Wygaszanie gimnazjów w praktyce

Zdniem 1 września 2017 r. szkoły podstawowe z sześcioletnich przekształciły się w ośmioletnie. Absolwenci klas VI podjęli naukę w klasach VII, a gimnazja nie przeprowadziły naboru nowych uczniów.

Znikną zupełnie z systemu oświaty we wrześniu 2019 r. Wtedy to naukę w liceum i technikum rozpoczną dwa roczniki: jeden, który skończył gimnazjum, i drugi, który ukończył 8-letnią szkołę powszechną.

Tylko że ci, którzy ukończyli gimnazjum, będą się uczyli w trybie 3-letnim w liceum i 4-letnim w technikum, a ci, którzy ukończyli 8-letnią szkołę, będą się uczyli 4 lata w liceum lub 5 lat, jeśli wybiorą technikum.

Przepisy wprowadzające prawo oświatowe¹ wiele decyzji w kwestii wygaszania gimnazjów pozostawiają w gestii rady gminy. To do niej należy wybór daty, w której gimnazjum zakończy działalność. Określa ją w uchwale w sprawie dostosowania sieci szkół do nowego ustroju szkolnego. Jeśli decyduje się na włączenie gimnazjum do ośmioletniej szkoły podstawowej, trzy- lub czteroletniego liceum ogólnokształcącego, cztero- lub pięcioletniego technikum albo do branżowej szkoły I stopnia, wskazuje termin 31 sierpnia: 2017 r., 2018 r. lub 2019 r. Ta sama data obowiązuje przy przekształceniu w jedną z wymienionych szkół, gdy wybór rady pada na ten tryb wygaszenia gimnazjum. Wówczas w uchwale wskazuje ona termin rozpoczęcia działalności nowej szkoły na 1 września: 2017 r., 2018 r. lub 2019 r.

Z upływem dnia poprzedzającego ten termin, tj.: 31 sierpnia 2017 r., 2018 r. lub 2019 r., gimnazjum przestaje istnieć.

Przekazanie dokumentacji

Po włączeniu gimnazjum do innej szkoły lub przekształceniu go w inną szkołę oddziały gimnazjum są częścią tej szkoły, działającą do czasu wygaszenia kształcenia w zakresie gimnazjum, w związku z tym po zakończeniu tego kształcenia dokumentacja przebiegu nauczania powinna pozostać w szkole, w której te oddziały funkcjonowały². Sposób i termin przekazania dokumentacji wygaszanego gimnazjum (m.in. dokumentacja przebiegu nauczania, dokumentacja kadrowo-płacowa) szkole, do której zostało ono włączone lub w którą zostało przekształcone, mógł być przedmiotem wytycznych organu prowadzącego lub wynikiem porozumienia pomiędzy dyrektorami szkół. 

Dokumenty będące przedmiotem przekazania w związku z przekształceniem lub włączeniem gimnazjum powinny objąć następujący zakres spraw: 

1. organizacja pracy szkoły: arkusz organizacji pracy szkoły, statut szkoły, plany i programy pracy szkoły, procedury obowiązujące w szkole, księga zarządzeń, rejestr decyzji dyrektora, inne rejestry prowadzone w szkole, dokumentacja nadzoru pedagogicznego, dokumentacja dotycząca stanu technicznego budynku (karta obiektu),
2. dokumentacja przebiegu nauczania: księga ewidencji, księga uczniów, arkusze ocen, dzienniki lekcyjne, dzienniki innych zajęć, dzienniki zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, dzienniki indywidualnych zajęć oraz inne rodzaje dokumentacji, 
3. dokumentacja kadrowo-płacowa: regulamin pracy, regulamin wynagradzania, akta osobowe, dokumentacja awansu zawodowego, 
4. dokumentacja rady pedagogicznej: księga protokołów zebrań rady pedagogicznej, uchwały rady pedagogicznej, regulamin rady pedagogicznej,
5. dokumentacja innych organów: regulamin rady rodziców, regulamin samorządu uczniowskiego, 
6. dokumentacja finansowa: dokumentacja księgowa, księga inwentarzowa, druki ścisłego zarachowania.

Określenie warunków włączenia lub przekształcenia gimnazjum znajduje się w kompetencjach rady gminy. Dlatego też w tej samej uchwale może ona zdecydować (i zwykle decyduje) o przejęciu zobowiązań przez szkołę, której gimnazjum staje się częścią lub w którą się przekształca. 

