| Omawiane zagadnienie |
Stan prawny do 12 września 2019 r. |
Stan prawny od 12 września 2019 r. |
| Konieczność organizacji gabinetu profilaktyki zdrowotnej |
Przepis art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo oświatowe wskazywał, że szkoła, w zakresie realizacji zadań statutowych, jest obowiązana do zapewnienia uczniom możliwości korzystania m.in. z gabinetu profilaktyki zdrowotnej: POLECAMY
Ponadto, przepis art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo oświatowe wskazywał, że to na organach prowadzących szkoły spoczywa zadanie polegające na wyposażeniu ich w sprzęt niezbędny m.in. do wykonywania innych zadań statutowych, co oznacza, że to na organie prowadzącym ciąży obowiązek wyposażenia szkół w gabinety profilaktyki zdrowotnej. W celu umożliwienia organom prowadzącym zrealizowania ww. zadania 26 wrześ- |
Nowa ustawa nie odnosi się wprost do zasad tworzenia gabinetu profilaktyki zdrowotnej, ponieważ kwestia ta jest w dalszym ciągu regulowana przez art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo oświatowe. Jednak nowa ustawa precyzuje sposób wykorzystania tego gabinetu przez personel świadczący opiekę zdrowotną nad uczniami, a także przesądza, że to organ prowadzący szkołę jest organem odpowiedzialnym za zapewnienie uczniom możliwości korzystania z gabinetu (a nie np. dyrektor tej szkoły) – art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami. Przepis ten stanowi więc doprecyzowanie wciąż obowiązującego art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo oświatowe. Jednocześnie organ prowadzący szkołę, na podstawie umowy, powinien nieodpłatnie udostępnić pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej gabinet profilaktyki zdrowotnej w szkole (art. 12 ust. 2 ustawy) |
| Konieczność organizacji gabinetu dentystycznego | Dotychczas obowiązujące przepisy nie zawierały obowiązku tworzenia w szkołach gabinetu dentystycznego, chociaż nie było to prawnie zabronione. Wspomniana ustawa z 15 września 2017 r. o szczególnych rozwiązaniach zapewniających poprawę jakości i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej umożliwiła jedynie zakup 16 dentobusów, z przeznaczeniem dla każdego województwa, w celu poprawy dostępności do opieki stomatologicznej dla uczniów w mniejszych miejscowościach, gdzie nie ma gabinetu stomatologicznego w szkole lub najbliższej okolicy. Ponadto, od 1 września 2019 r. na organach prowadzących szkoły spoczywa nowe zadanie, polegające na przekazywaniu do szkół dla dzieci i młodzieży oraz placówek oświatowych, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe, z wyjątkiem szkół artystycznych realizujących wyłącznie kształcenie artystyczne, informacji o podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia stomatologicznego dla dzieci i młodzieży, finansowanych ze środków publicznych | Przepis art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami przewiduje, że to organ prowadzący zapewnia uczniom możliwość korzystania z gabinetu dentystycznego spełniającego wymagania, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z dnia 29 marca 2019 r., poz. 595). Posiadanie gabinetu dentystycznego przez szkołę nie jest jednak bezwzględnym obowiązkiem. W przypadku braku w szkole gabinetu dentystycznego organ prowadzący szkołę powinien zawrzeć porozumienie z podmiotem wykonującym działalność leczniczą udzielającym świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia stomatologicznego dla dzieci i młodzieży finansowanych ze środków publicznych, w którym określony zostanie sposób organizacji udzielania świadczeń (art. 12 ust. 3 ustawy) |
| Formy opieki zdrowotnej realizowane w szkołach | Kwestia nieregulowana w dotychczasowym stanie prawnym |
Nowa ustawa wprowadziła trzy formy opieki zdrowotnej realizowane w szkole: Profilaktyczna opieka zdrowotna będzie sprawowana nad uczniami do ukończenia 19 roku życia, a w przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – do ukończenia szkoły ponadpodstawowej. Opieka ta będzie sprawowana przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną. |
|
||
