Dyrektor nowoczesnej placówki szkolnej w obliczu najnowszych wyzwań w roku szkolnym 2020/2021

Wtrakcie kongresu szczegółowo omówiono aktualną sytuację prawną polskiej oświaty, co stało się bazą dla dalszych rozważań. W ostatnim czasie wprowadzono szereg zmian prawnych: zarówno tych dotyczących sytuacji pandemicznej (która ma bardzo istotny wpływ na funkcjonowanie szkół), jak i typowo oświatowych, ale zmienionych w wyniku „covidowych” aktów prawnych. W tym kontekście dyrektor musi odpowiedzieć sobie na zasadnicze pytanie: Jak w aktualnej rzeczywistości wygląda konkretny obszar funkcjonowania szkoły lub konkretne zagadnienie merytoryczne? To z kolei umożliwi mu ustalenie, jakie podjąć działania, aby poprawić funkcjonowanie placówki. 

W czasie kongresu omówiono następujące problemy:

• Zapisy w dokumentacji szkolnej, które pozwolą na sprawne funkcjonowanie placówki w sytuacji przejścia z nauczania stacjonarnego do nauczania na odległość.
• Ustalanie siatki zajęć online oraz rozliczanie nadgodzin nauczyciela pracującego w trybie zdalnym.
• Zapewnienie uczniom i nauczycielom odpowiedniego środowiska do pracy i nauki online w kontekście kwestii technicznych.
• Interpretacja zaleceń z poradni psychologiczno-pedagogicznych w kontekście organizacji pracy szkoły i przedszkola.
• Awans nauczyciela w kontekście dłuższych nieobecności w pracy.

Dokumentacja szkolna

W sposób szczególny został potraktowany problem pierwszy, gdyż z aktualizacją dokumentacji szkolnej jest obecnie najwięcej problemów. Na podstawie omawianych kwestii sformułowane zostały następujące zadania zarówno dla dyrektorów szkół, jak i dla samych nauczycieli. 

Zadanie 1. Należy przeanalizować zapisy z zakresu bezpieczeństwa wynikające z zaleceń sanitarnych, dotyczące m.in.:

• zabiegów sanitarnych,
• warunków pracy i nauki,
• uroczystości szkolnych,
• zawieszania zajęć,
• realizacji zajęć w formule hybrydowej,
• bezpieczeństwa w sieci (np. tzw. cyberbezpieczeństwo),
• postępowania z nieletnimi. 

Zadanie 2. Należy skorygować zapisy dotyczące postępowania z nieletnimi w różnych sytuacjach:

• zachowania świadczące o przejawach demoralizacji,
• spożywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków,
• zachowania o charakterze czynu karalnego,
• gdy uczeń jest ofiarą czynu karalnego. 

Zadanie 3. Należy wprowadzić zapisy dotyczące:

• sposobów zwoływania zebrania,
• potwierdzania obecności,
• weryfikacji quorum,
• zasad i sposobów głosowania,
• zasad podejmowania decyzji,
• przeprowadzania głosowania tajnego i jawnego protokołowania obrad.

Zadanie 4. Należy skorygować dotychczasowe zapisy dotyczące realizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej:

• w sytuacji pracy hybrydowej,
• w sytuacji nauczania zdalnego.

Zadanie 5. Należy uzupełnić zapisy dotyczące reguł oceniania wewnątrzszkolnego:

• w sytuacji pracy hybrydowej,
• w sytuacji nauczania zdalnego, 
• przeprowadzania egzaminów szkolnych w nowych warunkach funkcjonowania szkoły.

Zadanie 6. O jakie zapisy należy uzupełnić obecne programy nauczania, aby spełniały wymagania określone w nowych wytycznych MEN? 

Należy zwrócić uwagę na następującą kwestię: z uwagi na to, że zaproponowany przez nauczyciela program nauczania powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony, to modyfikację można uzasadnić przede wszystkim właśnie koniecznością dostosowania programu do potrzeb i możliwości uczniów, bazy dydaktycznej szkoły oraz zmienionych warunków funkcjonowania szkoły i aktualnych względów sanitarnych. 

Zadanie 7. O jakie elementy należałoby uzupełnić schemat planu nauczania, aby umożliwiły jego realizację w zmiennych warunkach funkcjonowania szkoły? 

