„Rodzice w szkole nie są u siebie, szkoła nawet w znikomej części nie należy do nich, choć pracują na jej rzecz, utrzymują ją i na co dzień przyczyniają się do jej dobra”1.
Dlaczego zatem nie stworzyć miejsca, w którym rodzice będą czuli się jak pełnoprawni członkowie szkolnej społeczności. Wzajemne zaufanie, poważne traktowanie się, pomimo różnych uprawnień partnerów (rodziców i nauczycieli), mają fundamentalne znaczenie dla życia szkoły. Partnerstwo prowadzi do dialogu, czyli wzajemnego słuchania się, co z kolei wpływa na odpowiedni poziom podejmowania decyzji i działań.
Mimo, że partnerstwo jest jednym z trudniejszych do wypracowania obszarów w szkole, warto podjąć próbę i wysiłek z tym związany, ponieważ korzyści płynące z partnerstwa mogą być ogromne.
Doskonałym sposobem na zaplanowanie i wdrożenie idei partnerstwa jest koncepcja Joyce L. Epstein (doktor socjologii na Uniwersytecie John Hopkins, Baltimore, USA) – dyrektor centrum zajmującego się partnerstwem rodziny, szkoły i środowiska (Center on School, Family and Community Partnerships). Autorka zainteresowała się tym obszarem badawczym, twierdząc, że rodzina jest bardzo ważna, dlatego szkoła powinna pomóc jej w realizowaniu kwestii, które są ważne w osiąganiu sukcesów i pozytywnej postawy wobec szkoły. Koncepcja Joyce Epstein oparta jest na założeniu, że relacje rodzina – szkoła – środowisko są niezwykle istotne i pomocne w osiągnięciu szkolnego sukcesu. Warto pamiętać o tym, że rodzice są najważniejszymi osobami w życiu dziecka, które w naturalny sposób stara się realizować ich oczekiwania. Joyce L. Epstein wykorzystała matematyczny diagram Venne’a dotyczący relacji pomiędzy zbiorami do stworzenia modelu ukazującego zachodzące na siebie sfery wpływów rodziców i szkoły. Proces ten zachodzi w czasie wszelkich przejawów komunikacji oraz współdziałania i przynosi wiele korzyści zarówno w zakresie edukacji, jak i rozwoju społecznego. Im więcej jest takich zgodnych działań, tym strefy zachodzą na siebie coraz bardziej, aż stają się nierozerwalne. W centrum tych działań znajduje się dziecko, motywując tym samym rodziców, nauczycieli i środowisko do współpracy na rzecz jego szeroko rozumianego dobra. Tak więc dziecko jest nie tylko uczestnikiem powstałego partnerstwa, ale również jego beneficjentem.
Koncepcja Joyce Epstein wyróżnia sześć typów partnerskiego współdziałania rodziny, szkoły i społeczności lokalnej (przedstawione ujęcie tabelaryczne można wykorzystać w trakcie tworzenia planu współpracy z rodzicami)2.
Niezwykle istotnym elementem jest również budowanie atmosfery przyjaznej rodzicom, tak aby poczuli, że są w szkole osobami pożądanymi, partnerami. Najlepszym sposobem na realizację tego działania jest stworzenie specjalnego, odpowiedniego miejsca dla rodziców (pokój, sala).
Chcąc tworzyć odpowiednie relacje z rodzicami, warto zapoznać się z wytycznymi opracowanymi przez Irenę Dzierzgowską zawartymi w Kodeksie szkoły przyjaznej rodzicom, które powinny stać się naszym mottem3:
- Rodzice z ufnością oddają szkole swój największy skarb. My – dyrekcja, nauczyciele i cały personel szkoły – wyrażamy wolę współpracy z rodzicami, tak aby wspólnie tworzyć najlepsze warunki rozwoju dzieci.
- Będziemy starali się poznać oczekiwania rodziców. Są one dla nas wskazówką, jak organizować pracę naszej szkoły. Zadowolenie rodziców jest miarą jakości naszej pracy.
- Będziemy uważnie słuchali informacji rodziców o potrzebach ich dzieci i o warunkach, które najlepiej będą sprzyjały rozwojowi naszych uczniów.
- Rodzice są pierwszymi wychowawcami swoich dzieci. Będziemy się starali realizować program wychowawczy zgodny z wartościami uznawanymi w rodzinach naszych uczniów i akceptowany przez rodziców.
- W trakcie pracy lepiej poznajemy naszych uczniów. Będziemy rzetelnie i obiektywnie informować rodziców o postępach dzieci. Będziemy przekazywali rodzicom informacje o sukcesach ich dzieci. Nie ukrywamy żadnych problemów, omawiamy je z rodzicami po to, aby wspólnie lepiej je rozwiązywać.
- Będziemy uprzejmi, życzliwi i delikatni. Wiemy, jak rodzice głęboko przeżywają zarówno sukcesy, jak i porażki swych dzieci.
- Widzimy bardzo wiele miejsca dla współpracy z rodzicami. Chcemy, aby rodzice dobrze się czuli w szkole, znaleźli tu swoje miejsce, tworzyli grupę ludzi, którzy mają podobne problemy i mogą się wzajemnie wspierać.
- Rodzice mają prawo wypowiadania opinii na temat wszystkich spraw dotyczących ich dzieci. Uwagi rodziców staną się dla nas wskazówką do stałej poprawy jakości naszej pracy.
- Rodzice powinni znać i rozumieć program nauczania. Ich pomoc w nauce szkolnej i w odrabianiu pracy domowej przyczynia się do lepszych efektów uzyskiwanych przez dzieci.
