Celem projektowanych zmian jest w szczególności kontynuacja procesu doskonalenia rozwiązań w zakresie pragmatyki zawodowej nauczycieli. Z tego też względu proponuje się wprowadzenie rozwiązań mających na celu stworzenie bardziej motywującego systemu wynagradzania nauczycieli. Słynna już ustawa o finansowaniu zadań oświatowych wprowadziła obligatoryjność cyklicznego dokonywania oceny pracy wszystkich nauczycieli co 5 lat oraz powołała zupełnie nowy dodatek dla nauczycieli dyplomowanych legitymujących się wyróżniającą oceną pracy. Tym samym stworzona została perspektywa dalszego rozwoju zawodowego i finansowego nauczycieli o najwyższym stopniu awansu.
POLECAMY
Dodatek za wyróżniającą pracę
W pragmatyce zawodowej, a zwłaszcza w zarządzaniu zasobami ludzkimi, istotne jest jednak promowanie wysokiej jakości pracy wszystkich nauczycieli, niezależnie od posiadanego przez nich stopnia awansu zawodowego. W związku z powyższym proponowane jest rozszerzenie uprawnienia do dodatku za wyróżniającą pracę także na nauczycieli kontraktowych i mianowanych. Na mocy nowych przepisów do wspomnianego dodatku będą zatem uprawnieni nauczyciele kontraktowi i nauczyciele mianowani, jeżeli po zakończeniu stażu odpowiednio na stopień nauczyciela kontraktowego lub mianowanego uzyskają wyróżniającą ocenę pracy. Dodatek będzie przysługiwał w okresie odbywania stażu na kolejny stopień awansu zawodowego, jednak nie dłużej niż przez 3 lata. Jeżeli przed upływem tego terminu nauczyciel otrzyma ocenę pracy niższą niż ocena wyróżniająca, prawo do dodatku za wyróżniającą pracę automatycznie wygasa. Proponowane rozwiązanie nie powinno zwiększyć obciążeń dyrektorów szkół związanych z ocenianiem nauczycieli, bowiem dodatek będzie przysługiwał z tytułu posiadania wyróżniającej oceny pracy uzyskanej po zakończeniu stażu na kolejny stopień awansu zawodowego, która i tak jest już obligatoryjnie dokonywana. Zatem nauczyciel, który po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela kontraktowego lub mianowanego uzyska wyróżniającą ocenę pracy, przez cały okres do uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego będzie korzystał z uprawnień skutkujących finansowo, gdyż po uzyskaniu takiej oceny nauczyciel w pierwszej kolejności zrealizuje prawo do skrócenia okresu pracy niezbędnego do rozpoczęcia stażu, co wiąże się z wcześniejszym przeszeregowaniem płacowym, a następnie przez cały okres stażu będzie otrzymywał dodatek za wyróżniającą pracę. Natomiast w przypadku nauczycieli, którzy stopień nauczyciela kontraktowego i nauczyciela mianowanego uzyskali z mocy prawa, w związku z czym nie mogli uzyskać oceny pracy po zakończeniu stażu, podstawą do uzyskania dodatku za wyróżniającą pracę będzie ocena pracy dokonana na wniosek nauczyciela albo z inicjatywy dyrektora szkoły lub innych podmiotów jednoznacznie wyszczególnionych w Karcie Nauczyciela. Z kolei w przypadku nauczycieli, którym powierzono stanowisko dyrektora szkoły, którzy po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela mianowanego uzyskali wyróżniającą ocenę pracy, niezbędne okazało się wskazanie innego okresu, w którym będą oni otrzymywali dodatek za wyróżniającą pracę, ponieważ dyrektorzy szkół otrzymują stopień nauczyciela dyplomowanego bez obowiązku odbywania stażu.
Mając na względzie fakt, że w okresie przejściowym staż na kolejny stopień awansu zawodowego będą rozpoczynali nauczyciele, którzy po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela kontraktowego lub mianowanego otrzymali ocenę dorobku zawodowego za okres stażu, a nie ocenę pracy, niezbędne było wprowadzenie przepisów przejściowych, które umożliwią również tej grupie nauczycieli otrzymanie dodatku za wyróżniającą pracę, oczywiście jeżeli uzyskają oni wyróżniającą ocenę pracy dokonaną na ich wniosek albo z inicjatywy dyrektora szkoły lub innych uprawnionych podmiotów.