Analiza takiego planu nauczania powinna być przeprowadzona w trzech wymiarach:

• Ilościowym: Ile godzin zajęła realizacji treści programowych? Czy odpowiada ona założeniom planu? Z jakich powodów i kiedy dokonano zmian? Jak to się ma do planu etapowego? Jakie to pociąga skutki dla planu na kolejny rok szkolny?
• Treściowym: Czy wszystkie zaplanowane treści zostały zrealizowane? Z jakich powodów i kiedy dokonano zmian? Jak to się ma do planu etapowego? Jakie to pociąga skutki dla planu na kolejny rok szkolny?
• Efektywnym: Czy realizacja tych treści w takiej ilości godzin pozwoliła na uzyskanie efektów opisanych w podstawie programowej? Jakie podejmowano decyzje w trakcie realizacji? Jak były monitorowane efekty? Jak to się ma do planu etapowego? Jakie to pociąga skutki dla planu na kolejny rok szkolny? 

Zadanie 8. Należy uzupełnić kryteria oceny pracy nauczyciela o zapisy wynikające ze zmienionych zasad funkcjonowania szkoły. 

Zadanie 9. O jakie zapisy należy uzupełnić kryteria oceny dorobku zawodowego, aby spełniały wymogi nowych warunków funkcjonowania szkoły? 

Dokonywana w oparciu o standardowe kryteria dorobku zawodowego nauczyciela odbywającego staż ocena tego dorobku powinna:
uwzględniać stopień realizacji planu rozwoju zawodowego:

• ilość zrealizowanych zaplanowanych zadań,
• stopień realizacji zadań,
• efekty zrealizowanych zadań;
• zawierać informację o postępach w różnych obszarach kompetencji, szczególnie ważnych z punktu widzenia potrzeb szkoły (placówki);
• zawierać wskazówki dotyczące obszarów dalszego rozwoju zawodowego nauczyciela, wynikających z potrzeb szkoły;
• odnosić się do sposobu dokumentowania dorobku zawodowego;
• zawierać sentencję końcową: pozytywna – negatywna.

Nauczanie indywidualne i domowe

Istotnym omawianym zagadnieniem było również nauczanie indywidualne i nauczanie domowe. W przypadku nauczania zdalnego pojedynczego ucznia mogą
wystąpić różne warianty:

• Uczeń na kwarantannie → Decyzja dyrektora po pozytywnej opinii PPIS i zgodzie OP.
• Uczeń przewlekle chory → Decyzja dyrektora po pozytywnej opinii PPIS i zgodzie OP.
• Uczeń z orzeczeniem o potrzebie nauczania indywidualnego → Decyzja dyrektora na wniosek rodziców ucznia.
• Uczeń realizujący obowiązek szkolny (nauki) poza szkołą → Dyrektor nie organizuje nauki w formie zdalnej.

W przypadku nauczania indywidualnego w roku szkolnym 2020/2021 zajęcia nie muszą odbywać się w bezpośrednim kontakcie z nauczycielem lub nauczycielami, lecz z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Z wnioskiem w tej sprawie muszą zgłosić się do dyrektora szkoły rodzice dziecka lub ucznia albo pełnoletni uczeń. Nie jest już wymagane zaświadczenie od lekarza! Taki sposób organizacji zajęć będzie możliwy bez względu na przyjęty model edukacyjny związany z sytuacją epidemiologiczną (stacjonarny, hybrydowy, zdalny). 

Natomiast w przypadku nauczania domowego na wniosek rodziców dyrektor odpowiednio publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej, do której dziecko zostało przyjęte, może zezwolić w drodze decyzji na spełnianie przez dziecko obowiązkowego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem i obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. Zezwolenie takie może być wydane przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w trakcie roku szkolnego, jeżeli przedszkole, szkoła podstawowa lub szkoła ponadpodstawowa, do której dziecko zostało przyjęte, znajduje się na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko. Do wniosku nie trzeba już dołączać opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. 

Fundraising Opiera się na budowaniu relacji, ponieważ oprócz misji organizacji i celu zbiórki ważne jest też zaufanie. 

Fundraising

W ramach zagadnień finansowych szeroko omawiana była kwestia fundraisingu. Jest to profesjonalne i systematyczne pozyskiwanie funduszy, darów rzeczowych i darmowych usług od osób fizycznych, firm, fundacji.

Fundraising prowadzi się w organizacjach pozarządowych i projektach niekomercyjnych, a także w sferze kultury, sztuki, sportu, edukacji. Opiera się na budowaniu relacji, ponieważ oprócz misji organizacji i celu zbiórki ważne jest też zaufanie. 

