Zadania dyrektora i nauczycieli związane z nową sytuacją prawną w oświacie w 2020 r.

Należy uświadomić sobie dwie kwestie. Po pierwsze – obecny wirus, zgodnie z opiniami wirusologów, to nie ten sam, z którym mierzyliśmy się w marcu bieżącego roku, a po drugie – nie jesteśmy w stanie przewidzieć ani wszystkich możliwych zdarzeń, jakie mogą nastąpić, ani czasu trwania takiej sytuacji, oraz przedsięwziąć działań zapobiegających wszystkim możliwym nagłym zdarzeniom. 

Niemniej jednak należy podjąć takie działania, a dokładnie – przygotować się do ewentualnych zdarzeń, odpowiednio do obecnego stanu naszej wiedzy¹. Przeanalizujemy zatem kilka możliwych sytuacji i możliwości działań podejmowanych w szkole lub placówce w sytuacji potencjalnego zagrożenia epidemicznego w myśl najnowszych zaleceń Ministerstwa Edukacji Narodowej. Działania te mają dwojaki charakter. Jedne są obligatoryjne, a drugie mają charakter alternatywny – czyli zarówno dyrektor, jak i nauczyciele będą mieli pewną swobodę w wyborze form podejmowanej aktywności. Ale o jednym należy pamiętać – wszelkie działania podejmowane w publicznej szkole lub placówce oświatowej muszą być uzasadnione względami merytorycznymi i praktycznymi oraz posiadać umocowanie prawne (w zakresie prawa zewnętrznego, jak i prawa wewnątrzszkolnego). Szczególnie ważne są regulacje wewnątrzszkolne, gdyż to one uwzględniają indywidualne uwarunkowania i specyfikę konkretnej szkoły czy placówki. Każda szkoła jest wyjątkowa, a ponadto funkcjonuje w niepowtarzalnym środowisku lokalnym, a tego nie uwzględniają żadne zewnętrzne ogólne regulacje prawne.

Z początkiem roku szkolnego 2020/2021 w polskich szkołach kontynuowane jest wdrażanie nowych rozwiązań związanych z wprowadzaniem reformy systemu oświaty. W tym samym czasie rozpoczęło swoje funkcjonowanie sporo nowych wykonawczych aktów prawnych, które wymagają podjęcia określonych i zdecydowanych działań, zwłaszcza w sytuacji zagrożenia epidemicznego. Mamy również cały szereg nowych tekstów jednolitych ważnych aktów prawnych, które w odpowiedni sposób regulują funkcjonowanie systemu oświaty w tak skomplikowanych warunkach sanitarnych.

Z tego też względu obecny czas to doskonały moment na przeanalizowanie aktualnej sytuacji formalnoprawnej w szkole i upewnienie się, czy nie należy wprowadzić niezbędnych korekt, aby dalsza część roku szkolnego przebiegała już bez zakłóceń, pomimo nieprzewidywalnego rozwoju wypadków związanych z COVID-19. W tym zakresie należy przeprowadzić szczegółową kwerendę obowiązującego stanu prawnego w zakresie zarówno prawa ogólnego, jak i prawa wewnątrzszkolnego (tutaj koniecznie trzeba zwrócić uwagę na niezbędne zmiany prawa wewnętrznego, a zwłaszcza obowiązujących aktualnie w szkole procedur i instrukcji). W tym miejscu należy zaznaczyć, że  zapisów prawnych nie wolno interpretować wybiórczo lub pojedynczo, gdyż wówczas można popełnić poważne błędy.

Zadania do wykonania w październiku

Jednym z ważniejszych działań dyrektora szkoły w tym miesiącu powinno być przeanalizowanie podejmowanych dotychczas działań związanych z bieżącym funkcjonowaniem szkoły, zwłaszcza w okresie zawieszenia tradycyjnego funkcjonowania, ale w odniesieniu do osiągniętych w minionym roku szkolnym wyników nauczania. W tym celu wyniki klasyfikacji w ostatnich klasach należy zestawić z wynikami egzaminów zewnętrznych. Dopiero taka analiza pozwoli na ocenę efektywności pracy dydaktycznej prowadzonej w okresie od marca do czerwca 2020 roku. Należy zauważyć, że zarządzanie jest działaniem wielopłaszczyznowym, a dodatkowo w przypadku kierowania tak złożoną organizacją jak szkoła publiczna jest procesem wyjątkowo uzależnionym od wielu nieustannie i dynamicznie zmieniających się czynników (chociażby aktów prawnych stanowiących podstawę do realizacji podstawowych zadań szkoły, w tym w warunkach rygoru sanitarnego), których siła oddziaływania na organizację jest również bardzo zróżnicowana. 