| Organizacja opieki zdrowotnej | Kwestia nieregulowana w dotychczasowym stanie prawnym | Nowe przepisy przewidują, że profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami powinna być sprawowana w gabinecie profilaktyki zdrowotnej zlokalizowanym w szkole. Jeżeli z różnych względów tego typu gabinet nie funkcjonuje w szkole, profilaktyczna opieka zdrowotna będzie sprawowana w miejscu określonym w umowie o udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej. Natomiast miejscem sprawowania opieki stomatologicznej nad uczniami będzie, w zależności od istniejących możliwości, gabinet dentystyczny zlokalizowany w szkole, gabinet dentystyczny poza szkołą albo dentobus – prowadzone przez podmiot wykonujący działalność leczniczą współpracujący ze szkołą. Należy jednak zaznaczyć, że rodzice oraz pełnoletni uczniowie mają prawo wyboru innego lekarza dentysty |
| Wymogi wobec osób sprawujących opiekę zdrowotną nad uczniami | Wymagania kwalifikacyjne stawiane osobom sprawującym opiekę zdrowotną nad uczniami nie były dotychczas uregulowane w jednym akcie prawnym | W art. 5 nowej ustawy określone zostały wymogi, jakie muszą spełnić osoby sprawujące opiekę zdrowotną nad uczniami: 1) pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania (art. 5 ust. 1 i 2), 2) higienistka szkolna (art. 5 ust. 3), 3) lekarz dentysta (art. 5 ust. 4), 4) higienistka stomatologiczna (art. 5 ust. 5) |
| Zakres świadczeń zdrowotnych |
Zakres świadczeń zdrowotnych wykonywanych przez pielęgniarkę, higienistkę szkolną oraz lekarza dentystę określały odpowiednie przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 31d ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych | Zakres świadczeń udzielanych w ramach opieki zdrowotnej został określony: 1) w przypadku świadczeń opieki zdrowotnej wykonywanych przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną – w art. 8 ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami, 2) w przypadku świadczeń udzielanych przez lekarza dentystę – w art. 9 ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami (przy czym art. 9 ust. 3 zakłada, że lekarz dentysta powinien współpracować m.in. z dyrektorem szkoły w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia jamy ustnej oraz profilaktyki próchnicy zębów u uczniów) |
| Przekazywanie rodzicom i uczniom informacji o zasadach udzielania opieki zdrowotnej | Dotychczas obowiązywały wyłącznie ogólne regulacje prawne przewidziane w ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z dnia 17 czerwca 2019 r. poz. 1127 ze zm.) |
Ustawa w art. 7 ust. 3 określa obowiązek przekazania rodzicom na pierwszym zebraniu rodziców oraz pełnoletnim uczniom na pierwszych zajęciach z wychowawcą w roku szkolnym informacji o: Natomiast opieka stomatologiczna w zakresie świadczeń ogólnostomatologicznych dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia (w tym również udzielana w dentobusie) wymaga pisemnej zgody rodziców albo pełnoletnich uczniów, wyrażonej po uzyskaniu informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez daną osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami. Zgoda powinna zostać wyrażona przed udzieleniem świadczenia zdrowotnego |
| Zadania spoczywające na dyrektorze |
Kwestia nieregulowana w dotychczasowym stanie prawnym |
Zadania skierowane ściśle do dyrektora określa art. 11 2) rodzicami – w przypadku wystąpienia problemów zdrowotnych lub higienicznych – w oparciu o procedury organizacyjne postępowania. Jednocześnie art. 4 nowej ustawy wskazuje, że podmiotem zapewniającym warunki organizacyjne opieki zdrowotnej nad uczniami jest, oprócz organu prowadzącego, dyrektor szkoły |
| Integracja działań osób sprawujących opiekę zdrowotną nad uczniami | Kwestia nieregulowana w dotychczasowym stanie prawnym |
Za zadania związane z integracją działań osób sprawujących opiekę zdrowotną nad uczniami odpowiada pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna (art. 13 ustawy). W tym zakresie współpracuje ona nie tylko z lekarzem dentystą czy rodzicami, ale również z dyrektorem szkoły, nauczycielami i pedagogiem szkolnym (art. 18 ust. 1 ustawy). Współpraca ta powinna polegać na podejmowaniu wspólnych działań w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia, z uwzględnieniem potrzeb zdrowotnych oraz rozpoznanych czynników ryzyka dla zdrowia uczniów danej szkoły. W ramach powyższej współpracy pielęgniarka lub higienistka powinny doradzać dyrektorowi w sprawie: Na wniosek dyrektora szkoły pielęgniarka lub higienistka powinna przedstawić zagadnienia z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia uczniów na posiedzeniach rady pedagogicznej (z zachowaniem prawa do tajemnicy o stanie zdrowia uczniów) – art. 18 ust. 4 ustawy |
| Opieka nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi |
