Dokument ten zawiera wytyczne dotyczące edukacji prozdrowotnej. Liczne badania dowodzą, że większość ludzi, niezależnie od wieku, unika aktywności fizycznej. Lekarze biją na alarm, informując o pandemii otyłości wśród społeczeństwa. Wychodząc naprzeciw wymaganiom i oczekiwaniom, warto zadbać o to, aby szkoła promowała postawy prozdrowotne i kształtowała wśród uczniów prawidłowe nawyki żywieniowe i motywowała do uprawiania sportu. Niemal idealnym sposobem na realizację tego działania jest tworzenie szkolnej polityki na rzecz zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. Należy pamiętać, że odpowiednia dieta wpływa na rozwój i funkcjonowanie ucznia, również aktywność fizyczna jest kluczowym elementem gwarantującym usprawnienie umiejętności umysłowych. Aktywność fizyczna ma wpływ na wiele aspektów funkcjonowania dziecka, w tym na: kształtowanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, przygotowanie do pisania, rozwijanie zmysłu równowagi, zdolności sportowych, nabywanie umiejętności czytania. Najnowsze wyniki badań przedstawione przez Instytut Matki i Dziecka wskazują, że aktualnie obserwuje się zahamowanie narastania częstości otyłości wśród młodzieży w Polsce i niewielki spadek występowania tej choroby. Według ostatnich badań HBSC nadwaga i otyłość występowały u 14,8% ankietowanych uczniów, poprzednie badania wskazywały wartość 17%. Warto podkreślić, że utrzymuje się tendencja spadku aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży − ponad 3/4 populacji młodzieży w wieku 11−15 lat wciąż zbyt rzadko uprawia sport. Dlatego należy dołożyć starań, aby utrzymać korzystny wynik braku narastania nadwagi i otyłości oraz wszelkimi sposobami propagować zajęcia ruchowe.
Etapy tworzenia szkolnej polityki na rzecz zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej
1 KROK
Organizacja
Są to czynności przygotowawcze polegające na wyznaczeniu osoby koordynującej działania prozdrowotne. Koordynator informuje wszystkich członków społeczności szkolnej o procesie tworzenia i wdrażania polityki, podejmując kolejne wstępne czynności:
- Diagnoza – Rzetelnie opracowane wnioski z rozpoznania potrzeb środowiska szkolnego są podstawą realnej polityki. Warto do tego działania zaangażować większą liczbę osób tworzących zespół, ponieważ grupą badawczą są wszyscy członkowie społeczności szkolnej (pracownicy, uczniowie, rodzice).
- Cele − Warto uświadomić wszystkim członkom społeczności szkolnej korzyści wynikające z propagowania postaw prozdrowotnych i wartości płynące z prowadzenia zdrowego stylu życia:
• ciągłe podnoszenie motywacji wszystkich członków społeczności szkolnej,
• poprawa funkcjonowania dzięki stosowaniu zbilansowanej diety i uprawiania sportu,
• poprawa wyników w zakresie uczenia i nauczania,
• poprawa atmosfery panującej w placówce dzięki usprawnieniu komunikacji szkolnej i wspólnie podejmowanym działaniom. - Analiza dotychczasowych działań podejmowanych na rzecz zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej. Poniższa tabela obrazuje kryteria i wskaźniki dotyczące działalności prozdrowotnej szkoły, które można wykorzystać na późniejszych etapach działań.