Nowe regulacje prawne

W aktualnej sytuacji prawnej oświaty wpływ na działania podejmowane w szkole mają m.in. takie podstawowe regulacje prawne, jak: ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Dz. U. z dnia 15 listopada 2019 r., poz. 2215, t.j. z dnia 7 maja 2020 r., ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz. U. z dnia 22 maja 2020 r., poz. 910, t.j. z dnia 21 maja 2020 r., ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. z dnia
31 lipca 2020 r., poz. 1327, t.j. z dnia 8 czerwca 2020 r., ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Dz. U. z dnia 7 marca 2020 r., poz. 374, ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz. U. z dnia 31 marca 2020 r., poz. 567, ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z dnia 31 marca 2020 r., poz. 568, rozporządzenie MEN z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz. U. z dnia 13 sierpnia 2020 r., poz. 1389, rozporządzenie MEN z dnia 12 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz. U. z dnia 14 sierpnia 2020 r., poz. 1394, rozporządzenie MEN z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, Dz. U. z dnia 17 września 2020 r., poz. 1604, t.j. z dnia 4 września 2020 r., rozporządzenie MEN z dnia 12 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, Dz. U. z dnia 13 sierpnia 2020 r., poz. 1386, rozporządzenie MEN z dnia 4 września 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz. U. z dnia 7 września 2020 r., poz. 1539, rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r.w sprawie nadzoru pedagogicznego, Dz. U. z dnia 8 września 2020 r., poz. 1551, t.j. z dnia 14 sierpnia 2020 r.

Obecnie Minister Edukacji Narodowej posiada uprawnienia, aby w przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu dzieci i młodzieży, w drodze rozporządzenia, czasowo ograniczyć lub czasowo zawiesić funkcjonowanie placówek oświatowych na obszarze kraju lub jego części, uwzględniając stopień zagrożenia w danym rejonie. W takim przypadku minister może wyłączyć stosowanie niektórych przepisów zarówno ustawy Prawo oświatowe, jak i ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o finansowaniu zadań oświatowych w odniesieniu do wszystkich lub niektórych placówek oświaty, a także wprowadzić odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek. W związku z powyższym w regulacjach oświatowych zapisano, że w roku szkolnym 2020/2021 można ograniczyć w całości lub w części funkcjonowanie publicznych i niepublicznych placówek oświaty, w których wszystkie lub poszczególne zajęcia zostały zawieszone na podstawie przepisów wydanych w oparciu odpowiednio o art. 95a ustawy o systemie oświaty oraz art. 47 ust. 3 pkt 1 ustawy Prawo oświatowe w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Takie ograniczenie może być wprowadzone na czas, na jaki zostały zawieszone odpowiednio wszystkie lub poszczególne zajęcia. Niemniej jednak tego rodzaju sytuacja nie oznacza, że szkoła przestaje funkcjonować (jak to miało miejsce w marcu). Zawieszone zajęcia muszą być realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 30c ustawy Prawo oświatowe. Jednak w przypadku gdy zawieszone zajęcia nie będą mogły być realizowane w powyższy sposób, dyrektor ustali inny sposób realizowania takich zajęć. 

