Wyższe wykształcenie
Porównując nowe przepisy z przepisami rozporządzenia MEN z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2015 r., poz. 1264), można stwierdzić, że dla niektórych nauczycieli zostaną podwyższone wymogi dotyczące wykształcenia (//legislacja.rcl.gov.pl/docs//501/12 295 107/12 415 006/12 415 007/dokument273542.pdf). Mianowicie tytuł licencjata będzie wystarczający jedynie do nauczania w szkołach podstawowych oraz do zajmowania stanowiska nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych lub praktycznej nauki zawodu. Pozostali nauczyciele szkół branżowych oraz gimnazjów będą musieli legitymować się tytułem magistra. Zmiany w tym zakresie obejmą też nauczycieli zatrudnionych w placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania oraz w szkołach za granicą, a także wychowawców w szkolnych schroniskach młodzieżowych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych przeznaczonych dla nieletnich z niepełnosprawnością intelektualną (§§ 3, 5, 16 i 17).
Powyższe regulacje wynikają z rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2012 r., poz. 131), zgodnie z którym kształcenie na studiach pierwszego stopnia obejmuje wyłącznie przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolach i szkołach podstawowych, a na studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich – do pracy we wszystkich typach szkół i placówek. Jednocześnie przepis przejściowy (§ 29) gwarantuje nauczycielom i wychowawcom zatrudnionym w ww. szkołach i placówkach wystarczające kwalifikacje (bez obowiązku ich uzupełniania), jeśli pedagodzy ukończyli studia pierwszego stopnia rozpoczęte na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia MNiSW z dnia
17 stycznia 2012 r.
Reforma oświaty nie wpłynie na utratę dotychczasowych kwalifikacji w pozostałym zakresie, ponieważ tak samo zostaną określone dla nauczycieli szkół podstawowych 8-letnich jak obecnie w 6-letnich, liceach 4-letnich jak w 3-letnich, technikach 5-letnich jak w 4-letnich oraz w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy i policealnych. Natomiast nauczycieli szkół branżowych I stopnia będą obowiązywały kwalifikacje nauczycieli zasadniczych szkół zawodowych, a w szkołach branżowych II stopnia – jak w 5-letnich technikach (§§ 4 i 6).
Szkolni specjaliści
Również szkolni specjaliści (psycholog, pedagog, logopeda, doradca zawodowy) powinni legitymować się tytułem magistra, oprócz pedagoga, logopedy i doradcy zawodowego w szkole podstawowej (§§ 18–21). Dodatkowo projekt rozporządzenia przewiduje w § 22 kwalifikacje nowego specjalisty w szkole − nauczyciela-terapeuty pedagogicznego. Osoba na tym stanowisku będzie musiała posiadać ukończone studia wyższe w zakresie terapii pedagogicznej (co najmniej tytuł licencjata w szkole podstawowej, a studia magisterskie w pozostałych szkołach) oraz przygotowanie pedagogiczne, ewentualnie tytuł magistra wymagany do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole danego typu (tytuł licencjata tylko w szkole podstawowej) i studia podyplomowe w zakresie terapii pedagogicznej oraz przygotowanie pedagogiczne. Nauczyciele prowadzący zajęcia rewalidacyjne (§ 23 ust. 1 w zw. z § 15 ust. 3), oprócz ukończenia studiów wyższych magisterskich w zakresie oligofrenopedagogiki (w szkole podstawowej co najmniej tytuł licencjata lub zakład kształcenia nauczycieli z oligofrenopedagogiki), mogą także posiadać kwalifikacje nauczyciela szkoły danego typu oraz studia podyplomowe, kurs kwalifikacyjny lub – i tu nowość − zakład kształcenia nauczycieli (oraz przygotowanie pedagogiczne).
Tytuł licencjata będzie wystarczający jedynie do nauczania w szkołach podstawowych oraz do zajmowania stanowiska nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych lub praktycznej nauki zawodu.
Pozostali nauczyciele
Także od osób zajmujących inne stanowiska w szkołach poszczególnych typów będzie wymagane legitymowanie się tytułem magistra (ukończone studia I stopnia będą wystarczające tylko w szkołach podstawowych, choć nie we wszystkich przypadkach), np. bibliotekarz (§ 7), nauczyciele prowadzący w szkołach dwujęzycznych lub oddziałach dwujęzycznych w szkołach ogólnodostępnych zajęcia z przedmiotów innych niż języki obce oraz zajęcia w języku obcym (§ 13), prowadząc zajęcia umożliwiające uczniom należącym do mniejszości narodowych, mniejszości etnicznych lub społeczności posługujących się językiem regionalnym podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej lub językowej (§ 14), wychowawcy w świetlicach szkolnych i w internatach (§ 24), nauczyciele szkół specjalnych i oddziałów specjalnych oraz prowadzący zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, za wyjątkiem osób z kwalifikacjami psychologa, które także w szkole podstawowej muszą posiadać tytuł magistra (§ 15).