Dodatek za wyróżniającą pracę nadal nie będzie jednak uwzględniany przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli. Tym samym otrzymywane przez nauczycieli dodatki za wyróżniającą pracę nie mogą powodować obniżenia otrzymywanych przez nauczycieli innych składników wynagrodzenia, np. dodatków motywacyjnych. Dodatek za wyróżniającą pracę nauczyciele kontraktowi i mianowani po raz pierwszy otrzymają od dnia 1 września 2020 roku, jednak w docelowej wysokości określonej w projektowanym art. 33b ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, po raz pierwszy otrzymają ten dodatek od dnia 1 września 2022 roku, analogicznie jak jest to przewidziane w przypadku nauczycieli dyplomowanych. Do tego czasu wysokość dodatku za wyróżniającą pracę będzie systematycznie wzrastała.
Świadczenie dla nauczyciela stażysty
Projektowana nowelizacja zakłada również wprowadzenie nowego świadczenia dla nauczycieli stażystów, określanego stwierdzeniem „na start”. Świadczenie to będzie przysługiwało wszystkim nauczycielom stażystom odbywającym staż na stopień nauczyciela kontraktowego. Świadczenie na start w wysokości 1000 zł będzie wypłacane dwukrotnie w okresie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego – do dnia 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż, oraz do dnia 30 września kolejnego roku. Jeżeli w kolejnym roku, w okresie do dnia 30 września nauczyciel nie będzie odbywał stażu, świadczenie otrzyma w ciągu 30 dni od dnia, w którym rozpocznie odbywanie stażu. Jednocześnie przewidziano przepis przejściowy dla nauczycieli, którzy staż na stopień nauczyciela kontraktowego rozpoczęli w roku szkolnym 2018/2019. Ta grupa nauczycieli powinna otrzymać jednorazowe świadczenie „na start” w wysokości 1000 zł w terminie do dnia 30 września 2019 roku, a jeżeli w tym terminie nie będą odbywali stażu – nie później niż w ciągu 30 dni od dnia, w którym rozpoczną odbywanie stażu. Świadczenie „na start”, zgodnie z założeniami, będzie świadczeniem o charakterze socjalnym, z tego też względu wszyscy nauczyciele uprawnieni do tego świadczenia otrzymają je w takiej samej wysokości, niezależnie od wymiaru zatrudnienia. Jedynym warunkiem otrzymania tego świadczenia będzie odbywanie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego, a to oznacza, że nauczyciel musi być zatrudniony co najmniej w wymiarze ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub kilku szkołach łącznie. Proponowane świadczenie powinno ułatwić początkującym nauczycielom np. zakup dodatkowych materiałów pomocnych w ich rozwoju zawodowym oraz pokrycie części kosztów związanych ze zmianą miejsca zamieszkania w związku z podjęciem pracy w szkole w innej miejscowości. Świadczenie „na start”, podobnie jak dodatek za wyróżniającą pracę, nie będzie uwzględniane przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli, więc świadczenie to nie może powodować obniżenia otrzymywanych przez nauczycieli stażystów innych składników wynagrodzenia.
Regulamin wynagradzania nauczycieli
Nowelizacja Karty Nauczyciela zakłada również zmiany w zakresie ustalania przez organy prowadzące szkoły będące jednostkami samorządu terytorialnego regulaminu wynagradzania nauczycieli, o którym mowa w art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela. Zmiany te polegają na przywróceniu obowiązku corocznego uchwalania tych regulaminów. Regulaminy te będą obowiązywały od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku i będą każdorazowo uzgadniane ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli. Regulaminy z poprzedniego roku będą mogły obowiązywać maksymalnie przez dwa miesiące od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej na dany rok. Przywrócenie obowiązku corocznego uchwalania regulaminów wynagradzania nauczycieli powinno zapewnić prowadzenie przez jednostki samorządu terytorialnego bardziej racjonalnej i motywacyjnej polityki wynagradzania nauczycieli, odpowiednio do najbardziej pożądanych w danym roku potrzeb. Jednocześnie proponowane rozwiązanie umożliwi wzmocnienie kontroli ze strony państwa (wojewoda, regionalne izby obrachunkowe), jak i partnerów społecznych (związki zawodowe) nad zgodnością regulaminów wynagradzania z przepisami prawa. Regularne uzgadnianie regulaminu wynagradzania ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli zwiększy wpływ środowisk nauczycielskich na redystrybucję części środków na wynagrodzenia nauczycieli, zapewniając im udział w procesie decydowania o potrzebach w zakresie wynagradzania nauczycieli w danym roku oraz kreowania motywacyjnej polityki wynagradzania. Jednak zgodnie z przepisem przejściowym zawartym w art. 9 projektu nowelizacji dotychczas uchwalone regulaminy wynagradzania zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych regulaminów wydanych na podstawie projektowanego art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela, ale nie dłużej niż do dnia 31 marca 2020 roku.