W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek oświatowych w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 to dyrektor szkoły odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki, w tym zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zadań. A to oznacza, że podejmuje następujące działania:

• Ustala, czy uczniowie i nauczyciele mają dostęp do infrastruktury informatycznej, oprogramowania i internetu, umożliwiających interakcję między uczniami a nauczycielami prowadzącymi zajęcia. Oznacza to, że dyrektor szkoły powinien dokonać analizy całej szkolnej infrastruktury informatycznej, w tym szybkości łącza internetowego i jego dostępu nie tylko dla nauczycieli, ale i uczniów – w przypadku uczniów należy dołożyć starań, aby (gdy zajdzie taka potrzeba) zostali doposażeni w niezbędny sprzęt z odpowiednim oprogramowaniem pozwalającym na uczestnictwo w zajęciach realizowanych w formule zdalnego nauczania.
• Ustala, we współpracy z nauczycielami, technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji zajęć. Oznacza to, że należy dokonać wyboru odpowiedniej platformy edukacyjnej pozwalającej na realizację zdalnego nauczania i to w różnej formule, oraz właściwych narzędzi pozwalających prowadzić zajęcia zdalne na tej wybranej platformie edukacyjnej.
  Określa zasady bezpiecznego uczestnictwa w zajęciach w odniesieniu do ustalonych technologii informacyjno-komunikacyjnych. To kwestia niezwykle istotna, gdyż to dyrektor odpowiada za bezpieczeństwo w szkole, w tym za cyberbezpieczeństwo – należy zatem zadbać o odpowiednie oprogramowanie zabezpieczające nie tylko przed wirusami, ale również przed niepowołanym dostępem osób trzecich, przed śledzeniem, wykradzeniem danych itp.
• Ustala, we współpracy z nauczycielami, źródła i materiały niezbędne do realizacji zajęć, z których uczniowie mogą korzystać. W tym zakresie należy koniecznie ujednolicić rodzaje materiałów edukacyjnych wykorzystywanych podczas zdalnego nauczania, w tym również interaktywne materiały samokształceniowe. Trzeba pamiętać o tym, aby źródła, z których będą pobierane materiały, posiadały odpowiednie certyfikaty. Istotnym aspektem jest również przestrzeganie praw autorskich oraz odpowiednie zabezpieczenie plików cyfrowych zawierających te materiały przed ich utratą, czyli kwestia archiwizacji.
• Ustala z nauczycielami potrzebę modyfikacji odpowiednio zestawu programów wychowania przedszkolnego lub szkolnego zestawu programów nauczania oraz – w razie potrzeby – modyfikuje ten zestaw. W tym obszarze przede wszystkim należy przeanalizować strukturę i zawartość programu nauczania dopuszczonego do użytku w danej szkole, zaproponowanego przecież przez samego nauczyciela². Każdy dyrektor, w zależności od aktualnej sytuacji występującej w jego szkole, powinien w sposób bardzo precyzyjny podejść do zagadnienia realizacji podstawy programowej, w tym do kwestii przestrzegania zasad dopuszczania programu nauczania do użytku w danej szkole. Należy zatem zwrócić uwagę na dwa elementy. Pierwszy to prawidłowa procedura dopuszczania programów, a drugi to zakres wyczerpujących informacji zawartych we wniosku nauczyciela o dopuszczenie programu, kierowanego do dyrektora szkoły. Jest to niezwykle istotne, gdyż w bieżącym roku szkolnym poprzednie wersje programów nauczania są praktycznie niewystarczające, gdyż nie zawierają opisu realizacji celów kształcenia oraz treści nauczania w formule nauczania zdalnego, a także w formule pracy hybrydowej. To właśnie na te aspekty należy zwrócić szczególną uwagę. Powinno się uwzględnić elastyczność planów nauczania, tak aby część zajęć (z założenia) była planowania w formule nauczania zdalnego, a pozostała część w formule pracy w trybie stacjonarnym. W związku z powyższym należy przygotować nie tylko odpowiednie rozwiązania organizacyjne, ale również pomoce dydaktyczne możliwe do wykorzystania w formule zdalnej nauczania.
• Ustala, w porozumieniu z radą pedagogiczną i radą rodziców, potrzebę modyfikacji w trakcie roku szkolnego realizowanego programu wychowawczo-profilaktycznego oraz – w razie potrzeby – modyfikuje ten program. Bardzo podobnie jak w przypadku programów i planów nauczania, należy przeanalizować, czy zapisy obecnych programów wychowawczo-profilaktycznych uwzględniają funkcjonowanie szkoły w sytuacji rygoru sanitarnego wynikającego z zagrożenia COVID-19.
• Ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów na zajęciach oraz sposób i termin usprawiedliwiania nieobecności uczniów na zajęciach edukacyjnych. I znów, należy bardzo wnikliwie przeanalizować dotychczasowe zapisy dotyczące usprawiedliwiania nieobecności uczniów i wprowadzić modyfikacje uwzględniające pracę w warunkach izolacji, a także potwierdzanie obecności uczniów na zajęciach szkolnych (dotychczas stosowane formy zdecydowanie się nie sprawdziły w nowych warunkach funkcjonowania). Te formy będą uzależnione od wykorzystywanej w danej szkole platformy edukacyjnej i jej możliwości technicznych w tym względzie.
  Zapewnia każdemu uczniowi lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informacje o formie i terminach tych konsultacji. Trzeba zatem ustalić, jak sprawdziła się forma konsultacji stosowana pod koniec minionego roku szkolnego, i jeżeli zachodzi taka potrzeba (myślę, że odpowiednie wnioski i rekomendacje w tym zakresie zostały zaprezentowane na zebraniu rady pedagogicznej podsumowującej zakończony rok szkolny), należy dokonać ewentualnych korekt istniejących już zapisów. 
• Ustala, we współpracy z nauczycielami, tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć wynikających z ramowych planów nauczania dla poszczególnych typów szkół do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć realizowanych w formach poza­szkolnych, uwzględniając w szczególności: 
  • równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia, 
  • zróżnicowanie zajęć w każdym dniu, 
  • możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia, 
  • łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia, 
  • ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć, 
  • konieczność zapewnienia bezpieczeństwa wynikającego ze specyfiki realizowanych zajęć.
• Ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób monitorowania postępów uczniów oraz sposób weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach (czyli ocenianie wewnątrzszkolne w pełnym zakresie). Należy zauważyć, że zgodnie z ustawą o systemie oświaty i rozporządzeniem MEN w sprawie oceniania³ ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego. To oznacza, że zasady oceniania szkolnego opisane w rozporządzeniu resortowym stanowią wskazania do opracowania regulacji wewnątrzszkolnych. Ponieważ w związku z epidemią COVID-19 nastąpiła zmiana warunków funkcjonowania szkół, a tym samym sposobów przekazywania uczniom wiadomości oraz możliwości weryfikowania efektów kształcenia, należy te zmiany usankcjonować prawnie. Dodatkowe zapisy będą efektem zaplanowanych nowych form pracy zdalnej oraz wykorzystywanej w tym celu platformy edukacyjnej. W tym względzie nie wystarczy tylko powoływać się na wskazania czy wręcz zapisy prawa zewnętrznego. Te wskazania zewnętrzne należy obowiązkowo uwzględnić w regulacjach dotyczących oceniania wewnątrzszkolnego, np.: możliwość udzielania odpowiedzi ustnych w formule zdalnego nauczania, formuły przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, ocenianie aktywności uczniów w nowej formule funkcjonowania szkoły, sposoby oceniania ewentualnych prac domowych lub efektów ćwiczeń, sposoby oceniania pracy grupowej w przypadku grup wirtualnych itp. Niezwykle ważnym aspektem oceniania szkolnego jest również możliwość „poprawiania ocen szkolnych” oraz możliwość uzyskania oceny wyższej niż przewidywana. W tym przypadku należy na nowo sformułować warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej. W obecnych warunkach należy uwzględnić dwie opcje. Pierwsza to możliwość zweryfikowania wiedzy i umiejętności ucznia w formule zdalnej, z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych, a druga to usankcjonowanie konsultacji zarówno bezpośrednich, jak i zdalnych, podczas których uczeń będzie miał możliwość wykazania się swoją wiedzą i umiejętnościami na poziomie oceny wyższej niż pierwotnie proponowana przez nauczyciela.
• Ustala warunki i sposób przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz warunki i sposób ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, a także warunki i sposób zaliczania zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych (oczywiście te kwestie, co do zasady, mamy dawno uregulowane, jednak wspomniane warunki dotyczą sytuacji pracy szkoły w warunkach izolacji lub pracy hybrydowej).
• Ustala warunki, sposób oraz terminy przeprowadzania egzaminów dyplomowych (identycznie jak wyżej).

