Formy podsumowania wspólnej pracy

Pojawia się pytanie, na ile właśnie w taki sposób pracujemy. Na ile dziesiątki obowiązkowych planów, programów, harmonogramów działań i przyjętych na dany rok priorytetów są faktycznym punktem odniesienia do tego, co robimy, monitorujemy, poddajemy ewaluacji.
Pracując jako zespół, uczestniczymy w zbiorowym planowaniu pracy szkoły, które powinno uwzględniać:

• realizację kierunków polityki oświatowej państwa,
• realizację wniosków i rekomendacji z nadzoru pedagogicznego z poprzedniego roku, a także ogółu wniosków i rekomendacji będących efektem podsumowań poczynionych przez zespoły nauczycielskie i przez poszczególnych nauczycieli i specjalistów,
• potrzeby rozwojowe nauczycieli realizowane w ramach doskonalenia zawodowego,
• wnioski z przeprowadzonych badań poziomu osiągnięć edukacyjnych uczniów, łącznie z egzaminami zewnętrznymi,
• wyniki badań przeprowadzonych w szkole związanych z monitorowaniem, kontrolą czy ewaluacją. 

Trzymając się zasad pracy szkoły i uwzględniając ustawowe zapisy określające kompetencje rady pedagogicznej, nauczyciele są zobowiązani bądź do zatwierdzania, bądź choćby do wyrażania opinii w każdej z wyżej wymienionych kwestii. Opiniując, zatwierdzając, czyli w efekcie przyjmując je do realizacji, członkowie rad pedagogicznych stają się odpowiedzialni za wdrożenie działań, których wynikiem powinno być osiągnięcie zapisanych w ramach powyższych decyzji rezultatów. I tym właśnie należy się zająć z końcem roku szkolnego.

Rola dyrektora szkoły 

Rady podsumowujące są odbierane przez wielu nauczycieli jako element nie najbardziej potrzebnej rutyny życia szkolnego, a to dlatego, że na ogół powtarzają te same schematy, w gruncie rzeczy nie wnoszą nic nowego i… zajmują bardzo dużo czasu. By uniknąć takiego wrażenia, warto się zastanowić nad tym, co powinno być celem i w jaki sposób przeprowadzić tego typu spotkanie, by stało się ono nie tylko wartościowym elementem funkcjonowania szkoły, ale przede wszystkim czynnikiem pozytywnie wartościującym i inspirującym dla nauczycieli. Ponieważ koniec roku szkolnego to czas sporego zmęczenia wszystkich osób zatrudnionych w szkole, warto pomyśleć o działaniach, które będą krótkie, dynamiczne, angażujące i dające poczucie dobrze wykonanej pracy. Warto przemyśleć, czy rzeczywiście wszystko trzeba omawiać. Ze względu na to, że w ramach podsumowania trzeba przypomnieć realizację zaplanowanych zadań, dobrze jest je wypunktować i przedstawić na zasadzie: zrobione/niezrobione. Odnosząc się do poszczególnych celów, warto przypomnieć, jakie zadania, z jakimi efektami i przez kogo zostały zrealizowane i co w gruncie rzeczy z tego wynika. Ten moment prezentacji to dobry czas na podziękowanie osobom szczególnie zasłużonym oraz podkreślenie korzystnych zmian, które w wyniku zaprezentowanych działań udało się wprowadzić w szkole. Kolejny krok to omówienie celów, których nie osiągnięto, i pokazanie, w jaki sposób ów brak oczekiwanych rezultatów wpływa na funkcjonowanie szkoły. W tym momencie na ogół pojawia się ciąg ocen, wniosków i rekomendacji przygotowanych przez dyrekcję, ale… nie wydaje się to najlepszym rozwiązaniem w sytuacji, kiedy zamierzamy nie tylko pokazać koleżankom i kolegom, co się wydarzyło w szkole, lecz także zaangażować ich do tego, by zdecydowali się skorzystać z wypracowanych zasobów i jednocześnie popracować nad skutecznością działań w obszarach, które należałoby potraktować jako wspólne porażki czy choćby zaniechania. 