Podwyższenie WYNAGRODZENIA nauczycieli
W związku z koniecznością wdrożenia podwyższenia wynagrodzenia nauczycieli w trakcie roku kalendarzowego należało wprowadzić przepis przejściowy przewidujący, iż w okresie od dnia 1 września 2019 roku do dnia 31 grudnia 2019 roku średnie wynagrodzenie nauczycieli ustalone w sposób określony w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela zwiększa się o 5%. Zmiana taka umożliwi jednocześnie podwyższenie od dnia 1 września 2019 roku wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli oraz stosownych dodatków do wynagrodzenia. W związku z tym, iż obecna Karta Nauczyciela reguluje termin podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli jedynie wówczas, gdy następuje ono od dnia 1 stycznia danego roku, niezbędne okazało się uregulowanie w przepisie przejściowym terminu podwyższenia wynagrodzeń w związku ze zmianą wysokości średniego wynagrodzenia nauczycieli od dnia 1 września 2019 roku. Dzięki takiej zmianie podwyższenie wynagrodzeń nauczycieli nastąpi nie później niż do dnia 30 września 2019 roku, oczywiście z wyrównaniem od dnia 1 września 2019 roku. Planowane jest również określenie wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli od dnia 1 stycznia 2020 roku na poziomie nie niższym niż ustalony na okres od dnia 1 września 2019 roku do dnia 31 grudnia 2019 roku, poprzez zmianę kwoty bazowej dla nauczycieli w ustawie budżetowej na 2020 rok.
Zastępstwo nieobecnego nauczyciela
Zgodnie z art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym, z nauczycielem mianowanym lub z nauczycielem dyplomowanym, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Czas trwania umowy zawieranej na podstawie wspomnianego przepisu ustalany jest stosownie do zaistniałej potrzeby, przy czym przepis nie stawia jakiejkolwiek bariery czasu dla jego stosowania. Zastosowanie tego przepisu jest ściśle uzależnione od zaistnienia konkretnych okoliczności faktycznych. Artykuł 10 ust. 7 Karty Nauczyciela nie wymaga jednak od pracodawcy, aby przy zawieraniu z nauczycielem terminowej umowy o pracę wyjaśniał pracownikowi, jakie konkretne przesłanki czy też „potrzeby wynikające z organizacji nauczania” zadecydowały o konieczności nawiązania z nauczycielem umownego stosunku pracy na czas określony, zamiast na czas nieokreślony1. Należy zaznaczyć, że do nauczycieli nie mają zastosowania przepisy art. 251 Kodeksu pracy2, zgodnie z którymi okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony, zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech. Przepis art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, według którego nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem na czas określony może nastąpić wyłącznie w wypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, wyłącza bowiem zastosowanie art. 251 Kodeksu pracy, co wielokrotnie potwierdzał Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach. Z powyższych względów proponuje się dodanie w art. 10 Karty Nauczyciela przepisów, które ograniczą możliwości nadużywania umów o pracę na czas określony zawieranych w związku z zaistnieniem potrzeby wynikającej z organizacji nauczania. Zakłada się, że łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy nie będzie mógł przekraczać 36 miesięcy. Natomiast w sytuacji, w której okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony przekroczy 36 miesięcy, z dniem następującym po upływie tego okresu stosunek pracy przekształca się: w przypadku nauczyciela kontraktowego – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, a w przypadku nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego – w stosunek pracy na podstawie mianowania. Jednak w przypadku niespełniania warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 ustawy Karta Nauczyciela – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Do wspomnianego okresu 36 miesięcy wliczane będą okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych od dnia 1 września 2019 roku. Natomiast nie jest przewidziane określenie limitu umów o pracę na czas określony. Takie umowy zawierane są przecież na okres odpowiedni do zaistniałej potrzeby i mogą to być również bardzo krótkie okresy zatrudnienia. Wyczerpanie limitu zawierania takich umów w praktyce pozbawiłoby możliwości zatrudnienia nauczyciela na kolejną umowę o pracę na czas określony, pomimo iż taka potrzeba rzeczywiście by istniała, a łączny okres zatrudnienia nauczyciela na podstawie tych umów nie jest długi. Konsekwencją wprowadzenia przepisów ograniczających możliwości nadużywania umów o pracę na czas określony była konieczność wskazania, że nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem – doradcą metodycznym obejmuje wyłącznie okres, na który powierzono zadania doradcy metodycznego.
Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli
Na podstawie znowelizowanych przepisów w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli3 Rzecznik Praw Dziecka otrzymał prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie rzecznika dyscyplinarnego w przedmiocie umorzenia postępowania wyjaśniającego dotyczącego czynu naruszającego prawa i dobro dziecka4 oraz prawo do wniesienia zażalenia na postanowienie komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego dotyczącego czynu naruszającego prawa i dobro dziecka do odwoławczej komisji dyscyplinarnej5. Natomiast zgodnie z art. 85o ust. 1 Karty Nauczyciela postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 Karty Nauczyciela, oraz po upływie 3 lat od popełnienia tego czynu. Biorąc pod uwagę fakt, że postępowania, o których mowa wyżej, dotyczą czynów naruszających prawa i dobro dziecka, proponuje się, aby w tych wyjątkowych przypadkach istniała możliwość wszczęcia postępowania dyscyplinarnego również po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 Karty Nauczyciela. Nieprzeprowadzenie postępowania dyscyplinarnego i niewymierzenie odpowiedniej kary nauczycielowi, który popełnił czyn naruszający prawa i dobro dziecka, np. stosował przemoc fizyczną wobec dzieci, mogłoby bowiem stanowić zagrożenie bezpieczeństwa dzieci pozostających pod opieką takiego nauczyciela.
Nauczyciele przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe
Proponowana zmiana w art. 42 w ust. 3 w tabeli w lp. 3
Karty Nauczyciela ma charakter ewidentnie doprecyzowujący ten przepis w odniesieniu do nauczycieli przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe. Nie zmienia się natomiast tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dla żadnej grupy nauczycieli. Tam po wyrazach „liceów ogólnokształcących” proponuje się dopisanie wyrazów: „przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i”.
Udzielanie dotacji finansowych przez wojewodę
Zgodnie z zapisami art. 70a ust. 4–6 Karty Nauczyciela obecnie to wojewoda udziela jednostkom samorządu terytorialnego prowadzącym placówki doskonalenia nauczycieli zatrudniające doradców metodycznych dotacji na finansowanie wydatków związanych z zatrudnieniem nauczycieli w celu realizacji zadań doradcy metodycznego. Proponowana zmiana przepisu art. 70a ust. 6 Karty Nauczyciela ma określić sposób, w jaki środki będące w dyspozycji wojewodów będą przekazywane ww. jednostkom samorządu terytorialnego.
Szkolenie osób ubiegających się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy o kierujących pojazdami6 szkolenie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdami silnikowymi w formie zajęć szkolnych jest prowadzone dla uczniów (słuchaczy) przez szkołę, jeżeli w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego jest przewidziane przygotowanie do uzyskania umiejętności kierowania pojazdem silnikowym. Dodatkowe umiejętności zawodowe, które będą określone w przepisach wydanych na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe6, szkoły będą mogły zaoferować w ramach godzin stanowiących różnicę między minimalną liczbą godzin kształcenia zawodowego dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie określoną w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego a sumą godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego określoną w ramowym planie nauczania dla danego typu szkoły. Wiele szkół prowadzących kształcenie zawodowe, posiadających odpowiednią bazę i kadrę do prowadzenia szkolenia na prawo jazdy, będzie mogło dzięki takiemu rozwiązaniu wzbogacić swoją ofertę dla uczniów o możliwość uzyskania dodatkowych umiejętności zawodowych. W związku z powyższym, w celu racjonalnego wykorzystania zasobów, którymi dysponują szkoły, proponuje się umożliwienie tym szkołom prowadzenia przygotowania do uzyskania umiejętności kierowania pojazdem silnikowym (w ramach dodatkowych umiejętności zawodowych) w formie zajęć szkolnych.
Prowadzenie szkół i placówek oświatowych jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego, zatem wypłata dodatku za wyróżniającą pracę oraz świadczenia „na start” dla nauczyciela stażysty będzie zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego. W związku z nowymi zadaniami dla samorządów w Karcie Nauczyciela zmieniony zostaje przepis dotyczący gwarancji środków na określone zadania oświatowe w dochodach jednostek samorządu terytorialnego7. Gwarancjami został objęty również dodatek za wyróżniającą pracę i świadczenie „na start” dla nauczyciela stażysty. W związku z powyższym konieczne stało się uwzględnienie przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej finansowania świadczenia „na start” i dodatku za wyróżniającą pracę.
Proponuje się, aby nowelizacja weszła w życie z dniem 1 września 2019 roku.