Kwestia nieregulowana w dotychczasowym stanie prawnym, praktyka postępowania wynikała w głównej mierze z komunikatów m.in. MEN, które jednak nie stanowią źródła prawa |
Nowa ustawa reguluje kwestię sprawowania opieki nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi. Opieka ta, zgodnie z art. 20 ustawy, powinna być realizowana przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną. W celu zapewnienia właściwej opieki ww. uczniom pielęgniarka lub higienistka powinna współpracować nie tylko z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, rodzicami czy pełnoletnimi uczniami, ale również z dyrektorem i pracownikami szkoły. Współpraca ta powinna obejmować wspólne określenie sposobu opieki nad uczniem dostosowanego do stanu zdrowia ucznia w sytuacji konieczności podawania leków oraz wykonywania innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole. Należy zaznaczyć, że zgodnie z nową ustawą podawanie leków lub wykonywanie innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole przez pracowników szkoły może odbywać się wyłącznie za ich pisemną zgodą. |
| Opieka nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi |
Z drugiej strony – do sprawowania opieki nad ucz- Należy również zaznaczyć, że ustawa w art. 22 nakła- |
Przykład nr 1
Dyrektor chce nawiązać współpracę z pielęgniarką, która sprawowałaby w szkole profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami. W tym celu należy odnaleźć odpowiednio wykwalifikowaną osobę. Przepisy wskazują, że pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania jest pielęgniarka, która:
- posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa lub
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania, lub
- ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania, lub
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego lub pediatrycznego zdobyty po ukończeniu szkolenia specjalizacyjnego rozpoczętego po dniu 23 sierpnia 2015 r., lub
- odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego lub pediatrycznego
– z którą NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo która jest zatrudniona lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, realizująca opiekę zdrowotną nad uczniami w szkołach.
Pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania może być również:
- pielęgniarka, która posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego lub pediatrycznego uzyskany po ukończeniu szkolenia specjalizacyjnego rozpoczętego przed dniem 23 sierpnia 2015 r., lub
- położna, która ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania albo równoważny oraz posiada co najmniej pięcioletni staż pracy w środowisku nauczania i wychowania.
Wyjątkowo, zgodnie z art. 31 ustawy, pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania może być również pielęgniarka, która ukończyła lub odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego lub pediatrycznego, z tym że w okresie 5 lat od wejścia w życie ustawy (a więc do 12 września 2024 r.) jest ona obowiązana do ukończenia kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania.
Przykład nr 2
Dyrektor chciałby powierzyć sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej w szkole higienistce szkolnej. W tym celu powinien się upewnić, że osoba, z którą planuje nawiązać współpracę, posiada wykształcenie średnie medyczne w zawodzie higienistki szkolnej oraz posiada co najmniej pięcioletni staż pracy w środowisku nauczania i wychowania. Dodatkowo higienistka powinna mieć zawartą umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z NFZ bądź też powinna być zatrudniona lub wykonywać zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Przykład nr 3
Szkoła nie posiada gabinetu profilaktyki zdrowotnej, więc nie wie, na jakich zasadach może udzielać uczniom niezbędnej pomocy zdrowotnej. Oczywiście zasadą jest, że szkoła powinna taki gabinet posiadać. Zapewnienie uczniom możliwości korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej stanowi bowiem realizację zadania statutowego szkoły. Jeżeli jednak szkoła z jakiegoś względu takiego gabinetu nie posiada, profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami może być prowadzona przez pielęgniarkę albo higienistkę w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Należy jednak podkreślić, że zapewnienie uczniom możliwości korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej jest zadaniem organu prowadzącego, a nie dyrektora szkoły, i to organ prowadzący powinien zadbać o zorganizowanie niezbędnych środków na jego wyposażenie i uruchomienie.
