasach IV–VIII;
• uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkole podstawowej będą obowiązywały nowe nazwy przedmiotów: funkcjonowanie osobiste i społeczne, zajęcia rozwijające kreatywność, zajęcia rozwijające komunikowanie się; zrezygnowano natomiast z przedmiotów: funkcjonowanie w środowisku, muzyka z rytmiką, plastyka, technika;
• dla uczniów szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy powielono obecną podstawę programową poszerzoną o nowy przedmiot: zajęcia komunikowania się. 

Natomiast bez zmian ma pozostać zakres celów i treści nauczania w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, a także dla branżowej szkoły I stopnia (w porównaniu z dotychczasową podstawą programową obowiązującą w szkole zasadniczej).

Główne założenia nowej podstawy programowej kształcenia w zawodach

Docelowo podstawa programowa będzie obowiązywała w szkołach publicznych, niepublicznych z uprawnieniami szkoły publicznej oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych – w szkołach branżowych 
I i II stopnia, technikach i szkołach policealnych.

Od nowego roku szkolnego branżowe szkoły I stopnia będą kształciły uczniów w zawodach jednokwalifikacyjnych, a niektóre z nich będą miały kwalifikację wspólną z zawodem nauczanym na poziomie technika, co w przyszłości pozwoli kontynuować naukę w szkole branżowej II stopnia w zawodach mających wyodrębnione maksymalnie dwie kwalifikacje. Potrzeba wydania nowego rozporządzenia wynika m.in. z nauczania w zasadniczych szkołach zawodowych w zawodach, w których wyodrębniono więcej niż jedną kwalifikację, oraz w zawodach na poziomie technika, w których wyodrębniono więcej niż dwie kwalifikacje, a także z nowej klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

W uzasadnieniu projektu rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach do najważniejszych zmian MEN zalicza:

• wprowadzenie oznaczeń – kodów określających elementy składowe podstawy programowej (obszary kształcenia, efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, wspólne dla zawodów w poszczególnych obszarach kształcenia oraz właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w poszczególnych zawodach);
• wyodrębnienie 8 obszarów kształcenia, do których zostaną zaliczone zawody o wspólnych efektach kształcenia w szkołach poszczególnych typów: administracyjno-usługowy, budowlany, elektryczno-elektroniczny, mechaniczny i górniczo-hutniczy, rolniczo-leśny z ochroną środowiska, turystyczno-gastronomiczny, medyczno-społeczny, artystyczny; obszary te zostaną oznaczone skrótami literowymi AU, BD, EE, MG, RL, TG, MS, ST;
• podział podstawy programowej na 3 części oraz tabelę, obejmujące:
  – cele i zadania kształcenia zawodowego oraz wykaz kwalifikacji,
  – zestawienie tabelaryczne zawierające wykaz kwalifikacji oraz ich powiązania z zawodami i efektami kształcenia uporządkowane narastająco według oznaczeń kwalifikacji w ramach danego obszaru kształcenia,
  – efekty kształcenia wspólne dla zawodów z kodami: BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy, PDG – podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej, JOZ – język obcy ukierunkowany zawodowo, KPS – kompetencje personalne i społeczne, OMZ – organizacja pracy małych zespołów (tylko na poziomie technika), a także efekty kształcenia wspólne dla zawodów w poszczególnych obszarach kształcenia wraz z kodami: skrót PKZ + w nawiasie wielkie litery przyporządkowane do obszaru kształcenia i małe litery o charakterze porządkowym odróżniające przyporządkowanie poszczególnych PKZ w obszarach kształcenia, np. PKZ(AU.a),
  – opis kształcenia w poszczególnych zawodach wraz z kodami − wielkimi literami wskazującymi na przyporządkowanie do obszaru kształcenia oraz liczbą o charakterze porządkowym, np. BD.22.

W związku z obowiązywaniem nowych podstaw programowych (począwszy od dnia 1 września 2017 r.), na ich ostateczną treść będą musieli zwrócić szczególną uwagę dyrektorzy przedszkoli, szkół podstawowych, szkół specjalnych przysposabiających do pracy oraz szkół branżowych I stopnia i policealnych.