Podejmowanie wyzwań stało się wśród młodych ludzi bardzo popularne, a ich inspiracja pochodzi z różnorodnych źródeł. Internetowe wyzwania polegają na umieszczaniu w sieci filmików, zdjęć, których bohaterowie wykonują bardzo dziwne zadania. Dla osoby podejmującej takie wyzwanie ważne jest, aby jej dokonania obejrzało szerokie grono odbiorców. Wśród internetowych wyzwań znajdują się: selfie na najwyższej budowli w danej okolicy, zakładanie na głowę prezerwatywy wypełnionej wodą, udawanie mrożonego kurczaka i inne równie absurdalne zadania. Młodzież od zawsze lubiła wyzwania i nie byłoby w tym nic złego, gdyby były to konstruktywne działania. Jednak większość wyzwań – zarówno w przeszłości, jak i teraz – jest próbą sprawdzenia się w niebezpiecznych, a nawet zagrażających zdrowiu i życiu czynnościach. Uczniowie chętnie uczestniczą w challengach, ponieważ jest to forma rywalizacji, która pozwala zaimponować kolegom i zyskać popularność. Ponadto prawidłowo wykonane wyzwanie sprawia, że uczeń ma większe poczucie własnej wartości, rozwija autonomię oraz dostarcza pewnego dreszczyku emocji. W dzisiejszych czasach wyzwania mają większą siłę zasięgu, ponieważ podejmowane są za pośrednictwem internetu i kierowane do szerszego grona odbiorców.
Przykłady viralowych wyzwań
Najbardziej niebezpieczne, a zarazem najpopularniejsze współcześnie występujące wyzwania:
- Momo challenge – Jest pewnego rodzaju grą, której głównym bohaterem jest odstraszająca swoim wyglądem lalka; ma ona wielkie wyłupiaste oczy i tułów ptaka. Przerażający jest fakt, że Momo umieszczana jest w filmach na YouTube, a nawet na YouTube Kids. Rodzice myślą, że ich dziecko ogląda bajkę, a tak naprawdę w trakcie jej emisji na ekranie pojawia się przerażająca postać, która nakłania dzieci do wykonywania niebezpiecznych zadań, bez mówienia o tym rodzicom. Ponadto Momo może pojawić się w różnych innych aplikacjach, np. WhatsApp, za pośrednictwem których zmusza do realizacji zadań, a w razie odmowy zaczyna grozić i szantażować.
- Pass out challenge – Wyzwanie polega na tym, że uczestnicy przykucają i zaczynają szybko, płytko oddychać. Następnie dynamicznie wstają i wkładając kciuk do ust, wstrzymują oddech. Takie działanie powoduje, że do mózgu nie jest transportowany tlen, co skutkuje utratą przytomności.
- Skin stitching lub skin swing – Uczestnicy wyzwania wyszywają na swojej skórze różnorodne wzory, które powinny pozostać na ciele jak najdłużej. Czynią to tradycyjnie igłą i nitką.
- Ogniowa wróżka – To jedna z najgorszych form wyzwań, podobnie jak Momo challenge, ponieważ skierowana do najmłodszych. W sieci krąży taka instrukcja1: „O północy, kiedy wszyscy będą już spali, wstań z łóżka, przejdź po swoim pokoju trzy razy, a następnie wypowiedz magiczne słowa: Czarodziejki Alfea, małe słodkie wróżki, dajcie mi siłę, proszę! Potem po cichu idź do kuchni – tak, żeby nikt cię nie zauważył. W przeciwnym razie magia słów zniknie. Odkręć wszystkie cztery palniki na kuchence gazowej. Następnie idź spać. Magia gazu od razu do ciebie przyjdzie. Będziesz nim oddychać przez całą noc. O poranku, kiedy się obudzisz, wypowiedz słowa: Dziękuję Wam czarodziejki Alfea. Stałam się wróżką. Od tej pory będziesz prawdziwą wróżką ognia”.
- Niebieski wieloryb – Kilkanaście miesięcy temu to wyzwanie cieszyło się wśród nastolatków dużą popularnością. Doprowadziło ono do śmierci setki osób. Wyzwanie polega na wykonywaniu przez 50 dni konkretnie ustalonych zadań o określonym stopniu trudności. Początkowo są to proste aktywności, natomiast z czasem uczestnik ma za zadanie pocięcie skóry żyletką, unikanie snu, oglądanie horrorów. Wygrać wyzwanie może osoba, która popełni samobójstwo w określony sposób.
- Tide Pod Challenge – Wyzwanie polega na zjedzeniu kapsułek do prania.
- Bird Box Challenge – Wyzwanie to jest bardzo niebezpieczne, ponieważ polega na wykonywaniu różnych czynności z zawiązanymi oczami, co wiąże się w większości przypadków z narażeniem zdrowia i życia.