Dotychczasowym dyrektorom włączonych lub przekształconych gimnazjów (wicedyrektorom w nowych szkołach) do czasu zakończenia przez nie działalności można pozostawić obowiązki w zakresie m.in.:

1. nadzorowania właściwego prowadzenia i przechowywania całej dokumentacji przebiegu nauczania³, 
2. przekazywania do nowego systemu informacji oświatowej danych w sposób ciągły, w terminach określonych w ustawie o systemie informacji oświatowej⁴ oraz rozporządzeniu w sprawie szczegółowego zakresu danych dziedzinowych gromadzonych w systemie informacji oświatowej oraz terminów przekazywania niektórych danych do bazy danych systemu informacji oświatowej⁵, 
3. zarządzania powierzonym mieniem zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych. 

Konsekwencje prawne wygaszania gimnazjum

W związku z wygaszaniem gimnazjów zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe, które posługują się pojęciami „wygaszanie” i „wygaszane” gimnazjum, nie określając ich konsekwencji. Ograniczają się do wskazania, do kiedy i w jaki sposób może to nastąpić. Mamy tu zatem do czynienia ze specjalną procedurą, która nie ma nic wspólnego ani z likwidacją pracodawcy, ani z przejściem zakładu pracy, o jakim mowa w art. 231 ustawy Kodeks pracy⁶. Powstaje jednak pytanie, co z dokumentacją kadrowo-płacową gimnazjum po zakończeniu jego działalności, czyli po 31 sierpnia 2017 r., 2018 r. lub 2019 r.? Co z obowiązkami finansowymi wynikającymi ze stosunku pracy, jak np. wypłata trzynastki? Co z wystawianiem dokumentów o dochodach (PIT-11) i składkach ZUS (RMUA)? Co z innymi zobowiązaniami pracodawcy, jak np. prostowanie świadectw pracy – zarówno wobec nauczycieli, jak i pracowników niepedagogicznych, tych kontynuujących zatrudnienie, jak i odchodzących z pracy?

Określenie warunków włączenia lub przekształcenia gimnazjum znajduje się w kompetencjach rady gminy. Dlatego też w tej samej uchwale może ona zdecydować (i zwykle decyduje) o przejęciu zobowiązań przez szkołę, której gimnazjum staje się częścią lub w którą się przekształca. Wydaje się, że gdyby nawet zabrakło odpowiednich postanowień w tej uchwale, to działa zasada przejmowania zobowiązań określona w przepisach o finansach publicznych.

Do ostatniego dnia funkcjonowania gimnazjum jest pracodawcą wobec zatrudnionych nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Musi więc dokonać rozliczenia tych, których stosunki pracy rozwiązują się lub wygasają wskutek procedury wygaszenia. Wypłaca zatem wynagrodzenia, odprawy czy ekwiwalenty za urlop oraz wystawia świadectwa pracy. Jednak wypłata trzynastek zależy od jego „dobrej woli”.

Do ostatniego dnia funkcjonowania gimnazjum jest pracodawcą wobec zatrudnionych nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. 

Dodatkowe wynagrodzenie roczne jest bowiem wypłacane:

1. nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje (np. do 31 marca 2018 r. za rok 2017 r.),
2. w dniu rozwiązania stosunku pracy, gdy następuje ono z uwagi na likwidację pracodawcy (np. 31 sierpnia 2017 r. w razie ustania zatrudnienia tego dnia).

Termin wskazany w pkt. 2 jako obowiązkowy nie wchodzi w rachubę, bo wygaszenie gimnazjum nie jest likwidacją pracodawcy. Przy przejęciu zadań i części pracowników w sferze publicznej na podstawie ustaw szczególnych, a do takich należą przepisy wprowadzające prawo oświatowe, też nie występuje likwidacja pracodawcy. Tak więc wygaszane gimnazjum wypłaci trzynastkę za rok, w którym znika z systemu oświaty, jeśli uzna to za stosowne. Przy negatywnej decyzji ten obowiązek przechodzi na nową szkołę i to zarówno w odniesieniu do odchodzących nauczycieli oraz pracowników niepedagogicznych, jak i tych pozostających w jej strukturach po włączeniu lub przekształceniu gimnazjum, nawet jeśli nie zostanie to zapisane wprost w uchwale rady gminy.