Jesienne przygotowania do wiosennych egzaminów

Pomimo obowiązywania ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe aktem regulującym zasady przeprowadzania szkolnych egzaminów jest ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Co ciekawe, chociaż z treści art. 19 ustawy Prawo oświatowe wynika obowiązek przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, to zasady jego przeprowadzania określa ustawa o systemie oświaty i akt wykonawczy do tej ustawy – rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty. Zasady przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego określa również akt wykonawczy do ustawy o systemie oświaty, czyli rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminów gimnazjalnego i maturalnego. 

Egzamin ósmoklasisty

Harmonogram przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty ogłasza Centralna Komisja Egzaminacyjna. Zgodnie z komunikatem dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z 20 sierpnia 2018 r. w sprawie harmonogramu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu gimnazjalnego oraz egzaminu maturalnego w 2019 r., egzamin ósmoklasisty:

• z języka polskiego odbędzie się 15 kwietnia 2019 r. w terminie głównym, 
• z matematyki – 16 kwietnia, 
• z języka obcego nowożytnego – 17 kwietnia 2019 r.

Mimo że egzaminy będą przeprowadzane dopiero w nowym roku kalendarzowym, dyrektor musi jeszcze w 2018 r. wypełnić pewne obowiązki związane z ich przeprowadzeniem.
Pierwszy z nich wynika z § 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty. Zgodnie z zapisem dyrektor szkoły, w której po raz pierwszy ma być przeprowadzony egzamin ósmoklasisty, jest obowiązany nie później niż do 30 września roku szkolnego, w którym ma być przeprowadzony egzamin ósmoklasisty, zgłosić szkołę do okręgowej komisji egzaminacyjnej. Dyrektor szkoły podaje w zgłoszeniu numer szkoły w Rejestrze Szkół i Placówek Oświatowych, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej.
Również we wrześniu, zgodnie z art. 44zy ustawy o systemie oświaty, dyrektor szkoły przyjmuje od rodziców następujące deklaracje:

• wskazującą język obcy nowożytny, z którego uczeń lub słuchacz przystąpi do egzaminu ósmoklasisty;
• wskazującą przedmiot do wyboru, o którym mowa w art. 44zu ust. 3 pkt 4 ustawy o systemie oświaty, czyli: biologię, chemię, fizykę, geografię lub historię;
• informującą o zamiarze przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z danego przedmiotu (przedmiotów) w języku danej mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języku regionalnym.

Nie później niż na trzy miesiące przed terminem egzaminu ósmoklasisty rodzice ucznia mogą złożyć dyrektorowi szkoły pisemną informację o:

• zmianie języka obcego nowożytnego wskazanego w deklaracji;
• zmianie przedmiotu do wyboru wskazanego w deklaracji;
• rezygnacji z przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty z danego przedmiotu w języku danej mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub języku regionalnym.

Zwrócić również należy uwagę na treść art. 44zw. ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z ust. 1 tej regulacji uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub niepełnosprawności sprzężone, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym, nie przystępuje do egzaminu ósmoklasisty. Żeby jednak takie zwolnienie było skuteczne, rodzice muszą dostarczyć odpowiednie orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej. 
Istotny obowiązek dyrektora szkoły wynika również z ust. 2 przywołanej regulacji, zgodnie z którym uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym ze względu na niepełnosprawności sprzężone inne niż wymienione w ust. 1 może być zwolniony przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej z obowiązku przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty na wniosek rodziców pozytywnie zaopiniowany przez dyrektora. 

Jeżeli uczeń niepełnosprawny lub niedostosowany społecznie nie zostanie zwolniony z egzaminu ósmoklasisty, jego egzamin należy przeprowadzić w sposób przewidziany w art. 44zzr ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z ust. 1 tej regulacji uczeń mający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju niepełnosprawności, na podstawie tego orzeczenia. Zgodnie natomiast z ust. 2 uczeń mający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niedostosowanie społeczne lub zagrożenie niedostosowaniem społecznym może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, wynikających odpowiednio z niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym, na podstawie tego orzeczenia. 
Nie są to jedyne obowiązki związane z dostosowaniem formuły egzaminu do potrzeb ucznia. Zgodnie z kolejnymi przepisami art. 44zzr ustawy o systemie oświaty:

