Działalność zespołowa zwiększa skuteczność pracy, integruje członków zespołu, zachęca nauczycieli do doskonalenia indywidualnych umiejętności, ma ogromny wpływ na rozwój i pozytywną zmianę szkoły, a członkowie zespołu mają realny udział w podejmowaniu decyzji, ustalają cele i opracowują strategie ich realizacji. Wymienione walory pracy zespołowej przyczyniają się do większej odpowiedzialności za poszczególne działania i osiąganie założonych celów. W ten sposób w każdej szkole można realizować własne pomysły, zwiększa się również możliwość stworzenia odpowiedniego modelu pracy zespołowej uczniów. Dzięki temu osiąga się umiejętności bardzo pożądane ze względów społecznych, takie jak: wzajemne zaufanie, umiejętność współdziałania, poczucie współodpowiedzialności.
Powołanie zespołu
Zespół może zostać powołany w sytuacji, gdy jest to wymogiem wynikającym z zapisów prawa lub też w przypadku, gdy zaistnieje taka potrzeba. Inicjatorem powołania zespołu jest dyrektor albo osoba, która zauważa konieczność rozwiązania jakiejś sytuacji w grupie.
Jakie zadania i czynności powinniśmy podjąć na etapie organizacyjnym, przed przystąpieniem do pracy?
Po pierwsze – wskazanie celu, czyli ustalenie, dlaczego zespół powinien zostać stworzony, co szkoła uzyska dzięki jego działalności. Warto również rozważyć, jakie są priorytety i oczekiwania.
Po drugie – wskazanie potencjału, czyli ustalenie, jakimi dysponujemy zasobami, zarówno personalnymi, jak i rzeczowymi.
Po trzecie – ustalenie strategii pracy zespołu, czyli określenie najważniejszych kwestii, takich jak:
- czas funkcjonowania,
- częstotliwość i miejsce spotkań,
- forma komunikacji,
- organizacja pracy.
Po czwarte – ustalenie składu zespołu. Wyborem nie powinien rządzić przypadek. Ustalając skład zespołu, powinniśmy brać pod uwagę posiadane kompetencje i predyspozycje poszczególnych członków. Efektywne działanie wymaga odpowiedniego lidera, którego zadaniem będzie koordynowanie prac, delegowanie obowiązków, a także rozwiązywanie konfliktów.
Rodzaje zespołów nauczycielskich
Najczęściej powoływanymi w szkołach rodzajami zespołów nauczycielskich są: zespół nauczycieli uczących w tej samej klasie, zespół przedmiotowy, zespół zadaniowy oraz zespół wychowawczy (tab. 1).
Pięć najważniejszych dysfunkcji pracy zespołowej
Praca zespołowa, mimo że tak ważna i efektywna, nie jest całkowicie pozbawiona pewnych wad i trudności.
Dysfunkcje przedstawione za pomocą grafiki (schemat 1) często są od siebie zależne i brak umiejętności przeciwdziałania jednej wyklucza możliwość przejścia do następnej. Warto podkreślić, że te trudności nie powinny być powodem zaprzestania współpracy grupowej, wręcz przeciwnie, należy dążyć do ich przezwyciężenia, a tym samym usprawnienia podejmowanych wspólnie działań.
Schemat 1. Dysfunkcje pracy zespołowej1
Jak przeciwdziałać dysfunkcjom pracy zespołowej?
Aby usprawnić pracę zespołu i przezwyciężać wszelkie trudności, warto wprowadzać również inne rozwiązania, które nie wymagają wielkich nakładów, a są jedynie pewnego rodzaju uporządkowaniem działań podejmowanych w ramach współpracy grupowej. Idealnym rozwiązaniem jest wdrożenie poniższych zasad, które regulują kontakty w ramach pracy zespołu i niewątpliwie wpływają na efektywność jego pracy.
- Zaplanuj terminy spotkań i poinformuj o tym członków zespołu z odpowiednim wyprzedzeniem.
- Przed spotkaniem przekaż członkom plan.
- Ustal cel każdego spotkania, czas jego trwania i poinformuj o tym członków zespołu.
- Pamiętaj, aby każde spotkanie było protokołowane.
- Współpracuj z radą pedagogiczną.
- Terminy spotkań planuj zgodnie z harmonogramem prac.
- Określ role i funkcje poszczególnych członków zespołu.
- Ustal zasady i procedury związane z funkcjonowaniem zespołu.
- Wprowadź zasadę limitowania czasu wypowiedzi, gdyż są osoby o dużej potrzebie mówienia i mogą godzinami przekazywać nam istotne z ich punktu widzenia informacje. Warto pamiętać, że celem zespołu jest rozwiązanie problemu, a nie dyskusja.
- Wprowadź obowiązek informacji zwrotnej.
- Jeśli zespół ma trudności z organizacją pracy, warto odpowiedzieć na następujące pytania:
– Co jest problemem?
– Jakie działania należy podjąć i dlaczego?
– Jakie umiejętności i kompetencje pomogą w rozwiązaniu problemu?
– Jakie będą efekty naszej pracy w stosunku do ucznia i szkoły?
– Co chcemy osiągnąć?
- Omawiajcie, analizujcie i celebrujcie sukcesy.
Tab. 1. Rodzaje zespołów nauczycielskich?2
Tab. 2. Jak przeciwdziałać dysfunkcjom3
