Uprawnienia i obowiązki nauczyciela jako członka komisji wyborczej

Marszałek Sejmu ogłosiła, że w tym roku wybory prezydenckie odbędą się 10 maja, zaś druga tura została zaplanowana na 24 maja. Wielu nauczycieli będzie zasiadać w komisjach wyborczych. Oczywiście wybory zawsze zarządzane są na dzień wolny od pracy, a takim dniem ustawowo wolnym jest niedziela, jednak obowiązujący Kodeks wyborczy przewiduje zwolnienie pracownika/członka komisji do prac, które będą się odbywać w tygodniu. 
Zgodnie z art. 154 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 684 z późn. zm.) członkowi obwodowej lub terytorialnej komisji wyborczej w związku z wykonywaniem zadań przysługuje do 5 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

Zwolnienie od pracy

W razie zamiaru skorzystania ze zwolnienia od pracy w związku z wykonywaniem swoich zadań jako członka obwodowej komisji wyborczej nauczyciel jest zobowiązany co najmniej na 3 dni przed przewidywanym terminem nieobecności w pracy uprzedzić dyrektora placówki oświatowej w formie pisemnej o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności. Natomiast nie później niż następnego dnia po upływie okresu nieobecności w pracy powinien dostarczyć pracodawcy zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy w związku z wykonywaniem zadań w komisji. Zaświadczenie wydawane jest przez komisję wyborczą, której członkiem był nauczyciel i powinno zawierać:

• imię i nazwisko osoby wchodzącej w skład danej komisji wyborczej,
• wskazanie podstawy prawnej zwolnienia od pracy,
• przyczynę i czas nieobecności w pracy.

Zaświadczenie opatrzone pieczęcią obwodowej komisji wyborczej podpisuje przewodniczący komisji wyborczej, a dla przewodniczącego komisji – jego zastępca.
Zaświadczenie należy umieścić w pozostałej części dokumentacji pracowniczej związanej z czasem pracy (zgodnie z § 6 rozporządzenia z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej). 

Pamiętaj!
Dyrektor ma obowiązek zwolnić nauczyciela lub pracownika niepedagogicznego na czas prac komisji. Nie jest to urlop bezpłatny. W ewidencji czasu pracy, w części dotyczącej nieobecności (tylko w takim zakresie ewidencję prowadzimy dla nauczycieli), należy odnotować usprawiedliwioną nieobecność niepłatną. 

Czy nauczyciel będący na zwolnieniu lekarskim lub urlopie dla poratowania zdrowia może być członkiem komisji wyborczej?

„Z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wynika, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego od pracy (niezgodnie z jego celem lub wykonywaniem pracy zarobkowej) może nastąpić nie tylko w wyniku przeprowadzenia kontroli, ale także wtedy, gdy pracodawca uzyska informacje wskazujące na niewłaściwe wykorzystywanie tego zwolnienia. Kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy może podlegać każde zwolnienie, bez względu na wskazania lekarskie zamieszczone na zaświadczeniu lekarskim na druku ZUS ZLA „chory powinien leżeć” lub „chory może chodzić”.
(…) Pewną wskazówkę co do ewentualnego kierunku rozstrzygnięcia przedstawionej w zapytaniu kwestii może stanowić treść uzasadnienia do wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 29 czerwca 2015 r. (sygn. akt III Ua 9/15), w którym sąd ten rozstrzygał sporną kwestię, czy wykonywanie w okresie zwolnienia lekarskiego od pracy zadań członka komisji wyborczej związanych z przeprowadzaniem głosowania i ustalaniem jego wyników w obwodzie w wyborach do jednostek samorządu terytorialnego i pobranie z tego tytułu jednorazowej zryczałtowanej diety miało charakter pracy zarobkowej lub było niezgodne z celem tego zwolnienia. Otóż w powołanym wyroku sąd ten stwierdził, że wykonywanie zadań członka komisji wyborczej nie może być w żaden sposób utożsamiane z zarobkowaniem. Funkcja ta ma charakter działalności społecznej, obywatelskiej, wykonywanej dla dobra społeczności lokalnej, wyborców, organów władz jednostek samorządu terytorialnego. Aktywność członka komisji wyborczej nie może być w jakikolwiek sposób uznana jako praca. Ma ona charakter ekwiwalentu za koszty dojazdu na czynności związane z przeprowadzaniem głosowania i ustalaniem jego wyników, koszty utraconego zarobku, straconego czasu. Nie ma ona jednakże wartości wymiernej w odniesieniu do wykonywanych przez taką osobę czynności. Dieta ta stanowi jedynie swoistą formę rekompensaty kosztów, jakie często może ponieść członek komisji wyborczej, aby wypełnić ciążące na nim zadania, obowiązki. Co więcej, sąd ten uznał również, że w tym konkretnym rozpatrywanym przez sąd przypadku udział pracownika w pracach wspomnianej komisji wyborczej nie mógł wpłynąć negatywnie na przebieg leczenia pracownika i stan jego zdrowia, bowiem, w ocenie sądu, zadania jakie pracownik wykonywał nie wiązały się „z przesadnym wysiłkiem oraz stresem”. Trzeba jednak pamiętać, że co do zasady orzeczenia sądów wiążą tylko w konkretnej, rozpatrywanej przez dany sąd sprawie. Wyjątek stanowią jedynie uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby (z chwilą podjęcia uzyskują one moc zasad prawnych i wiążą nie tylko inne składy orzekające Sądu Najwyższego, ale również wyznaczają kierunek w orzecznictwie innych sądów). Ponadto warto również dodać, że na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, stosownie do którego przeszkodą w osiągnięciu celu zwolnienia lekarskiego, jakim jest odzyskanie zdolności do pracy, mogą być wszelkie zachowania pracownika (ubezpieczonego) utrudniające proces leczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2005 r., sygn. akt III UK 120/05 OSNP z 2006 r., nr 21–22, poz. 338 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2009 r., sygn. akt I UK 140/09, Lex nr 564 767). Dlatego też przy rozpatrywaniu (ocenie), czy konkretne zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane zgodnie z jego celem, niezbędne jest, w ocenie Sądu Najwyższego, uwzględnienie całokształtu okoliczności danego stanu faktycznego i rozstrzygnięcie sprawy w sposób indywidualny” – odpowiedź na zapytanie nr 8484 w sprawie interpretacji prawa pracy w aspekcie pełnienia obowiązku obywatelskiego przez pracownika będącego na zwolnieniu lekarskim; odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Radosław Mleczko, Warszawa, 3 września 2015 r. 
Powyższą odpowiedź w pełnym zakresie należy odnieść do urlopu dla poratowania zdrowia dla nauczycieli oraz okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Jedynie w przypadku opieki nad chorym członkiem rodziny nauczyciel, który jednocześnie pełni funkcje członka komisji wyborczej, może zostać pozbawiony prawa do zasiłku opiekuńczego. Dlaczego? Wynika to konstrukcji przepisów tzw. ustawy zasiłkowej, albowiem art. 32 przewiduje, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Tym samym w trakcie prac komisji wykonuje on inne czynności, które są niezgodne z celem opieki. Jednak o tym orzekać będzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ on jest płatnikiem tego zasiłku. 
Podsumowując, podkreślenia wymaga fakt, że zwolnienie nauczyciela na czas wykonywania zadań członka komisji nie zależy od decyzji dyrektora placówki oświatowej, albowiem przepisy nakładają obowiązek zwolnienia nauczyciela na ten okres.