Planowanie Nadzoru pedagogicznego na rok szkolny 2022/2023

Podstawa prawna tworzenia planu nadzoru pedagogicznego

Podstawowe zasady dotyczące sporządzania planu nadzoru pedagogicznego zostały zawarte w § 23 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Nakładają one na dyrektora szkoły obowiązek opracowania na każdy rok szkolny planu nadzoru pedagogicznego, który następnie powinien zostać przedstawiony na zebraniu rady pedagogicznej w terminie do 15 dnia września roku szkolnego, którego dotyczy plan.

Planowanie nadzoru a podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa

Przepisy wskazują, że plan nadzoru pedagogicznego powinien zostać opracowany z uwzględnieniem podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa. Podmiotem odpowiedzialnym za koordynowanie i realizowanie polityki oświatowej państwa jest minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (aktualnie jest to Minister Edukacji i Nauki), który współdziała w tym zakresie z wojewodami oraz z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w sprawach funkcjonowania systemu oświaty – art. 43 ustawy Prawo oświatowe. W celu realizacji powyższych zadań podmiot ten jest zobowiązany do ustalenia podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa, w tym zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego (art. 60 ust. 3 pkt 1 ustawy Prawo oświatowe). Na obszarze województwa za realizację polityki oświatowej państwa odpowiada kurator oświaty, którego zadaniem jest m.in. współdziałanie z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa. Dokument ten zawiera zatem istotne wytyczne, na podstawie których tworzone są plany nadzoru pedagogicznego zarówno przez kuratorów oświaty, jak i przez dyrektorów poszczególnych jednostek oświaty. Do podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2022/2023 należą:

1. wychowanie zmierzające do osiągnięcia ludzkiej dojrzałości poprzez kształtowanie postaw ukierunkowanych na prawdę, dobro i piękno, uzdalniających do odpowiedzialnych decyzji;
2.  wspomaganie wychowawczej roli rodziny przez właściwą organizację i realizację zajęć edukacyjnych wychowanie do życia w rodzinie. Ochrona i wzmacnianie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży;
3. działanie na rzecz szerszego udostępnienia kanonu i założeń edukacji klasycznej oraz sięgania do dziedzictwa cywilizacyjnego Europy, m.in. przez umożliwienie uczenia się języka łacińskiego już od szkoły podstawowej;
4. doskonalenie kompetencji nauczycieli do pracy z uczniami przybyłymi z zagranicy, w szczególności z Ukrainy, adekwatnie do zaistniałych potrzeb oraz kompetencji nauczycieli nowych przedmiotów wprowadzonych do podstawy programowej;
5. wspomaganie kształcenia w szkołach ponadpodstawowych w związku z nową formułą egzaminu maturalnego od roku 2023;
6. doskonalenie systemu kształcenia zawodowego we współpracy z pracodawcami – wdrażanie Zintegrowanej Strategii Umiejętności 2030;
7. rozwijanie umiejętności metodycznych nauczycieli w zakresie prawidłowego i skutecznego wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w procesach edukacyjnych. Wsparcie edukacji informatycznej i medialnej, w szczególności kształtowanie krytycznego podejścia do treści publikowanych w Internecie i mediach społecznościowych;
8. wsparcie nauczycieli i innych członków społeczności szkolnych w rozwijaniu umiejętności podstawowych i przekrojowych uczniów, w szczególności z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych zakupionych w ramach programu „Laboratoria przyszłości”;
9. podnoszenie jakości kształcenia oraz dostępności i jakości wsparcia udzielanego dzieciom i uczniom w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych.

W zależności od typu szkoły podczas planowania nadzoru pedagogicznego należy uwzględnić wskazane wyżej kierunki realizacji polityki oświatowej państwa.

Uwzględnienie wniosków z nadzoru sprawowanego w poprzednim roku

Jeżeli chodzi o uwzględnienie w planie nadzoru wniosków ze sprawowanego w poprzednim roku szkolnym nadzoru - nie ma obowiązku odwoływania się do wniosków starszych, niż z roku szkolnego 2021/2022. Oczywiście w przypadku powracających zagadnień, wymagających nadzoru w zbliżającym się roku szkolnym, dyrektor może również odwołać się do doświadczeń z jeszcze wcześniejszych lat szkolnych, nie ma jednak takiego obowiązku.