Przeciwdziałanie szkodliwym skutkom internetowych wyzwań
Internetowe challenge'e stanowią poważny problem i mimo że w większości przypadków podejmowane są w czasie wolnym poza szkołą, to nie ulega wątpliwości, że pedagodzy powinni włączyć się w działania eliminujące tego typu zachowania. W jaki sposób można to uczynić?
Po pierwsze – edukacja
Nauczyciele są grupą zawodową, której poziom wiedzy na temat zjawisk społecznych powinien znacznie przewyższać normę, natomiast zadaniem dyrektora jest motywowanie ich do rozwoju, szczególnie w zakresie pojawiających się niebezpieczeństw w sieci, które mogą zagrozić zdrowiu i życiu młodych ludzi.
Po drugie – wspieranie rodziców
Szkoła jest miejscem, które powinno wzmacniać wychowawcze kompetencje rodziny, zatem naszym obowiązkiem jest informowanie rodziców o wszelkich zagrożeniach. Warto zorganizować spotkanie z rodzicami i szczegółowo omówić rodzaje challengeów, podać ich nazwy i podejmowane czynności, tak aby rodzice mogli obserwować dzieci i reagować w razie konieczności.
Po trzecie – profilaktyka
Realizując działania, których odbiorcami są uczniowie, powinniśmy ważyć każde słowo, zbyt wiele informacji może zaintrygować niektórych uczniów i zachęcić do poszukiwań oraz udziału w wyzwaniach. Jeśli więc uczniowie w twojej szkole nie zetknęli się bezpośrednio z tym zagrożeniem, staraj się używać bardziej ogólnych określeń, poinformuj o możliwości wystąpienia tego typu niebezpieczeństw i nie podawaj szczegółów.
Po czwarte – interwencja
Warto zastanowić się nad tym, jakie działania podjąć na wypadek realnego zagrożenia. Można skorzystać z gotowej procedury opracowanej przez I. Lizut i A. Wrońską2.
Krok 1
Działania wobec zdarzenia:
- pozyskanie informacji. Informacja o tym, że uczeń (bądź grupa uczniów) angażuje się w ryzykowne internetowe wyzwania, może pochodzić z różnych źródeł: obserwacji wychowawcy klasy, nauczycieli, pedagoga szkolnego, informacji od rówieśników, publikacji na portalach społecznościowych,
- ustalenie okoliczności zdarzenia, analiza zdarzenia. Należy ustalić, w jakiego rodzaju wyzwania czy niebezpieczne gry angażują się uczniowie, czy niosą one za sobą ryzyko utraty zdrowia lub życia, czy używane są substancje psychoaktywne: alkohol, narkotyki, leki, czy uczniowie nakłaniani są do podejmowania niebezpiecznych zachowań przez osoby trzecie (np. poznane w internecie). Jeśli opisane niebezpieczne zachowania (w szczególności z wykorzystaniem substancji psychoaktywnych lub niebezpiecznych narzędzi) mają miejsce na terenie szkoły, należy dokonać oceny stanu zdrowia ucznia/uczniów zaangażowanych w te zachowania.
Krok 2
Działania wobec uczestników zdarzenia:
- w przypadku zdarzeń mających miejsce na terenie szkoły lub w jej pobliżu i obarczonych wysokim ryzykiem zagrożenia zdrowia lub życia (np. zabawa w duszenie) konieczne jest przerwanie zachowania, ocena stanu ucznia (bądź uczniów) oraz wezwanie pomocy medycznej (pogotowia ratunkowego) w razie wystąpienia zagrożenia zdrowia lub życia ucznia. Należy wezwać do szkoły rodziców ucznia i zobowiązać ich do odebrania dziecka ze szkoły, w dalszej kolejności należy przeprowadzić romowę z uczniem oraz jego rodzicami – przekazujemy informację o zachowaniu dziecka, konsekwencjach związanych z angażowaniem się w niebezpieczne zachowania, w rozmowie z rodzicami wychowawca ustala sposób dalszego postępowania, zobowiązuje rodziców do monitorowania zachowania dziecka.
- jeśli sprawa dotyczy całej klasy (lub dużej grupy uczniów z danej klasy), należy przeprowadzić spotkanie z rodzicami uczniów, podczas którego wychowawca informuje o sytuacji (fakty, zdarzenia, osoby zaangażowane), a następnie opracowuje z rodzicami plan postępowania z uczniami. Podobne spotkanie należy przeprowadzić z klasą – rozmowa o zdrowotnych, psychologicznych i emocjonalnych skutkach angażowania się w niektóre wyzwania internetowe, przyczynach, dla których młodzież bierze udział w internetowych zabawach, wizerunku budowanym przez filmy i zdjęcia dokumentujące internetowe wyzwania w sieci itp.,
Uwaga! Nie należy szeroko upowszechniać w szkole szczegółowych informacji o angażowaniu się uczniów w internetowe wyzwania, aby nie rozbudzić ciekawości innych uczniów i tym samym zachęcić ich do naśladowania zachowania kolegów.