Przekazuje uczniom, rodzicom i nauczycielom informację o sposobie i trybie realizacji zadań placówki, w szczególności w zakresie organizacji kształcenia specjalnego, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, indywidualnego nauczania, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Zwracam uwagę, że tych kwestiach obowiązują nowe akty prawne, z którymi należy obowiązkowo się zapoznać. Ponieważ formy tych zajęć mogą ulec zmianie w sytuacji potencjalnego zagrożenia zakażeniem, dyrektor już na początku roku szkolnego musi określić zasady ich realizacji w przypadku zaistnienia wspomnianej sytuacji epidemicznej.

Koordynuje współpracę nauczycieli z uczniami lub rodzicami, uwzględniając potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i uczniów, w tym dzieci i uczniów objętych kształceniem specjalnym, indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym lub indywidualnym nauczaniem, dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju lub uczęszczających na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze oraz potrzeby osób uczęszczających na zajęcia (podobnie jak wyżej). 

Dyrektor powinien zadbać o odpowiednie przygotowanie zarówno merytoryczne, jak i metodyczne nauczycieli w zakresie zdalnego nauczania i efektywnego wykorzystania właściwych narzędzi cyfrowych.

W marcu wszyscy byliśmy ogromnie zaskoczeni tak szerokim zakresem epidemii oraz jej skutkami wpływającymi na funkcjonowanie szkół i placówek oświatowych oraz pracę samych nauczycieli. Wiele działań było chaotycznych i zupełnie dowolnych, bez głębszego przemyślenia. A i sami nauczyciele w większości przypadków nie potrafili sensownie pracować w formule pracy zdalnej. Improwizacja była wszechobecna. Istotną przyczyną takiego stanu rzeczy było bardzo słabe przygotowanie nauczycieli do pracy z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych oraz ogromne problemy sprzętowe. Dlatego początek bieżącego roku szkolnego powinien skłonić każdego dyrektora do przeanalizowania kliku istotnych dla funkcjonowania szkoły zagadnień, takich jak: stan majątku szkoły lub placówki, jego ocena merytoryczna oraz wpływ na wykonywanie podstawowych zadań szkoły, a zwłaszcza na pełną realizację zadań szkolnych w nowych warunkach funkcjonowania szkoły (baza lokalowa, wyposażenie w niezbędny sprzęt i pomoce naukowo-dydaktyczne, pozwalające na optymalne prowadzenie zajęć w formule zdalnego nauczania, stan techniczny pomieszczeń, możliwość adaptacji, np. na pomieszczenie dostosowane do zajęć hybrydowych itp.), sytuacja finansowa (pozwalająca zwłaszcza na zakupy inwestycyjne w infrastrukturze technicznej szkoły). W tym zakresie należy zastanowić się nad realizacją wskazań zawartych w ustawie o finansowaniu zadań oświatowych⁴. W związku z powyższym dyrektor powinien zadbać (o ile nie zrobił tego wcześniej) o odpowiednie przygotowanie zarówno merytoryczne, jak i metodyczne nauczycieli w zakresie zdalnego nauczania i efektywnego wykorzystania właściwych narzędzi cyfrowych oraz o zakup odpowiedniego sprzętu technicznego pozwalającego na prowadzenie takich zajęć przez każdego nauczyciela z jego miejsca pracy, a nie z domu. Ponadto koniec już z dowolnością w zakresie wykorzystywania najróżniejszych form komunikowania się nauczycieli z uczniami. W obecnym roku szkolnym nie może powtórzyć się sytuacja, w której każdy nauczyciel na innym komunikatorze „prowadzi zajęcia szkolne”. Ta sprawa musi być bezwzględnie uporządkowana. Jak już wspomniano wcześniej, dyrektor powinien zdecydować się na konkretną platformę edukacyjną i narzędzia komunikacyjne, które będą wykorzystywane w pracy przez nauczycieli. Przykładowymi platformami edukacyjnymi, które pozwalają na pracę zdalną, są: Microsoft Office 365, e-dziennik, e-podręcznik. 

