Nowe formy wspomagania

Zgodnie z wymienionymi aktami prawnymi, instytucje wspomagające szkołę to:

• poradnie psychologiczno-pedagogiczne – pomoc w zakresie diagnozowania potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży, udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych,
• biblioteki pedagogiczne – pomoc w realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w tym w wykorzystywaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej, wspieranie bibliotek szkolnych, w tym w zakresie organizacji i zarządzania biblioteką szkolną
• placówki doskonalenia nauczycieli – wspomaganie w zakresie organizacji kształcenia ogólnego i zawodowego, a także organizacji pracy szkoły oraz zarządzania.

Od 2013 r. prowadzony był program pilotażowy w zakresie wspierania szkół i nauczycieli, nad którym pieczę sprawował Ośrodek Rozwoju Edukacji. Na podstawie wniosków z obserwacji działań podejmowanych w ramach tego przedsięwzięcia ORE opracowało standardy, wzorce, plany i procedury, z których elementy zostały wykorzystane w poniższym artykule. 
Założenia zgodne z koncepcją ORE:

• Wspomaganie jest adresowane do przedszkola, szkoły i placówki, nie zaś wyłącznie do poszczególnych osób lub grup, takich jak: dyrektor czy nauczyciele, co oznacza, że poprzez doskonalenie nauczycieli, poradnictwo psychologiczno-pedagogiczne oraz system informacji pedagogicznej zapewniany przez biblioteki pedagogiczne całościowo oddziałuje się na przedszkole, szkołę i placówkę. Wspomaganie rozumiane jest jako złożony, wieloaspektowy system (organizacja). 
• Wspomaganie pomaga szkole w rozwiązywaniu problemów, a co za tym idzie – nie wyręcza jej ani nie narzuca rozwiązań. Oznacza to, że placówki systemu wspomagania muszą uwzględniać podmiotową, autonomiczną rolę szkoły lub placówki. Podstawą wspomagania jest ścisła współpraca przy organizowaniu i realizacji działań wspierających pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w proces wspomagania.
• Wspomaganie wynika z analizy indywidualnej sytuacji szkoły i odpowiada na jej specyficzne potrzeby. Punktem wyjścia wszelkich działań adresowanych do nauczycieli danej szkoły powinna być rzetelna, angażująca społeczność szkolną diagnoza potrzeb przeprowadzona przez dyrektora przedszkola, szkoły bądź placówki. 
• Wspomaganie jest procesem, czyli odchodzeniem od pojedynczych, incydentalnych form pomocy na rzecz długofalowych działań, które polegają na wspieraniu szkoły w diagnozie potrzeb, planowaniu działań, wprowadzaniu zmiany, aż po wspólną ocenę efektów i opracowywaniu wniosków do dalszej pracy. 
• Ponadto w procesie wspomagania powinno się uwzględniać efekty kształcenia, w szczególności wyniki ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej szkoły lub placówki oraz wyniki sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych, a także dostosowywać działania do kierunków polityki oświatowej państwa i wprowadzanych zmian w systemie oświaty.

Warto podkreślić, że wspomaganie oparte jest na następujących metodach: coaching, mentoring, szkolenia, doradztwo, moderowanie i facylitowanie, superwizja. 

Wspomaganie krok po kroku

Diagnoza – to pierwszy etap procesu wspomagania. Prowadzi ją specjalista ds. wspomagania, który we współpracy z dyrektorem i nauczycielami analizuje szczegółowo potrzeby danej placówki. W tym celu wykorzystuje się dokumentację, wyniki ewaluacji, jak również przeprowadza się badania. Ważne na tym etapie jest zarówno zaangażowanie specjalisty, jak i wszystkich członków społeczności szkolnej. Rezultatem diagnozy jest wybór obszaru oraz działań, które będą realizowane w szkole czy przedszkolu.

Planowanie działań – dotyczy działań, których celem jest podniesienie jakości pracy szkoły; dokonywane jest na podstawie aktualnej sytuacji i polega na wytyczeniu celów i sposobów realizacji działań. Duże znaczenie na tym etapie ma projektowanie form doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz wdrażanie do praktyki szkolnej nabytych przez nich umiejętności i wypracowanych rozwiązań. Dobrze przygotowany plan pozwala skutecznie wprowadzić zmiany w obszarach wynikających z diagnozy pracy szkoły.

Realizacja działań – to decydujący etap, bowiem dzięki niemu zachodzi najważniejsza zmiana. Działania podejmowane w tym obszarze przez nauczycieli mają na celu nabywanie wiedzy i umiejętności oraz wypracowywanie nowych rozwiązań i wdrożenie ich w pracy. Istotną rolę na tym etapie odgrywa specjalista ds. wspomagania, który może zaprosić do współpracy ekspertów z zewnętrznych instytucji. 

Podsumowanie i ewaluacja wspomagania – to nieodłączny etap wspomagania. Polega na podsumowaniu przez specjalistę przeprowadzonych działań. Zadaniem dyrektora i nauczycieli na tym etapie jest ocena przebiegu procesu wspomagania i jego efektów. Zaleca się, aby łączyć 
ewaluację wynikającą ze wspomagania z ewaluacją wewnętrzną pracy szkoły. 
Wspomaganie szkoły jest zatem wielką szansą dla rozwoju placówki. Osoba, której zlecono zadania w zakresie koordynacji procesu wspomagania szkoły, powinna posiadać cechy predysponujące ją do tej roli.
Dyrektor, jako osoba odpowiedzialna za jakość pracy placówki, jest inicjatorem procesu wspomagania. Organizuje on ten proces, powołując odpowiedni zespół, jednocześnie motywując wszystkich nauczycieli do aktywnego działania na rzecz wspomagania. Zadaniem dyrektora jest również monitorowanie wszelkich działań, zapewnienie odpowiednich warunków do ich realizacji oraz wdrażanie nowych rozwiązań. Efektem końcowym jest upowszechnianie rezultatów oraz ocena prowadzonych działań rozwojowych.
 

Polecana literatura:

1. Domaradzka-Grochowalska Z., Wspomaganie szkół i przedszkoli – coaching, mentoring i inne formy pracy, ORE, Warszawa 2015.
2. Hajdukiewicz M., Jak wspomagać pracę szkoły? Poradnik dla pracowników instytucji systemu wspomagania, ORE, Warszawa 2015.
Zeszyt 1. Założenia nowego systemu doskonalenia nauczycieli.
Zeszyt 2. Diagnoza pracy szkoły.
Zeszyt 3. Planowanie działań.
Zeszyt 4. Realizacja i podsumowanie działań.
3. Kocurek M., Sołtysińska I., Świeży M., Wachna-Sosin I., Przewodnik metodyczny dla koordynatorów sieci współpracy i samokształcenia, ORE, Warszawa 2015.
4. Poleszak W., Rola rodziców w nowym modelu wspomagania szkół, ORE, Warszawa 2015.
5. www.doskonaleniewsieci.pl
6. Hajdukiewicz M., Wysocka J. (red.), Nauczyciel w szkole uczącej się. Informacje o nowym systemie wspomagania, ORE, Warszawa 2015.
7. Kula B., Krawczyk B., Kordziński J., Pulwarska V., Jak samorząd może wspierać szkoły? Informacje o nowym systemie wspomagania pracy szkół, ORE, Warszawa 2015.