Krok 3
Działania wobec instytucji pomocowych i współpracujących:
- współpraca szkoły z poradnią. Za zgodą rodziców/opiekunów prawnych szkoła powinna podjąć współpracę z poradnią psychologiczną, jeśli zachodzi taka potrzeba, lub inną placówką zajmującą się problemami dzieci i młodzieży,
- współpraca z organami ścigania. W przypadku wyzwań czy „gier” nakłaniających do targnięcia się na życie, sprawę należy niezwłocznie zgłosić na policję lub do prokuratury oraz zawiadomić administratora strony internetowej, na której znajduje się wyzwanie lub gra. Zgłoszenie o tego rodzaju niebezpiecznych treściach można także przesłać do Zespołu Dyżurnet.pl (www.dyzurnet.pl),
- powiadomienie sądu rodzinnego. Tylko w sytuacji, gdy do szkoły napływają informacje o towarzyszących przejawach demoralizacji dziecka.
Krok 5
Dokumentacja
Pracownik szkoły przeprowadzający interwencję zobowiązany jest do sporządzenia notatki służbowej z rozmów z uczniem oraz jego rodzicami/opiekunami prawnymi. Jeśli rozmowa przebiega w obecności świadka (np. wychowawcy), powinien on podpisać notatkę po jej sporządzeniu.
Krok 6
Monitorowanie sytuacji ucznia
Wskazane jest monitorowanie zachowania ucznia (lub grupy uczniów) w zakresie przestrzegania ustalonych zasad postępowania (zaprzestania udziału w niebezpiecznych zachowaniach).
Challenge alternatywny
Skoro młodzież tak chętnie angażuje się w challenge'e, to dlaczego nie wykorzystać ich w działaniach profilaktyczno-wychowawczych oraz stymulujących rozwój uczniów. W jaki sposób możemy to uczynić?
1. Pomysł
- Zastanów się wspólnie z nauczycielami, jaki obszar, temat byłby idealny dla waszych uczniów. Oto kilka przykładów pozytywnych wyzwań:
- Żyję w realu – challenge mający na celu ograniczenie korzystania z nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych na rzecz bezpośredniej aktywności i kontaktów face to face.
- Atrakcje turystyczne i kulturalne – wyzwaniem jest fotografowanie się ze wskazaną częstotliwością (np. raz w tygodniu) w miejscach, które warto odwiedzić; dodatkowo uczniowie opisują te miejsca.
- Pomagam innym – wyzwaniem jest dokumentowanie akcji podejmowanych w ramach wolontariatu.
- Moje pasje – challenge polega na promowaniu rozwijania zainteresowań; zadaniem młodzieży jest podjęcie wyzwania dotyczącego rozwoju jakiejś nowej umiejętności w określonym czasie, np. nauka gry na gitarze w 3 miesiące itp.
- Problemy społeczne – challenge ma na celu zwrócenie uwagi młodzieży na poważne sprawy życia społecznego.
2. Prezentacja
Współczesna młodzież za normę uważa dokumentowanie każdego dnia swojego życia poprzez robienie zdjęć, kręcenie filmików i rozpowszechnianie ich w internecie, dlatego należy stworzyć im miejsce, w którym będą mogli umieszczać dowody podjęcia wyzwania. Należy wspólnie z rodzicami ustalić, jaki portal społecznościowy lub aplikację wykorzystamy. Można na przykład założyć na Instagramie profil klasy lub szkoły, na którym opisane zostaną poszczególne wyzwania i nadane im hasztagi, pod którymi uczniowie będą mogli zamieszczać swoje zdjęcia. Wówczas powstanie pewnego rodzaju katalog, album szkolnych wyzwań.
3. Gratyfikacja
Jeśli chcesz zwiększyć rangę wyzwania, zastanów się, czy nie połączyć go z konkursem.
4. Pozytywne wzmocnienie
Aby zachęcić uczniów do udziału w konstruktywnych challengach można wyróżniać na forum szkoły tych, którzy aktywnie w nich uczestniczą, np. można czynić to w trakcie apelu lub różnych uroczystości.
Przed dyrektorem pojawiło się niezwykle odpowiedzialne zadanie, powinien on bowiem wspierać wszystkich członków szkolnej społeczności, a każda tworząca ją grupa jest inna, ma odrębne potrzeby i wymagania. Dlatego podejmowane działania należy dostosować do odbiorcy. Warto pamiętać, że są one wyjątkowo ważne, ponieważ czasami mogą uratować życie.