- Rodzice i nauczyciele mają wspólny cel: tworzenie warunków do jak najlepszego rozwoju uczniów. Współpraca jest warunkiem i drogą do sukcesu dzieci.
| Typ współdziałania | Charakterystyka |
| Rodzicielstwo | Polega na tworzeniu domowego środowiska wspierającego uczące się dzieci. Ma na celu zmiany w warunkach domowych, dzięki którym możliwe będzie wspieranie edukacji dziecka. Do tego typu działań zalicza się: kursy, warsztaty, grupy wsparcia, kasety wideo, konsultacje dla rodziców prezentujące możliwości wspierania rozwoju dziecka. Ważnym aspektem jest również realizacja programów wspierania rodziny w zakresie ochrony zdrowia, odżywiania, informacja o szkołach i możliwościach dziecka stojącego u progu kolejnego poziomu edukacji szkolnej. W realizacji tych działań mogą pomóc:
|
| Komunikacja |
Opiera się na poszukiwaniu efektywnego komunikowania się między szkołą a domem w zakresie programu szkoły i postępów w rozwoju dzieci. Jako formy realizacji można wprowadzić: indywidualne spotkania z rodzicami, których inicjatorem jest nauczyciel niezrażający się niepowodzeniami, cotygodniowe lub comiesięczne informacje pisemne o postępach dziecka i ustaleniach podejmowanych po konsultacji z nauczycielem, pełne informacje na temat oferty szkoły, polityki edukacyjnej, programu, perspektyw rozwoju, dzienniki elektroniczne, podanie do wiadomości rodziców adresu e-mail nauczyciela lub numeru telefonu, spotkania klasowe (rodzice i nauczyciel) mające mniej formalny od zebrań charakter |
| Wolontariat |
Chodzi tu o organizowanie pomocy i wsparcia ze strony rodziców. Można realizować wolontariat poprzez: dyżury rodziców podczas wyjść, wycieczek, pomoc w pracach administracyjnych i w obsłudze szkoły, rodzicielskie patrole ukierunkowane na bezpieczeństwo dzieci, praktyczny udział w wykonywaniu pomocy dydaktycznych itp. Warto pamiętać o tym, aby nie narzucać rodzicom tej formy wsparcia, a jedynie zaznaczyć, że taka pomoc jest niezwykle ważna i ma wpływ na integrację środowiska szkolnego oraz jego prawidłowe funkcjonowanie |
| Nauka domowa | Chodzi o dostarczanie rodzicom informacji i pomysłów dotyczących pomagania dzieciom w pracy domowej, tj.: pełna informacja o wymaganych umiejętnościach i wiadomościach dziecka (standardy edukacyjne), informowanie o przyjętym w szkole znaczeniu pracy domowej, o sposobach monitorowania pracy szkolnej i dyskutowania na jej temat w domu, informacja o sposobach pomagania uczniom w świetle uzyskanych ocen, informacja o planowanych pracach domowych, np. zaplanowanie czytania lektury w perspektywie omawiania jej w przyszłości, zadania na wakacje (np. dziecko wraz z rodzicami ma obserwować zachowanie zwierzęcia w zoo w swoim mieście), umożliwienie rodzicom udziału w lekcjach i innych formach aktywności szkoły, uczestnictwo rodziców i dzieci w corocznym określaniu indywidualnych celów edukacyjnych oraz w planowaniu dalszej drogi rozwoju ucznia (szkoła wyższego stopnia, praca). W realizacji tego działania mogą pomóc:
|
| Współdecydowanie |
Polega na włączeniu rodziców w podejmowanie decyzji dotyczących życia szkoły i rozwijanie reprezentacji rodziców: tworzenie rad rodziców, stowarzyszeń, ciał doradczych do spraw np. bezpieczeństwa, programu szkoły, różnych komitetów, komisji z udziałem rodziców. Nie ulega wątpliwości, że obecny system prawa oświatowego obowiązujący w Polsce obliguje nas do tego, jednak to od nas zależy, jaki klimat będzie panował podczas spotkań zorganizowanych w celu współdecydowania i jakie w związku z tym odczucia będą towarzyszyły rodzicom. Warto zatem zadbać o właściwą atmosferę oraz podmiotowe traktowanie rodzica jako pełnoprawnego i niezwykle ważnego członka społeczności szkolnej |
| Współpraca ze społecznością lokalną |
Dotyczy rozpoznawania oraz integrowania działań zaradczych i usług świadczonych szkołom, rodzicom i dzieciom przez środowisko lokalne: informacja dla rodziców o lokalnych działaniach dotyczących zdrowia, kultury, rekreacji, opieki społecznej, informacja o działalności społecznej w środowisku lokalnym związanej z realizacją celów edukacyjnych, włączanie rodziny jako współpartnera w działania obywatelskie, samorządowe, kulturalne, gospodarcze, budżetowe, ekologiczne gminy na rzecz rodziny i dziecka, uczestnictwo absolwentów szkół w realizacji programów dla uczniów. Informacje można przekazywać za pośrednictwem strony internetowej, szkolnych mediów społecznościowych, gazetki ściennej lub gazety szkolnej. Realizując to działanie, warto zaprosić do współpracy przedstawicieli lokalnych służb oraz instytucji działających na rzecz dziecka i rodziny |
Warto przeczytać:
- Mazurkiewicz G., Jak budować dobrą szkołę? Potencjał i bariery ewaluacji w oświacie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
- Mendel M., Edukacja społeczna. Partnerstwo rodziny, szkoły i gminy w perspektywie amerykańskiej, Adam Marszałek, Toruń 2001.
- Sakowska J., Szkoła dla rodziców i wychowawców, Warszawa 1999.
- Rogala S., Partnerstwo rodziców i nauczycieli, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1989.