W praktyce podczas sporządzania planu nadzoru pedagogicznego mogą zostać wykorzystane dodatkowo:

• koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły,
• wnioski i skargi wnoszone przez rodziców w minionym roku szkolnym,
• wyniki kontroli przeprowadzonych przez organ nadzoru pedagogicznego,
• wnioski z analizy wyników egzaminów zewnętrznych,
• wnioski z analizy dokumentacji przebiegu nauczania,
• wnioski z obserwacji prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności wynikających z działalności statutowej szkoły.

Obowiązkowe elementy planu nadzoru pedagogicznego

Obowiązkowe elementy planu nadzoru pedagogicznego określone zostały w § 23 ust. 3 rozporządzenia. Zgodnie z nim, plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać w szczególności:

• tematykę i terminy przeprowadzania kontroli;
• zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań;
• plan obserwacji prowadzonych przez nauczycieli zajęć.

Warto przypomnieć, że z dniem 4 września 2021 r. zmienione zostały przepisy dotyczące sprawowania nadzoru pedagogicznego. Likwidacji uległy dwie formy nadzoru: ewaluacja oraz monitorowanie. W zamian poszerzeniu uległ zakres sprawowanej w ramach nadzoru pedagogicznego kontroli. Obecnie sporządzane przez dyrektorów plany nadzoru pedagogicznego nie muszą już zawierać:

1. przedmiotu ewaluacji wewnętrznej oraz terminu jej przeprowadzenia,
2. zakresu monitorowania w danym roku szkolnym.

Planowanie kontroli

Jak już wspomniano, w miejsce dwóch usuniętych form sprawowania nadzoru pedagogicznego resort edukacji zdecydował się na poszerzenie zakresu sprawowanej w jednostkach oświaty kontroli. Zgodnie z jej obecną definicją, przez kontrolę należy rozumieć działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny lub dyrektora szkoły lub placówki prowadzone w szkole lub placówce w celu oceny:

• stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki,
• przebiegu procesów kształcenia i wychowania w szkole lub placówce,
• efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki.

W poprzednim stanie prawnym kontrola polegała wyłącznie na ocenie stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki.

Przygotowując plan nadzoru pedagogicznego dyrektor powinien określić obszary funkcjonowania szkoły, które jego zdaniem wymagają oceny pod kątek prawidłowości funkcjonowania, a które ponadto mogą być przedmiotem kontroli ze strony kuratora oświaty, i na nich skupić uwagę w trakcie przeprowadzanych przez siebie kontrolach w nadchodzącym roku szkolnym. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w sporządzanym przez niego planie nadzoru pedagogicznego. Oczywiście warto w tym względzie prześledzić zawarte w najnowszych kierunkach realizacji polityki oświatowej państwa zadania z zakresu nadzoru pedagogicznego dla kuratorów oświaty w zakresie kontroli.

W przypadku szkół ponadpodstawowych kontrole mają dotyczyć - zgodność z przepisami prawa realizacji zajęć "Wychowanie do życia w rodzinie". Planując kontrolne w tym obszarze dyrektorzy powinni pamiętać zwłaszcza o konieczności zweryfikowania poprawności prowadzenia ww. zajęć z odpowiednimi regulacjami prawnymi zawartymi w:

1. rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego,
    
2. rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej,
    
3. rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół.

Szkoły prowadzące kształcenie zawodowe powinny rozważyć zaplanowanie kontroli w zakresie zgodności z przepisami prawa organizacji i realizacji turnusów dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników. Przypomnijmy, że wspomniane turnusy stanowią jedną z form kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. Szczegółowe kwestie związane z ich prowadzeniem określone zostały w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych i to właśnie ten akt prawny powinien stanowić punkt odniesienia w zakresie tego, czy turnusy dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników są organizowane w sposób prawidłowy.