• uczeń chory lub czasowo niesprawny może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty w warunkach odpowiednich ze względu na jego stan zdrowia, na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia wydanego przez lekarza. Zaświadczenie o stanie zdrowia przedkłada się dyrektorowi szkoły nie później niż do 15 października roku szkolnego, w którym uczeń przystępuje do egzaminu ósmoklasisty;
• uczeń mający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się, może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych wynikających z rodzaju tych trudności, na podstawie tej opinii. Zgodnie z § 9 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się, o której mowa w art. 44zzr ust. 5 ustawy, przedkłada się dyrektorowi szkoły nie później niż do 15 października roku szkolnego, w którym uczeń przystępuje do egzaminu ósmoklasisty.

Z treści art. 44zzr ust. 6 wynika kolejny obowiązek dyrektora, gdyż na podstawie tej regulacji uczeń, który w roku szkolnym, w którym przystępuje do egzaminu ósmoklasisty, był objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną, może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych wynikających odpowiednio z rodzaju tych trudności, zaburzeń lub sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.
O ile zatem wszystkie wcześniejsze dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty wynikały z orzeczeń i opinii podmiotów zewnętrznych (lekarza, poradni psychologiczno-pedagogicznej), o tyle tutaj potrzebna jest uchwała rady pedagogicznej, oczywiście zwołanej przez dyrektora, który proponuje jednocześnie odpowiednią uchwałę w tej sprawie. Podobny obowiązek wynika z art. 44zzr ust. 7 pkt 1 ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z tym przepisem uczeń, któremu ograniczona znajomość języka polskiego utrudnia zrozumienie czytanego tekstu, może przystąpić do egzaminu ósmoklasisty, z wyjątkiem egzaminu ósmoklasisty z języka obcego nowożytnego, w warunkach i formie dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych wynikających z tego ograniczenia, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej. 

Dostosowanie warunków przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty polega na:

• zminimalizowaniu ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym ucznia, słuchacza albo absolwenta;
• zapewnieniu uczniowi, słuchaczowi albo absolwentowi miejsca pracy odpowiedniego do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych;
• wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych;
• odpowiednim przedłużeniu czasu przewidzianego na przeprowadzenie egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego;
• ustaleniu zasad oceniania rozwiązań zadań wykorzystywanych do przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty uwzględniających potrzeby edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia;
• zapewnieniu obecności i pomocy w czasie egzaminu ósmoklasisty nauczyciela wspomagającego ucznia w czytaniu lub pisaniu lub specjalisty odpowiednio z zakresu danego rodzaju niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub pomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych.

Egzamin gimnazjalny

Na podstawie art. 296 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.
Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 60 ze zm.) egzamin gimnazjalny, o którym mowa w rozdziale 3b ustawy o systemie oświaty, jest przeprowadzany dla:

• uczniów dotychczasowego gimnazjum – do roku szkolnego 2018/2019;
• słuchaczy dotychczasowego gimnazjum dla dorosłych – do roku szkolnego 2019/2020.

Zgodnie z § 9 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego w szczególnych przypadkach wynikających ze stanu zdrowia lub niepełnosprawności ucznia, za zgodą dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej, egzamin gimnazjalny może być przeprowadzony w innym miejscu niż szkoła. Aby to jednak było możliwe, dyrektor szkoły, w porozumieniu rodzicami ucznia albo pełnoletnim uczniem, nie później niż na 3 miesiące przed terminem egzaminu gimnazjalnego, składa wniosek do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej.
Również uczeń przystępujący do egzaminu gimnazjalnego może złożyć zaświadczenie o stanie zdrowia wymagającym dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu. Zaświadczenie to składa się nie później niż do 15 października roku szkolnego, w którym uczeń przystępuje do egzaminu gimnazjalnego, ewentualnie w terminie późniejszym – niezwłocznie po jego otrzymaniu. 
Opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się przedkłada się dyrektorowi szkoły nie później niż do 15 października roku szkolnego, w którym uczeń przystępuje do egzaminu gimnazjalnego.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 996 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1457 z późn. zm.).
• Rozporządzenie MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty (Dz. U. z 2017 r., poz. 1512)
• Rozporządzenie MEN z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego (Dz. U. z 2016 r., poz. 2223 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 2159 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r., poz. 60 z późn. zm.)