Zapewnienie nauczycielowi prawidłowego przebiegu stażu jest obowiązkiem dyrektora placówki. Wiąże się to w szczególności z przydzieleniem nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu opiekuna stażu, zgodnie z przepisem art. 9c ust. 4 ustawy Karta Nauczyciela1. Opiekunem może być tylko nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony w tej samej placówce. Opiekuna stażu nie wyznacza się nauczycielowi mianowanemu ubiegającemu się o stopień nauczyciela dyplomowanego.
Wśród innych zadań dyrektora związanych ze stażem nauczyciela znajduje się: tworzenie warunków do obserwowania zajęć prowadzonych przez innych nauczycieli, zapewnienie możliwości udziału w formach kształcenia ustawicznego (o ile zostało to przewidziane w planie rozwoju zawodowego), zapewnienie warunków do korzystania z pomocy merytorycznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innych placówek czy instytucji oświatowych.
Wyznaczenie opiekuna stażu
Zasady i procedura przydzielania opiekuna stażu nie są określone prawem. Ustala je dyrektor placówki. Jak wynika z dotychczasowej praktyki, istotne znaczenie ma wybór odpowiedniej osoby do pełnienia funkcji opiekuna stażu. Poza wymogami formalnymi ważne są także inne kryteria, w tym: wysokie kompetencje zawodowe, doświadczenie w pracy dydaktycznej i wychowawczej, znajomość specyfiki pracy placówki, zdolność do współpracy, dyspozycyjność. Nie musi to być nauczyciel prowadzący ten sam rodzaj zajęć co nauczyciel odbywający staż. Podjęcie się roli opiekuna wymaga od nauczyciela świadomej decyzji, osobistego zaangażowania, czasu i odpowiedniej organizacji pracy. Wskazane jest również, aby decyzję o przydzieleniu opiekuna dyrektor przedszkola/szkoły konsultował z zainteresowanym nauczycielem. W razie zaistnienia takiej potrzeby opiekunowi stażu można przydzielić więcej niż jednego podopiecznego stażu.
Zgodnie z zasadą ogólną postępowania administracyjnego2 wyznaczenie opiekuna stażu wymaga formy pisemnej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor placówki może zmienić nauczycielowi opiekuna stażu.
Nauczycielowi, któremu dyrektor powierzył sprawowanie funkcji opiekuna stażu, przysługuje dodatek funkcyjny na podstawie § 5 pkt 2, lit. c rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia nauczycieli3.
Wysokość wymienionego dodatku dla nauczycieli przedszkoli i szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego ustalają organy stanowiące tych jednostek, na podstawie art. 30 ust. 6 pkt 1 ustawy Karta Nauczyciela.
Zadania opiekuna stażu
Zakres zadań opiekuna stażu jest regulowany przepisami ustawy Karta Nauczyciela oraz rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli4:
- Zadania opiekuna stażu wynikające z ustawy Karta Nauczyciela (art. 9c ust. 5):
- udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela oraz
- opracowanie projektu oceny dorobku nauczyciela za okres stażu, a ponadto
- opiekun stażu nauczyciela stażysty wchodzi w skład komisji kwalifikacyjnej (art. 9g ust. 1). - Zadania opiekuna stażu wynikające z rozporządzenia:
- przedstawienie dyrektorowi placówki projektu
- oceny dorobku zawodowego nauczyciela za
- okres stażu w terminie 14 dni od dnia zakończenia stażu przez nauczyciela (§ 5),
- prowadzenie zajęć dla nauczyciela stażysty w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu (lub zorganizowanie mu możliwości obserwacji zajęć prowadzonych przez innych nauczycieli),
- omawianie ze stażystą prowadzonych lub obserwowanych zajęć (§ 6 ust. 1).
Zadaniem opiekuna stażu jest udzielanie nauczycielowi odbywającemu staż pomocy w zrealizowaniu wymogów przewidzianych na określony stopień w okresie stażu.
Pomoc opiekuna stażu ma kilka wymiarów:
- instruktażowo-konsultacyjny – omówienie procedur, form i metod pracy, wymagań w zakresie dokumentacji prowadzonej przez nauczyciela, pomoc w opracowaniu planu rozwoju zawodowego, dokonaniu ewentualnych zmian w projekcie planu,
- diagnostyczny – pomoc w związku z realizacją planu rozwoju zawodowego, a także określenie zainteresowań, potrzeb, preferencji nauczyciela odbywającego staż,
- kształcący – omówienie literatury i form kształcenia zawodowego, udział w konferencjach, spotkaniach, seminariach.