Tab. 1. Standardowy schemat planu nauczania

Wnioski z nauczania zdalnego

Analiza dotychczasowego przebiegu nauczania zdalnego umożliwiła sformułowanie przez nauczycieli, jak i przez uczniów i ich rodziców następujących wniosków: 

• Okres edukacji zdalnej wzmocnił kompetencje informatyczne nauczycieli, a dokładniej precyzując, był okresem wzmożonego doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie narzędzi informatycznych. Nie ulega wątpliwości, że stosowanie tak wielu różnorodnych narzędzi cyfrowych nie miało dotąd miejsca w polskiej edukacji.
• Nauczyciele nie chcieliby jednak prowadzić takich zajęć w przyszłości, mają nadzieję, że nie będą musieli. 
• Świadomość zagrożenia epidemicznego wpływa również na ich stosunek do doskonalenia zawodowego w kierunku wykorzystania TIK w kształceniu na odległość.
• Potencjał edukacji zdalnej wymaga jednak zmiany systemowej, przede wszystkim przedefiniowania roli nauczyciela jako osoby wspierającej ucznia, jako mentora. Wiąże się to z przekierowaniem odpowiedzialności za proces uczenia się na ucznia.
• Edukacja na odległość posiada swój potencjał przy wykluczeniu czynników związanych z brakiem sprzętu, oprogramowania i doskonaleniu kompetencji cyfrowych nauczycieli.
• Edukacja cyfrowa uczniów obecna jest w podstawie programowej od ponad 20 lat. Obecna jest również w kryteriach oceny pracy czy w awansie zawodowym nauczycieli.
• Edukacja cyfrowa traktowana była jako dodatek do lekcji, jej urozmaicenie, atrakcja. Nagle w obliczu zamknięcia szkół z dnia na dzień edukacja z wykorzystaniem TIK stała się podstawą edukacji systemowej.
• Zmianie musiała ulec codzienna metodyka pracy nauczyciela na lekcji, próbowano nowych narzędzi internetowych, w których nauczyciele nie czuli się komfortowo.
• Nauczyciele bardzo nisko ocenili poziom motywacji uczniów do pracy podczas kształcenia na odległość. Tym samym na dostateczny oceniona została również efektywność tego okresu edukacji. Ocenianie uczniów możliwe było jedynie na podstawie kart pracy, zdjęć, prac pisemnych przesyłanych do nauczyciela, stąd wątpliwości nauczycieli dotyczące samodzielnej pracy uczniów w domu. Po wdrożeniu lekcji online możliwa była ocena wypowiedzi ustnych ucznia. W opinii nauczycieli lekcje online ułatwiły pracę.
• Dziś uczniowie znowu funkcjonują w szkołach w warunkach dyktowanych przez wytyczne MEN, GIS oraz MZ, ale w szkołach stacjonarnych. Doświadczenia edukacji zdalnej powinny stać się częścią integralnej wiedzy uczniów, nauczycieli, rodziców, która posłuży do wyciągnięcia konstruktywnych wniosków do doskonalenia i rozwoju każdego z nas.
• Nauczyciele dysponują już pewnym poziomem wiedzy, posiadają określony zasób umiejętności cyfrowych, które powinni wykorzystywać w dalszym kształceniu uczniów w klasie szkolnej.
• Warto omówić doświadczenia zdalnej edukacji z nauczycielami i rodzicami, tak aby wyciągnąć konstruktywne wnioski na przyszłość i wykorzystać je do rozwoju szkoły, przedszkola lub innej placówki edukacyjnej.
• Przede wszystkim ważne jest zdefiniowanie roli nauczyciela w procesie zdalnej edukacji. Źródłem wielu nieporozumień pomiędzy rodzicami i nauczycielami była konieczność zrozumienia, że edukacja zdalna wymaga odwrócenia odpowiedzialności. Duża grupa nauczycieli rozumiała swoją rolę jako osoby zadającej pracę, następnie sprawdzającej jej wynik. Odpowiedzialność ucznia za naukę nie oznacza biernego wykonywania zadań zlecanych przez nauczyciela. Stąd kolejne wyzwanie – kształtowanie kompetencji nauczycieli jako facylitatorów procesu edukacyjnego.

Powyżej przedstawione zostały tylko wybrane zagadnienia omawiane i analizowane podczas kongresu, które powinny być realizowane w trakcie aktualnego roku szkolnego. Właściwa ich realizacja pozwoli wszystkim podmiotom szkolnym na prawidłowe wdrażanie do praktyki szkolnej nowych rozwiązań formalnoprawnych i organizacyjnych. Ponieważ sytuacja, w jakiej funkcjonują szkoły i placówki oświatowe, jest bardzo dynamiczna, na łamach naszego pisma będziemy nieustannie analizowali każdą zmianę i wynikające z niej zadania i obowiązki zarówno kadry kierowniczej, jak i samych nauczycieli. Już dzisiaj zapraszamy Państwa na kolejny kongres, który planujemy zorganizować w przyszłym roku.