W związku z powyższym istotnym działaniem dyrektora szkoły powinna być szczegółowa analiza kompetencji cyfrowych kadry pedagogicznej zatrudnionej w szkole, czyli aktualnego stanu wykształcenia zatrudnionej kadry. Jest to uzasadnione w kontekście nowych zadań stawianych obecnie nauczycielom (zwłaszcza w zakresie prawidłowego realizowania zajęć szkolnych w formule zdalnego nauczania, jak i w formule hybrydowej). Tego typu analiza będzie bardzo pomocna w procesie przygotowania rozsądnych decyzji kadrowych w bieżącym roku szkolnym, w tym planowanego dokonywania oceny pracy nauczycieli, a w konsekwencji – analizowania efektywności pracy kadry pedagogicznej całej szkoły wraz z wnioskami na przyszłość, zwłaszcza w obszarze wspomagania ich rozwoju zawodowego. Jest to bardzo istotny element dla każdej placówki, gdyż odnosi się do jakości pracy oraz wkładu poszczególnych pracowników w osiągnięcie tej jakości i to w szerokoprofilowym aspekcie. W realizacji tego zadania niezwykle pomocne będzie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego⁵. Zgodnie z tym aktem prawnym dokonywanie przez dyrektora szkoły lub placówki oceny pracy nauczyciela ma na celu określenie stopnia realizowania przez nauczyciela powierzonych mu obowiązków, w tym realizacji zadań określonych w statucie placówki, oraz określenia osiąganych przez nauczyciela efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, a nie opisanie tylko tego, jak nauczyciel pracuje i czy uczniowie go lubią. Nowa formuła oceny pracy nauczyciela ma więc charakter kompetencyjny.

Na koniec jeszcze dwie kwestie. Pierwsza z nich to zasady funkcjonowania rady pedagogicznej, a dokładnie wewnętrzny regulamin jej funkcjonowania. Bezwzględnie należy w tym regulaminie wprowadzić zapisy pozwalające na prowadzenie zebrań zarówno w formie stacjonarnej (tradycyjnej), ale z zachowaniem rygorów bezpieczeństwa sanitarnego, jak i w formule zdalnej lub mieszanej. W przypadku tych drugich możliwości należy w sposób jednoznaczny zapisać, jak będzie sprawdzane quorum (czyli sprawdzanie obecności, która jest obowiązkiem zawodowym każdego nauczyciela wynikającym z dyscypliny pracy), w jaki sposób będą zapadały decyzje (jak będzie wyrażane zdanie poszczególnych członków rady pedagogicznej oraz jak to będzie ewidencjonowane), jak będą się odbywały głosowania jawne, a jak tajne (jak będzie pracowała komisja skrutacyjna niezbędna w przypadku takich głosowań), jak będzie protokołowany przebieg zebrania oraz co będzie stanowiło niezbędne załączniki 
do niego itp.

Druga kwestia, która już wzbudza wiele kontrowersji, dotyczy sposobu prowadzenia obserwacji zajęć prowadzonych przez nauczycieli. W przypadku pracy stacjonarnej nic się nie powinno zmienić. Natomiast należy rozważyć dodatkowe formy obserwacji zajęć prowadzonych w formie zdalnej lub hybrydowej. Możliwe są trzy rozwiązania. Pierwsze – dyrektor będzie obecny na zajęciach razem z nauczycielem i będzie bezpośrednio obserwował działania nauczyciela, śledząc monitor komputera. Jest to doskonała okazja do „zaobserwowania” jego umiejętności posługiwania się narzędziami cyfrowymi w czasie realnym. Druga możliwość – dyrektor zaloguje się jak każdy uczestnik zajęć i z tej perspektywy będzie „obserwował” pracę nauczyciela i uczniów. Ale istnieje jeszcze jedna możliwość – dyrektor zaloguje się do systemu „jako uczeń” i będzie pracował razem z uczniami biorącymi udział w zajęciach oraz będzie wykonywał wszystkie polecenia i zadania zlecane przez nauczyciela. To bardzo interesująca forma obserwacji. 

To tylko wskazania niezbędnych zadań dyrektora szkoły, które powinien on podjąć na początku obecnego roku szkolnego. Ich prawidłowa realizacja pozwoli na spokojniejszy przebieg tego bardzo trudnego okresu edukacyjnego oraz na prawidłowe wdrażanie do praktyki szkolnej nowych rozwiązań formalnoprawnych i organizacyjnych.