Doprecyzowaniu ulegną kwalifikacje nauczycieli do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego, innych niż obowiązkowe zajęcia wychowania fizycznego, rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów oraz zajęć sportowych obejmujących szkolenie sportowe w szkołach sportowych, oddziałach sportowych w szkołach ogólnodostępnych, oddziałach mistrzostwa sportowego w szkołach ogólnodostępnych oraz szkołach mistrzostwa sportowego. Tacy nauczyciele powinni posiadać albo kwalifikacje wuefisty w danym typie szkoły, albo świadectwo dojrzałości i tytuł zawodowy trenera lub instruktora sportu (uzyskany na zasadach obowiązujących przed dniem 23 sierpnia 2013 r. w oparciu o art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie − Dz. U. z 2016 r., poz. 176) i przygotowanie pedagogiczne.
Zmianie nie ulegną regulacje odnośnie kwalifikacji do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy (§ 11).
Natomiast w związku z delegacją ustawową do określenia kwalifikacji do nauczania religii w nowym rozporządzeniu (§ 8) i utratą mocy dotychczas obowiązujących przepisów wykonawczych dla księży i katechetów będą musiały zostać zawarte nowe porozumienia MEN i władz kościelnych w tym zakresie.
Nauczyciele języków obcych
Natomiast złagodzeniu ulegną wymogi stawiane nauczycielom języków obcych uczących w klasach I–III szkoły podstawowej.
Najniższe kwalifikacje wymienione w projektowanym § 12 obejmą:
- ukończone studia wyższe na kierunku pedagogika w zakresie dającym przygotowanie do nauczania w przedszkolach lub klasach I−III szkół podstawowych z dodatkową specjalnością nauczycielską z języka obcego (nowe rozwiązanie wychodzące naprzeciw nauczycielom z dwoma specjalnościami),
- ukończone studia magisterskie na kierunku pedagogika w zakresie nauczania języka obcego w przedszkolach lub klasach I−III szkół podstawowych,
- kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub klasach I−III szkół podstawowych oraz świadectwo znajomości danego języka obcego w stopniu co najmniej podstawowym (jedno z wymienionych w załączniku do rozporządzenia) i dodatkowo ukończone studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie wczesnego nauczania danego języka obcego,
- kwalifikacje do pracy w przedszkolach lub klasach I−III szkół podstawowych oraz świadectwo znajomości danego języka obcego w stopniu co najmniej podstawowym (jedno z wymienionych w załączniku do rozporządzenia), a ponadto ukończone studia wyższe na kierunku filologia i przygotowanie pedagogiczne do nauczania języka obcego.
Nauczyciele prowadzący zajęcia rewalidacyjne oprócz ukończenia studiów wyższych magisterskich w zakresie oligofrenopedagogiki mogą także posiadać kwalifikacje nauczyciela szkoły danego typu oraz studia podyplomowe, kurs kwalifikacyjny lub – i tu nowość − zakład kształcenia nauczycieli (oraz przygotowanie pedagogiczne).
Dodatkowo poszerzeniu ma ulec lista świadectw potwierdzających znajomość języków obcych, m.in. w odniesieniu do wszystkich języków na poziomie podstawowym o certyfikat TELC GmbH oraz z języka angielskiego o certyfikat FCE z oceną C, a także w stopniu zaawansowanym − o certyfikat TELC GmbH z języka angielskiego i niemieckiego.
Zachowanie dotychczasowych kwalifikacji
Wymiar przygotowania pedagogicznego, określony w § 2 pkt 2 projektu w niezmienionym wymiarze godzinowym w porównaniu do dotychczasowego rozporządzenia, nie dotyczy osób, które uzyskały przygotowanie pedagogiczne przed dniem 31 października 1991 r. (§ 26). Nauczyciele zatrudnieni w dniu 1 września 2017 r. na podstawie mianowania, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowają nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela (§ 27). Podobnie nauczyciele zatrudnieni w dniu, w którym na podstawie dotychczasowych przepisów uznano ukończony kierunek (specjalność) studiów za zbliżony do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole (§ 28).