Przykład nr 4
Przepisy zakładają domyślną zgodę rodziców na sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz profilaktycznych świadczeń stomatologicznych. Dopiero ich wyraźny sprzeciw w formie pisemnej przesądza o zaprzestaniu udzielania tego typu świadczeń, o czym powinni zostać powiadomieni. Z kolei udzielanie świadczeń ogólnostomatologicznych może rozpocząć się dopiero po uzyskaniu pisemnej zgody rodziców (nie można przyjmować istnienia domyślnej zgody rodziców, jak w przypadku profilaktycznych świadczeń stomatologicznych).
Przykład nr 5
Szkoła nie posiada gabinetu dentystycznego. W przeciwieństwie do gabinetu profilaktyki zdrowotnej, udostępnienie uczniom gabinetu dentystycznego nie jest zadaniem statutowym szkoły, chociaż oczywiście organ prowadzący może sfinansować wyposażenie takiego gabinetu. Jeżeli jednak do tego nie dojdzie, to zadaniem organu prowadzącego, a nie dyrektora szkoły, będzie zawarcie porozumienia z podmiotem wykonującym działalność leczniczą udzielającym świadczeń stomatologicznych dla dzieci i młodzieży finansowanych ze środków publicznych. W porozumieniu tym zostanie określony sposób organizacji udzielania świadczeń stomatologicznych uczniom.
Przykład nr 6
Zasadą jest, że opiekę nad uczniem przewlekle chorym lub niepełnosprawnym sprawuje pielęgniarka lub higienistka szkolna. W celu zapewnienia należytej opieki pielęgniarka lub higienistka będzie musiała współpracować w z rodzicami ucznia, dyrektorem oraz pracownikami szkoły, określając sposób opieki nad uczniem dostosowany do jego stanu zdrowia, w tym zwłaszcza w przypadku gdy pojawi się konieczność podawania leków oraz wykonywania innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole. Możliwość podawania leków i wykonywania innych czynności przez pracowników szkoły jest możliwa tylko, jeżeli wyrażą oni na to pisemną zgodę, do czego oczywiście dyrektor nie może ich przymuszać. Odmowa zgody nie może być również podstawą do nałożenia kary porządkowej czy zwolnienia z pracy.
Przykład nr 7
Przepisy pozostawiają dyrektorowi dużą swobodę w wyborze formy szkolenia, w jakiej przekazane zostaną powyższe wiadomości, a także w zakresie wyboru osoby przeprowadzającej szkolenie. Może być ono przykładowo przeprowadzone przez pielęgniarkę szkolną, lekarza sprawującego opiekę nad dzieckiem czy organizację zrzeszającą rodziców dzieci chorych na danę chorobę przewlekłą. Szkolenie może mieć również formę e-learningową.
Przykład nr 8
W celu udzielania przez pielęgniarkę świadczeń konieczne jest zawarcie stosownego porozumienia potwierdzającego nawiązanie współpracy pomiędzy daną szkołą a pielęgniarką szkolną w celu realizacji zadań, o których mowa jest w nowej ustawie o opiece zdrowotnej nad uczniami. Jednocześnie pielęgniarka szkolna nie może zostać uznana za pracownika zatrudnionego przez dyrektora, podlegającego mu służbowo – jest świadczeniodawcą, który realizuje określone w umowie z NFZ zadania, w trakcie wykonywania których współpracuje m.in. z dyrektorem szkoły.