Z kolei szkoły podstawowe, licea ogólnokształcące, technika, branżowe szkoły I stopnia (ogólnodostępne i integracyjne) powinny zaplanować kontrole dotyczące zgodności z przepisami prawa zwiększenia dostępności i jakości wsparcia udzielanego uczniom przez nauczycieli specjalistów, w tym pedagogów specjalnych. Wynika to oczywiście z wprowadzeniem od dnia 1 września 2022 r. nowych przepisów (art. 42d KN), które określają minimalny wymiar zatrudnienia nauczycieli specjalistów udzielających uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Oznacza to, że planowana przez dyrektora kontrola powinna przede wszystkim dotyczyć tego, czy szkoła zatrudnia nauczycieli specjalistów w wymaganym przez przepisy prawa wymiarze (a także wymaganych specjalizacjach, zakładając, że do szkoły uczęszcza powyżej 50 uczniów, co będzie wiązało się z koniecznością zatrudnienia pedagoga specjalnego i psychologa). Kontrola powinna również koncentrować się na tym, czy pomoc udzielana jest zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Natomiast publiczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe jako przedmiot kontroli powinny rozważyć prawidłowość przyjmowania do szkół i wspomagania nauki osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi podlegającymi obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Z pewnością kontrola ta byłaby przeprowadzana z myślą o uczniach będących obywatelami ukraińskimi, którzy znaleźli się w naszym kraju w wyniku wojny. Z drugiej strony najnowsze kierunki realizacji polityki oświatowej państwa nie ograniczają się wyłącznie do tej grupy uczniów, więc dyrektor może rozważyć zaplanowanie kontroli o szerszym zakresie, dotyczącej również uczniów będących obywatelami innych państw, niż Ukraina. W każdym wypadku należy pamiętać, że podstawowe regulacje prawne dotyczące przyjmowania uczniów niebędących polskimi obywatelami do szkół w Polsce zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Natomiast w przypadku uczniów będących obywatelami ukraińskimi kontrola powinna dodatkowo obejmować zgodność organizowanego kształcenia z odpowiednimi przepisami ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.

Określenie zakresu wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań

Plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać również zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań. Zakres wspomagania określa § 22 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, wskazując, ze dyrektor, we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego powinien wspomagać nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez:

• diagnozę pracy szkoły,
• planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego,
• prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad.

Przy czym zakres wspomagania wymieniony powyżej nie stanowi katalogu zamkniętego, co oznacza, że dyrektor lub inni nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w szkole, mogą wspomagać nauczycieli w ich pracy również za pomocą innych działań. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z § 2 pkt 10 rozporządzenia, przez wspomaganie należy rozumieć działania dyrektora szkoły mające na celu inspirowanie i intensyfikowanie w szkole procesów służących poprawie i doskonaleniu jej pracy, ukierunkowane na rozwój uczniów.

Plan obserwacji zajęć

Kolejnym obowiązkowym elementem planu nadzoru pedagogicznego jest plan obserwacji. Zgodnie z § 22 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia w celu realizacji zadań związanych z nadzorem pedagogicznym dyrektor szkoły we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze, przeprowadza obserwacje prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności wynikających z działalności statutowej szkoły.

Podsumowanie

Powyższy zakres treści, które musi zawierać plan nadzoru pedagogicznego, stanowi jedynie niezbędne minimum. W razie potrzeby, plan może zostać poszerzony również o inne elementy, na co wskazuje zwrot "plan nadzoru pedagogicznego zawiera w szczególności" użyty w § 23 ust. 3 rozporządzenia. Każdorazowo należy jednak upewnić się, że plan będzie zawierał co najmniej wskazane powyżej elementy. Natomiast w przypadku dokonywania zmian w planie nadzoru należy pamiętać, że dyrektor o wprowadzonych zmianach powinien niezwłocznie poinformować radę pedagogiczną (§ 23 ust. 4 rozporządzenia). Przygotowany przez dyrektora plan nadzoru pedagogicznego powinien zostać przedstawiony na zebraniu rady pedagogicznej, a w przypadku szkoły, w której nie tworzy się rady pedagogicznej - na zebraniu z udziałem nauczycieli i osób niebędących nauczycielami, które realizują zadania statutowe szkoły, w terminie do dnia 15 września roku szkolnego. Przepisy wymagają również, aby w przypadku konieczności wprowadzenia zmian do planu, dyrektor niezwłocznie poinformował radę pedagogiczną (bądź nauczycieli i osoby niebędące nauczycielami, które realizują zadania statutowe szkoły, jeżeli w danej szkole nie tworzy się rady pedagogicznej), o wprowadzonych przez siebie zmianach.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1551 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 395 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz. U. z 2017 r., poz. 356 ze zm.)
• Rozporządzenie ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. z 2019 r., poz. 639 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 652)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1280)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1283)
• Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 583 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz. U. z 2022 r., poz. 645 ze zm.).