Pomoc ta jest udzielana przez opiekuna w formie stałych i doraźnych spotkań z nauczycielem odbywającym staż.
Dokumentacja opiekuna stażu
Opiekun stażu powinien odpowiednio dokumentować swoją pracę. Dokumentacja opiekuna stażu może obejmować w szczególności:
- kontrakt zawarty pomiędzy opiekunem stażu a nauczycielem,
- projekt i plan rozwoju zawodowego nauczyciela odbywającego staż,
- harmonogram przebiegu stażu, w tym przewidywany udział w zajęciach otwartych prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli oraz planowane obserwacje zajęć u nauczyciela,
- scenariusze zajęć, konspekty lekcji,
- karty obserwacji zajęć prowadzonych przez nauczyciela stażystę,
- sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego,
- projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela.
Kontrakt między opiekunem stażu a nauczycielem odbywającym staż na stopień nauczyciela kontraktowego i mianowanego jest dokumentem ułatwiającym planowanie pracy, choć nie jest to dokument obowiązkowy.
Kontrakt powinien zawierać przede wszystkim:
- cele współpracy,
- zadania,
- formy realizacji zadań.
Powinien także określać:
- zasięg pomocy ze strony opiekuna stażu,
- sposób prowadzenia dokumentacji,
- sposób omawiania zajęć,
- planowane spotkania i ich zakres tematyczny,
- częstotliwość, formy pomocy w obszarze dydaktyki i wychowania, organizacyjnym, obserwacje zajęć.
Plan rozwoju zawodowego nauczyciela odbywającego staż jest dokumentem przewidzianym przez prawo (art. 9c ust. 3 ustawy Karta Nauczyciela), w którym są uwzględnione wymagania stawiane nauczycielom na poszczególne stopnie awansu zawodowego. Po zakończeniu stażu nauczyciel składa dyrektorowi placówki sprawozdanie z realizacji tego planu.
Harmonogram przebiegu stażu jest dokumentem określającym zadania realizowane zarówno przez nauczyciela, jak i opiekuna stażu, a także informującym o uzyskiwanych efektach działań wynikających z realizacji zadań zawartych w planie rozwoju zawodowego.
Karta obserwacji zajęć jest niezwykle pomocnym narzędziem stosowanym przy omawianiu zajęć prowadzonych przez nauczyciela stażystę oraz wykorzystywanym przy opracowywaniu projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela.
W projekcie oceny dorobku zawodowego opiekun stażu powinien przede wszystkim uwzględnić:
- stopień realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela,
- zmiany w warsztacie pracy nauczyciela,
- rozwój jego kompetencji i umiejętności,
- osiągnięcia uczniów,
- efektywność procesu nauczania i wychowania,
- umiejętność diagnozowania potrzeb środowiska,
- umiejętność dokonywania ewaluacji własnych działań,
- sposób dokumentowania dorobku zawodowego.
Nauczycielowi, któremu dyrektor powierzył sprawowanie funkcji opiekuna stażu, przysługuje dodatek funkcyjny na podstawie § 5 pkt 2, lit. c rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia nauczycieli.
Opiekun stażu nie dokonuje oceny spełnienia przez nauczyciela wymagań na określony stopień awansu zawodowego, gdyż zadanie to – co należy szczególnie podkreślić – należy do wyłącznej kompetencji komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej.
Nadzór nad przebiegiem stażu nauczyciela, pracą opiekuna stażu, w tym nad dokumentowaniem podejmowanych przez niego czynności, wykonuje dyrektor przedszkola.
Rozwój zawodowy opiekuna stażu
Umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym prowadzenie otwartych zajęć (w szczególności dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych) jest jednym z wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego. Pełnienie funkcji opiekuna stażu nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego może być z powodzeniem wykorzystane przez nauczyciela mianowanego w planowaniu własnego rozwoju zawodowego. Opis i analiza tych działań wraz z określeniem uzyskanych efektów może zostać załączona do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego.