Korzyści pracy zespołowej

Świadomość tego, co mamy, i tego, czego nam brak albo co nie zostało uwieńczone właściwym rezultatem, to dobry kontekst do zespołowego i konstruktywnego podsumowania wspólnej pracy. Warto pamiętać, że praca zespołowa w szkole to wymóg prawny, ale – co dużo ważniejsze – oznacza też wymierne korzyści, np.: 

• umiejętności i wiedza członków grupy, sumując się i wzmacniając, powodują efekt synergii umożliwiający wykorzystanie potencjału zespołu dla poprawy jakości nauczania, wychowania, organizacji pracy,
• zwiększa się efektywność pracy jednostki poprzez ograniczenie ryzyka indywidualnych błędów i pomoc tym, którzy mają trudności w wykonywaniu zadania,
• nauczyciele doskonalą umiejętność prowadzenia dialogu, która ułatwia im współdziałanie i otwartą komunikację oraz wzmacnia więzi i integruje środowisko,
• w czasie dyskusji rodzą się pomysły będące często oryginalnymi rozwiązaniami problemów uczniów lub nauczycieli, jest to szansa na wymianę doświadczeń i rozwój jednostki oraz zespołu,
• praca zespołowa przyczynia się do poczucia bezpieczeństwa, zaspokaja potrzebę przynależności. 

By wspólne działania nauczycieli były bardziej efektywne, warto przemyśleć organizację składu poszczególnych grup, którym zdecydujemy się przypisać określone zadania do rozwiązania. I tak, jeśli wyzwaniem jest jakość kształcenia w ramach wybranych przedmiotów (choć pewnie lepiej myśleć o nich w ramach określonych kompetencji), wówczas możemy dobierać nauczycieli realizujących podobne zadania dydaktyczne. Może to być grupa przedmiotowców, ale też – co w wielu przypadkach wydaje się szczególnie zasadne – może to być zespół nauczycieli pracujących w określonych klasach. W przypadku oddziaływania wychowawczego mogą to być grupy nauczycieli oraz specjalistów w jakiś sposób odpowiedzialnych za planowane, ale nieosiągnięte cele w tym zakresie. 
Jeśli chodzi o kwestie oferty szkoły, marketingu, PR czy promocji, mogą to być grupy zadaniowe składające się z osób, które mogłyby czy wręcz powinny zająć się tymi aspektami funkcjonowania szkoły. Istotne, aby dobór do grup uwzględniał wszystkich nauczycieli i by był dokonywany w sposób możliwie najbardziej celowy, uwzględniający osoby odpowiedzialne i zaangażowane w procesy uzyskiwania zaplanowanych rezultatów. Dobrze, gdy grupy nie są zbyt liczne (nie więcej niż 5 osób), gdy wyłaniają spośród siebie lidera i gdy mają bardzo konkretne cele do osiągnięcia: opracowanie kolejnego rezultatu do wypracowania w kolejnym roku, zaproponowanie szkoleń najbardziej potrzebnych do rozwinięcia brakujących kompetencji, określenie harmonogramu działań stanowiącego ścieżkę uzyskania konkretnego wyniku, spisanie działań pozwalających na nawiązanie współpracy z podmiotami, które zagwarantują uzyskanie określonego efektu w szkole itd. 

Wspólne działania

Ciekawym narzędziem umożliwiającym pracę w ramach wyzwań opisanych jako niedokonane i jednocześnie celów, które wydają się konieczne do realizacji, jest drzewko ambitnego celu. To metoda polegająca na stworzeniu strategicznego planu obejmującego etapy działania, przeszkody i sposoby ich pokonania. Jeśli mamy mniej niż 3 przeszkody, to cel nie jest celem ambitnym. A więc najpierw należy zdefiniować cel, sporządzić listę przeszkód uniemożliwiających realizację tego celu i sporządzić listę celów pośrednich, czylimkroków, które trzeba poczynić, żeby zlikwidować te przeszkody. 
Metoda ta pozwala na zaplanowanie działań niezrealizowanych w poprzednim roku – przewiduje przeszkody w osiągnięciu celu, a jednocześnie definiuje pozytywne i niezbędne do wykonania cele i działania, tworzy logiczną drogę do osiągnięcia celu.

Plan dalszych czynności 

Dobrze, kiedy efektem pracy poszczególnych zespołów jest plan dalszych czynności. Opracowując plan, warto wziąć pod uwagę: 

• możliwości zastosowania zaplanowanych działań w praktyce,
• materiały, środki, osoby, które będą pomocne przy jego realizacji,
• ilość potrzebnego czasu,
• wpływ zaplanowanych rezultatów na inne osoby,
• przeszkody, jakie można napotkać podczas jego realizacji,
• czynniki, warunki, środki i osoby, które mogą pomóc w realizacji zaplanowanych działań, 
• harmonogram działań.

Propozycję ostatecznej wersji planu warto przedstawić na radzie nie tylko w celu jej omówienia, ale także przyjęcia konkretnych deklaracji oraz założeń do planu pracy szkoły w roku przyszłym.