Wskaźniki dla szkoły propagującej zdrowe żywienie i aktywność fizyczną
| Kryterium | Wskaźnik | |
|---|---|---|
| Cała szkoła | Szkolna polityka na rzecz zdrowego żywienia i aktywności fizycznej jest zgodna z krajowymi i lokalnymi dokumentami |
|
| Rodzaj dostępnych w szkole produktów spożywczych i napojów |
|
|
| Warunki organizacyjne szkoły, kultura szkolna |
|
|
| Doskonalenie umiejętności i nabywanie wiedzy dotyczącej zdrowego stylu życia przez pracowników szkoły |
|
|
| Uczestnictwo w planowaniu i realizowaniu działań |
Uczniowie współtworzą politykę na rzecz zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej |
|
| Rodzice |
|
|
| Autorytety lokalne, specjaliści |
|
|
| Organizacje oraz specjaliści z zakresu żywienia, zdrowia, organizacje sportowe itp. |
|
|
2 KROK
Projekt
Zespół roboczy po rozpoznaniu konkretnych potrzeb środowiska oraz analizie zasobów (baza lokalowa, środki finansowe, wyposażenie itp.) opracowuje dokument zawierający opis potrzeb, problemów, priorytetów szkoły, dostępnych zasobów ludzkich i finansowych, zadań, obowiązków powierzonych konkretnym osobom. Kluczowym elementem dokumentu jest plan działań. W opracowanie projektu powinni włączyć się przedstawiciele następujących grup: dyrekcja szkoły, rodzice, uczniowie, nauczyciele, pracownicy szkoły, pielęgniarka szkolna, przedstawiciele społeczności lokalnej, intendent. Skład grupy roboczej ustala się stosownie do potrzeb. Warto pamiętać, że podczas tworzenia polityki należy przeprowadzić konsultacje i zebrać informacje zwrotne. Można zaprosić wszystkich członków społeczności szkolnej i odczytać założenia projektu lub zamieścić dokument na stronie internetowej wraz z adresem e-mail, na który można zgłaszać uwagi, sugestie i spostrzeżenia. Analiza wyrażonych opinii pozwoli na ewentualną modyfikację polityki.
3 KROK
Wdrożenie
Ostateczna wersja dokumentu opisującego politykę powinna zostać ogłoszona wśród wszystkich członków społeczności szkolnej. Należy pamiętać, że dokument jest związany z procesem promowania wartości prozdrowotnych, zatem należy go wciąż doskonalić, rozwijać, modyfikować, rozbudowywać. Strategia powinna zawierać szczegółowy plan, harmonogram i czynności do wykonania przy realizacji celów polityki. Realizacja polityki powinna wzbogacać (a nie zakłócać) bieżące funkcjonowanie szkoły. Plan powinien być realizowany we współpracy z rodzicami i partnerami ze społeczności lokalnej. Warto pamiętać o formułowaniu jasnych i zrozumiałych zasad wymiany informacji.
Odpowiednia dieta wpływa na rozwój i funkcjonowanie ucznia, również aktywność fizyczna jest kluczowym elementem gwarantujàcym usprawnienie umiejętności umysłowych. Aktywność fizyczna ma wpływ na wiele aspektów funkcjonowania dziecka, w tym na: kształtowanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, przygotowanie do pisania, rozwijanie
zmysłu równowagi, zdolności sportowych, nabywanie umiejetności czytania.
4 KROK
Monitorowanie i ewaluacja
Kontrola i ocena jest integralną częścią wdrażania polityki; pozwala określić wyniki prowadzonych działań. Monitorowanie odbywa się systematycznie, natomiast ewaluacja jest przeprowadzana raz na jakiś czas (trzeba określić częstotliwość tego działania). Zebrane w wyniku kontroli informacje pozwolą na korygowanie i modyfikowanie dokumentu w zależności od potrzeb społeczności szkolnej.
Literatura:
1. Simovska V., Narzędzie dla szkół HEPS, ORE, Warszawa 2010.
2. Materiały promocyjne projektu pilotażowego HEPS.
3. Young I., Jak wspierać rozwój i zdrowie młodzieży, ORE, Warszawa 2011.
4. Puchalski K., Korzeniowska E., Struktura, strategie i metodologia programu promocji zdrowia psychicznego nauczycieli, w: Pyżalski J., Merecz D.(red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem, Impuls, Kraków 2010.
5. Szymańska J., Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w szkole, ORE Warszawa 2012.
