Rok szkolny wyznacza rytm pracy szkoły i jest bardzo istotny dla kadry zarządzającej, ale równocześnie i dla sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Jest to również okres, w którym podejmowane są próby wyznaczania kierunków działań w nadchodzącym roku szkolnym, oczywiście na podstawie wyników wcześniej przeprowadzonych analiz i dokonanych na ich podstawie stosownych podsumowań. Takie podsumowanie samo w sobie to przecież nic nowego, każdy dyrektor doskonale wie, że zawsze należy dokonywać podsumowania pracy za mijający okres, tym bardziej po upływie roku.
POLECAMY
Obecny rok szkolny wprowadził szkoły w zmienioną rzeczywistość oświatową. Powstałe w związku z tym nowe sytuacje należy bardzo dobrze przeanalizować, aby na podstawie wyników tej analizy opracować plan nadzoru pedagogicznego na nowy rok szkolny. Istotą problemu jest to, by przy zmianach organizacyjnych nie zgubić samego człowieka. Pozwoli to na bezproblemowe realizowanie trudnych zadań, przed którymi obecnie znalazła się polska oświata.
Z tego też względu należy dokonać swoistej kwerendy problemów, żeby spokojnie i merytorycznie przygotować potencjalne decyzje, które z końcem bieżącego roku szkolnego zostaną ostatecznie podjęte (a przygotowywane są już od marca 2023 r., a zostaną usankcjonowane w zatwierdzonym arkuszu organizacyjnym) i konsekwentnie wdrożone. Przy dobrze wykonanych przygotowaniach pod koniec roku szkolnego wystarczą już tylko informacje uzupełniające dotyczące wyników i wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru. Przygotowane w ten sposób podsumowanie z nadzoru pedagogicznego będzie optymalnym materiałem do budowania planu nadzoru pedagogicznego na nowy rok szkolny 2023/2024.
Najczęstsze błędy związane z podsumowaniem nadzoru
Z całym naciskiem zwracam uwagę na błędy, jakie często nadal pojawiają się w rozważaniach oświatowych. Otóż mówimy o podsumowaniu nadzoru pedagogicznego, a nie o sprawozdaniu z jego realizacji, gdyż takowego już od kilku lat w oświacie nie ma. Należy zatem przypomnieć, że sprawozdanie to nic innego niż wierna i dokładna relacja o charakterze informacyjnym pisana z punktu widzenia świadka lub uczestnika zdarzeń. Informacje przedstawiane są w porządku chronologicznym lub tematycznym. Ponadto za sprawozdanie uznawana jest pisemna relacja z przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś, opis jakichś wydarzeń, raport[1].
Tymczasem dyrektor szkoły nie musi nikomu relacjonować tego, co, jak i kiedy robił w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Natomiast musi przedłożyć informację o wynikach i wnioskach sprawowanego nadzoru pedagogicznego, które będą rezultatem podsumowania prowadzonych działań, a zwłaszcza analizy uzyskanych informacji. Natomiast podsumowanie to ogólne i zwięzłe przedstawienie jakichś spraw, problemów lub wydarzeń[2] lub rekapitulacja, streszczenie, bilans, podliczenie, skwitowanie itp., a także sposób zebrania danych czy informacji oraz sposób ich przedstawienia określonemu audytorium. Potocznie podsumowanie jest rozumiane jako forma prezentacji wyników zakończonego działania z omówieniem niezbędnego w tym względzie kontekstu działania oraz wniosków i rekomendacji na przyszłość.
Istota podsumowania wynika z bardzo prostej logiki: skoro był sformułowany plan z celami i zadaniami do wykonania, a następnie była jego realizacja, to musi być również podsumowanie i ocena uzyskanych efektów. Podsumowanie roczne pozwala na rzetelne odniesienie się do tego, co zrobiliśmy, jak to zostało wykonane, co się nie udało oraz co i jak należy poprawić. Takie typowe podsumowanie powinien przygotować nie tyle sam dyrektor, co cały zespół osób. Aby tak się stało, dyrektor powinien do tego zadania zaangażować pracowników szkoły, zwłaszcza nauczycieli, co wynika z partycypacyjnego charakteru obecnego nadzoru pedagogicznego. Dobre podsumowanie jest niezwykle istotne w kontekście efektywności pracy oraz wytycznych, jakie nasuwają się w odniesieniu do projektowania i racjonalizacji działań w najbliższej przyszłości. W sytuacji profesjonalnego podejścia do kwestii merytorycznego podsumowania wnioski z niego płynące będą bogatym źródłem planowania pracy na kolejny rok szkolny. Zgodnie z powyższym podsumowanie zawsze odnosi się do założeń opisanych w planie i powinno uwzględniać jego strukturę. Ponieważ przy opracowywaniu podsumowania należy zawsze uwzględniać elementy planu, w tym miejscu należy odnieść się również do procesu planowania i do dokumentu, jakim jest plan – w naszym przypadku plan nadzoru pedagogicznego. Otóż planowanie można definiować jako określanie pożądanego przyszłego stanu rzeczy i czasu jego osiągnięcia oraz ustalenie działań niezbędnych do osiągnięcia zamierzeń, mających formę planu, które nie mogłyby się urzeczywistnić naturalną koleją rzeczy. Istniejące definicje planowania w organizacji koncentrują się wokół formułowania celów i decydowania o właściwym toku działań poprzez ustalanie zadań w ramach wyznaczonych granic czasowych. Z tego też względu podsumowanie musi zawsze odnosić się do osiągniętych (lub nie) celów sformułowanych w palnie.
Ponieważ w procesie realnego planowania nie można pozwolić sobie na przepisywanie tzw. „zwyczajowych” zapisów z poprzednich dokumentów tego typu, to również podsumowanie musi odnosić się do realnych działań i uzyskanych efektów udokumentowanych określonymi dowodami. Zasada ta wynika z podstawowych wytycznych planistyczno-sprawozdawczych, chociażby z tego, iż w każdym roku szkolnym zakładamy nieco zmodyfikowane, skorygowane cele nadzoru pedagogicznego – wynikające z aktualnej sytuacji panującej w szkole lub placówce albo ze zmienionych warunków formalno-prawnych obowiązujących w systemie oświaty.
Aby opracowywane podsumowanie zrealizowanego planu było wiarygodne, musi być przygotowane w ściśle określony sposób. Dlatego też zawsze należy mieć na względzie fakt, że działania dyrektora związane z planowaniem nadzoru powinny przebiegać zgodnie z podstawowymi etapami procesu planowania. Do takich etapów zaliczyć należy: określenie aktualnych celów, ocena bieżącej sytuacji, ustalenie precyzyjnej procedury (opis procesu transformacji zasobów w rezultaty, co i kiedy ma być zrobione, kto odpowiada za realizację), ustalenie praktycznego harmonogramu pracy (określenie w każdym elemencie realizacji planu odpowiedzialnej za osiągnięcie rezultatów osoby, jej kontroli nad planem i zasobami), wyznaczenie konkretnej odpowiedzialności, sprawd...
